Karar, İsrail Başbakanlığı Basın Ofisi tarafından duyuruldu.
Açıklamaya göre Somaliland Cumhurbaşkanı Muhammed Abdullahi ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Dışişleri Bakanı Gideon Saar, tanıma kararını karşılıklı olarak imzaladı. Netanyahu ile Abdullahi’nin çevrim içi görüşme görüntüleri de paylaşıldı.
Netanyahu tanıma kararını imzalarken.
Türkiye–Somali ilişkileri: Diplomatik yakınlığın ötesinde askerî ittifak
İsrail’in bu adımı, Türkiye’nin Somali ile kurduğu benzersiz yakınlık nedeniyle Ankara açısından özel bir anlam taşıyor. Türkiye, Somali’de yalnızca diplomatik ve ekonomik olarak değil, askerî olarak da sahada.
Türkiye:
• Mogadişu’da yurt dışındaki en büyük askerî eğitim üssünü kurdu.
• Somali ordusunun eğitimi ve yeniden yapılandırılmasında kilit rol üstlendi.
• Somali’ye yönelik askerî, güvenlik ve istihbarat iş birliğini kurumsallaştırdı.
2017’de açılan TURKSOM Askerî Eğitim Üssü, Somali hükümetinin davetiyle kuruldu ve Somali Silahlı Kuvvetleri’nin omurgasının oluşturulmasında belirleyici oldu. Somali, fiilen Türkiye’ye askerî üs veren tek Afrika ülkesi konumunda.
Bu nedenle Somaliland’ın tanınması, Ankara açısından yalnızca “Somali’nin toprak bütünlüğü” meselesi değil; Türkiye’nin doğrudan müttefikinin egemenliğine yönelik bir meydan okuma olarak görülüyor.
Somali’nin kırmızı çizgisi: Toprak bütünlüğü
Mogadişu yönetimi, Somaliland’ı kendi toprağı olarak kabul ediyor. Hargeisa merkezli bir yönetime, parlamento ve güvenlik güçlerine sahip olmasına rağmen Somaliland bugüne kadar hiçbir BM üyesi ülke tarafından tanınmamıştı.
Nüfusunun neredeyse tamamı Müslüman olan Somaliland’ın anayasasında İslam resmî din olarak yer alıyor. Buna rağmen Somali hükümeti, ayrılığı kesin bir biçimde reddediyor ve bu konuda Türkiye başta olmak üzere birçok ülkeyle ortak pozisyon alıyor.
Erdoğan, Etiyopya’nın tanıma girişimini Ankara’da durdurmuştu
İsrail’in hamlesi, geçen yıl yaşanan Etiyopya–Somali krizini de yeniden gündeme getirdi. 2024’te Etiyopya, denize çıkış arayışı kapsamında Somaliland’la tanımayı da içeren bir mutabakat imzalamış, bu adım Mogadişu’da sert tepki yaratmıştı.
Krizi sona erdiren isim Recep Tayyip Erdoğan oldu. Ankara’da yürütülen arabuluculuk süreci sonunda Etiyopya’nın Somaliland’ı tanıma planı rafa kaldırıldı.
“Denize açılma” krizi Ankara Bildirisi ile çözüldü
11 Aralık 2024’te Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ile Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, Erdoğan’ın ev sahipliğinde Ankara’da bir araya geldi.
Toplantı sonunda yayımlanan Ankara Bildirisi’nde, Etiyopya’nın denize erişim talebinin Somali’nin toprak bütünlüğüne saygı temelinde ele alınacağı vurgulandı. Erdoğan, toplantıda Etiyopya’nın talebi için “Şeyh Mahmud kardeşimin de gereken ilgi ve alakayla desteği vereceğine inanıyorum” ifadelerini kullandı.
Somali–Somaliland çatışması nedir? Nereden geliyor?
Bugünkü Somaliland meselesi, Afrika Boynuzu’ndaki en eski ve çözümsüz egemenlik ihtilaflarından biri.
Sömürge mirasıyla başlayan ayrılık
• Somali toprakları sömürge döneminde ikiye bölünmüştü:
• Kuzey: Britanya Somaliland’ı
• Güney: İtalyan Somaliland’ı
• 1960’ta iki bölge birleşerek Somali Cumhuriyeti’ni kurdu.
• Ancak kuzeydeki aşiretler ve elitler, birleşmeden kısa sürede merkezî devletten dışlandıklarını düşünmeye başladı.
1991: Devlet çökerken Somaliland ayrıldı
• 1991’de Somali diktatörü Siad Barre rejimi çöktü.
• Ülke iç savaşa sürüklenirken, kuzeydeki Somali Ulusal Hareketi (SNM):
• Somaliland’ın bağımsızlığını ilan etti.
• Başkent olarak Hargeisa belirlendi.
O tarihten sonra:
• Somaliland kendi parlamentosunu kurdu
• Seçimler yaptı
• Güvenliği sağladı
• Kendi parasını bastı
Ama hiçbir BM üyesi ülke tarafından tanınmadı.
Somali neden kesin olarak karşı çıkıyor?
Somali açısından mesele yalnızca bir bölgenin ayrılması değil:
• Somaliland’ın tanınması:
• Somali devletinin hukuken parçalanması
• Diğer federal bölgeler için emsal oluşturması
• Ülkenin yeniden iç savaşa sürüklenmesi riski
Bu yüzden Mogadişu yönetimi için Somaliland:
“Fiilî bir yönetim ama Somali’nin ayrılmaz parçası”
Somali anayasasında ülkenin toprak bütünlüğü kırmızı çizgi.
Etiyopya faktörü
• Etiyopya, Eritre’nin ayrılmasından beri denize kıyısı olmayan bir ülke.
• Addis Ababa yönetimi:
• Somaliland üzerinden Aden Körfezi’ne çıkmak
• Liman ve askerî erişim sağlamak istiyor.
2024’te Etiyopya’nın Somaliland’la imzaladığı mutabakat:
• Somaliland’ı tanımayı da içerdi
• Somali için kırmızı alarm oldu
Ankara müdahalesi: Tanıma süreci durduruldu
Bu kriz:
• Somali ile Etiyopya’yı savaşın eşiğine getirdi
• Recep Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuğuyla Ankara’da çözüldü
• Etiyopya’nın Somaliland’ı tanıma planı rafa kaldırıldı
