Financial Times’ın gördüğü bir sunuma göre, proje İsrailli iş insanları tarafından yürütüldü ve Gazze’yi gelişen bir ticaret merkezi olarak yeniden tasarlamak için Boston Consulting Group (BCG) içinde geliştirilen finansal modeller kullanıldı.
“Great Trust” (Büyük Güven) başlıklı sunum Trump yönetimiyle paylaşıldı ve bölgeden yarım milyon Filistinlinin ayrılmasının teşvik edilmesini, ardından özel yatırımcıların Gazze’yi geliştirmesini önerdi.
Tony Blair Enstitüsü (TBI), bu sunumu hazırlamadığını veya onaylamadığını belirtmesine rağmen, eski başbakanın enstitüsünden iki çalışan, projeyi geliştirme sürecinde oluşturulan mesaj gruplarında ve görüşmelerde yer aldı. Konuya aşina kaynaklara göre, bir TBI çalışanı tarafından yazılmış uzun bir Gazze sonrası plan dokümanı da grup içinde değerlendirilmek üzere paylaşıldı.
Bu belge, Dubai’deki yapay adalara benzeyen sahil açıklarında kurulacak “Gazze Rivierası”, blokzincir tabanlı ticaret girişimleri, Gazze’yi Hindistan-Orta Doğu-Avrupa ekonomik koridoruna bağlayacak derin deniz limanı ve düşük vergili özel ekonomik bölgeler gibi öneriler içeriyordu.
TBI belgesinde, Gazze’deki yıkıcı savaşın “Gazze’yi temelinden itibaren güvenli, modern ve müreffeh bir topluma dönüştürmek için yüzyılda bir gelen bir fırsat” sunduğu ifadesi yer aldı.
Her ne kadar bazı ortak noktalar bulunsa da, İsrailli iş insanlarının hazırladığı 30 sayfalık sunum, TBI çalışanının hazırladığı belgelerden önemli ölçüde farklıydı. Enstitü’nün belgesinde, Trump’ın bu yıl başlarında savunduğu ve uluslararası tepki toplayan Filistinlilerin bölgeden taşınması fikrine yer verilmedi.
Financial Times, TBI’ye bu projedeki rolüyle ilgili ilk ulaştığında, bir sözcü, “Hikâyeniz tamamen yanlış… TBI bu sunumun hazırlanmasına katılmamıştır. Bu BCG’nin hazırladığı bir sunumdur ve içeriğine hiçbir katkımız olmamıştır.” dedi.
Bunun üzerine, FT proje için kullanılan ve içinde iki TBI personelinin, BCG danışmanlarının ve İsrailli iş insanlarının yer aldığı 12 kişilik bir mesaj grubunun detaylarını paylaştı. Bu grup içinde paylaşılan ve TBI tarafından hazırlanmış “Gazze Ekonomik Yol Haritası” başlıklı yayınlanmamış belgeye de ulaşıldı.
Bu gelişmelerin ardından TBI sözcüsü şu açıklamayı yaptı: “TBI’nin bu grubun ne üzerinde çalıştığını bilmediğini ya da bu planların görüşüldüğü toplantılara katılmadıklarını hiçbir zaman söylemedik.”
TBI, savaş sonrası planlar tartışılırken genellikle “dinleme modunda” olduğunu belirtti. Kurum içi belgelerden biri olan söz konusu dokümanın, “çeşitli taraflarca yapılan önerilere” baktığını ve “birçok benzeri kurum içi belgeden biri” olduğunu söyledi. Ayrıca, “TBI söz konusu belgeyi BCG çalışması için sunmamıştır.” ifadesine yer verildi. Enstitü sözcüsü, personellerinin sunumu gördüğünü ancak “hazırlamadığını” da ekledi. “Bu grupla birlikte Gazze planı üretmeye çalıştığımızı iddia etmek yanlış olur.”
TBI ayrıca, Tony Blair’in yirmi yıldır “Gazze’deki Filistinliler için daha iyi bir gelecek” arayışı içinde olduğunu ve “bunun hiçbir zaman Filistinlilerin yerinden edilmesiyle ilgili olmadığını” vurguladı. Bu tür bir önerinin TBI tarafından “hiçbir zaman hazırlanmadığı, geliştirilmediği ya da onaylanmadığı” belirtildi.
Gazze ile ilgili yürüttüğü çalışmalar nedeniyle BCG de uluslararası bir tartışmanın merkezine oturdu. Şirket, harabeye dönmüş bölge için İsrail ve ABD destekli yeni bir yardım girişimi olan Gazze İnsani Yardım Vakfı’nı (GHF) kurmaya yardımcı oldu. Ancak bu yardım faaliyetinin başlatılması yüzlerce Filistinlinin ölümüne sahne oldu. BCG, söz konusu çalışmaların çoğunun şirketin bilgisi dışında yapıldığını, bu nedenle iki ortağını işten çıkardığını açıkladı.
FT, geçen hafta BCG ekibinin Gazze’nin yeniden inşasını modellediğini ortaya koymuştu. Şirket, bu çalışmanın açık talimatlara aykırı şekilde yapıldığını belirtti. “Bu bir BCG projesi değildir. BCG, projeyi yöneten ortağa bu çalışmayı yapmamasını açıkça söylemiştir. Çalışma, BCG’nin onayı veya kapsamı dışında gizlice yürütülmüştür. Bu çalışmayı tamamen reddediyoruz. İlgili iki ortağın görevine hızla son verildi.”
TBI, FT’ye verilen bilgilerin “kendi rollerini örtmeye çalışan kişilerce sızdırıldığını” iddia etti.
İş insanlarıyla yakın ilişkide olan ve şu anda GHF’nin güvenlik operasyonlarını yöneten Phil Reilly, Mart ayında Londra’da Blair ile bir araya gelerek onu projeye ikna etmeye çalıştı. TBI, görüşmenin Reilly tarafından talep edildiğini söyledi: “Blair sadece dinledi. TBI, GHF’nin bir parçası değildir.” Reilly’nin şirketi Safe Reach Solutions adına yapılan açıklamada ise, bu görüşmeyi Blair’in ofisinin talep ettiği, bu sırada Reilly’nin savaş sırasında kısa süreli bir ateşkes sırasında Gazze’deki bir kontrol noktasındaki görevinden bahsettiği ifade edildi.
İsrailli iş insanlarının savaş sonrası planı, bölgede kalacak Filistinlilere geçici konut sağlanmasını, ayrılacaklara ise kişi başı 9.000 dolarlık nakit yardım ve kira desteği verilmesini öngörüyor. Nihai sunum olan “The Great Trust: Bir İran Vekilinden, Refah İçinde Bir İbrahimî Müttefiğe” başlıklı belge, mevcut ve eski ABD yönetimi üyeleri ile Orta Doğu’daki bazı hükümetler ve paydaşlarla paylaşıldı. “Great” ifadesi, “Gazze’nin Yeniden Yapılanması, Ekonomik Hızlandırılması ve Dönüştürülmesi” anlamına geliyor.
Plana göre, Gazze’deki tüm kamu arazileri gelişim için bir tröste (güvene) devredilecek; bu varlıklar dijital token’lar aracılığıyla yatırımcılara satılacak. Özel mülkiyete sahip Gazelilere, arazilerini tröste devretmeleri karşılığında kalıcı konut hakkı tanıyan token verilecek.
Sunumun bir slaytında, savaş sonrası Gazze’nin sanayi sektörüne ilişkin öneriler de yer alıyor. Sunum, İsrail ve ABD’nin İran’a yönelik saldırıları öncesinde, Nisan ayında hazırlandı. Konuya aşina kaynaklara göre, grubun fikirleri yaşanan savaşa bağlı olarak hâlâ evrilmekte.
Proje üzerinde çalışan kişilerden biri, “Bu, son 20 ayda Gazze için daha iyi bir gelecek kurmak adına yorulmadan çalışan bir grup iş insanının ürünüdür.” dedi. Tröst, Gazze demilitarize edilene ve radikalleşmeden arındırılana kadar idari yetkilere sahip olacak; daha sonra yetki bağımsız bir Filistin yönetimine devredilebilecek.
Bu proje, savaş sonrası Gazze için önerilen birçok plandan biri. Arap Ligi, Mart ayında Mısır tarafından sunulan 53 milyar dolarlık yeniden inşa planını onayladı. RAND gibi özel düşünce kuruluşları da kendi önerilerini sundu.
Trump, 2020’deki ilk başkanlık döneminde de Gazze’nin ekonomik gelişimini içeren bir uzun vadeli barış planı açıklamış, ancak bu plan Filistinliler tarafından reddedilmişti. Şubat ayında Trump, Gazze’nin boşaltılıp ABD tarafından yeniden inşa edilerek “Orta Doğu’nun Rivierası”na dönüştürülmesini önermişti.
İsrailli iş insanlarının hazırladığı sunum, Trump’ın ortaya attığı fikirlerin ekonomik bir keşfi olarak nitelendirildi. Belgede, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri liderlerinin isimlerini taşıyan otoyollar — “MBS Ring” ve “MBZ Central” — ile ABD’li elektrikli araç şirketlerinin Avrupa’ya otomobil üretmek üzere faaliyet göstereceği “Elon Musk Akıllı Üretim Bölgesi” yer aldı. Bu plan, Musk’ın Trump’a en yakın danışmanlarından biri olduğu dönemde hazırlandı; ilişkileri sonradan bozuldu.
Plan ayrıca, sahil boyunca ve yapay adalarda kurulacak, Dubai’deki Palm Adaları’na benzer “Gazze Trump Rivierası ve Adaları” öngörüyor. Bu tür adalar TBI belgesinde de geçiyor.
Sunum, yeni otoyollar, liman ve havaalanıyla Gazze’nin ticaret merkezi haline gelerek “ABD sanayisinin Suudi Arabistan’ın batısındaki 1.3 trilyon dolarlık nadir toprak elementlerine erişimini güvence altına alacağını” belirtiyor.
Sunumda Tesla, Amazon Web Services, Ikea ve IHG gibi şirketlerin logoları da yer alıyor; ancak bu şirketlerin projeden haberdar olduklarına dair bir bilgi bulunmuyor.
BCG ekibi tarafından geliştirilen karmaşık bir finansal modele göre, Gazelilerin %25’inin gönüllü olarak ayrılacağı ve büyük çoğunluğunun bir daha dönmeyeceği varsayılıyor.
Yerinden etme planının maliyetinin 5 milyar dolar olacağı, ancak her ayrılan Filistinli için 23 bin dolarlık tasarruf sağlanacağı iddia ediliyor. Gazze’de kalacaklara yönelik konut ve sosyal harcamaların daha maliyetli olacağı savunuluyor.
Yeniden inşa, sanayi gelişimi ve büyüyen bir GSYİH ile plan, Gazze’nin ekonomik değerini “bugünkü sıfır seviyesinden 324 milyar dolara çıkarma” iddiasında.