Suriye’de 54 yıl süren Esad diktatörlüğünün devrilmesinin üzerinden tam bir yıl geçti.
Suriye’de 14 yıl süren savaş dünyanın en büyük göç krizlerinden birine yol açmış, nüfusun yaklaşık üçte birini oluşturan 6,8 milyon Suriyeli, savaşın zirve yaptığı dönemlerde ülkeden kaçarak bulabildikleri her yere sığınmıştı.
Bu mültecilerin yarısından fazlası, yaklaşık 3,74 milyonu komşu Türkiye’ye yerleşirken, 840.000’i Lübnan’a ve 672.000’i Ürdün’e sığındı.
Şimdi, Suriye yeni bir döneme girerken, milyonlarca mülteci ve diaspora üyesi evlerine dönme ve hayatlarını yeniden inşa etme kararını değerlendiriyor.
Bir yıl sonunda geri dönüşlerle ilgili rakamlar da belli olmaya başladı.
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, “8 Aralık 2024 sonrası gönüllü, güvenli, onurlu ve düzenli olarak 578 bin Suriyeli kardeşimiz ülkesine geri döndü” dedi.
Uluslararası Göç Örgütü (IOM) tarafından belgelenen ve geçtiğimiz yıl içinde başka ülkelerden Suriye’ye dönenlerin sayısı ise 782.000’den fazla.
Yurtdışından gelenlerin 170.000’i Halep’e, 134.000’i Humus’a ve 124.000’i Şam kırsalına geri döndü.
Şara, Şam’daki geçit töreninde…
Şamlı 41 yaşındaki yönetim uzmanı Halid el Şatta, Eylül 2012’de ülkeden kaçtıktan sonra Suriye’ye dönmeye karar verdi.
El Şatta, eşi ve bir yaşındaki oğluyla birlikte önce arabayla Ürdün’e kaçtı, ardından da geçici evleri olan Türkiye’ye uçtu.
El Şatta, Esad’ın düşüşünü takip eden beklentiyi hatırlıyor. Olayın gerçekleştiği gece herkesin haberleri takip etmek için uyumadığını söylüyor:
Suriye özgürleştiği anda kararımızı verdik. Ailem ve ben Suriye’ye dönmemiz ve geleceğinin bir parçası olmamız gerektiği sonucuna vardık. Suriye’den daha önce hiç ayrılmamışım gibi, bu ülkeye, bu ulusa, bu topraklara ait olma hissi yaşadım.”
Şam’a döndüğünden beri El Şatta enerji çözümlerine odaklanan kendi işini kurdu. Ancak geri dönenlerin çoğunun uygun maaşlı iş bulmakta zorlandığını söylüyor:
“Suriye, ortalama maaşlara kıyasla [yaşamak için] ucuz değil; iş fırsatları var, ancak maaşlar zorlayıcı. Bazı aileler ayda 150 ila 200 dolarla geçinirken, bazıları 1.500 ila 2.000 dolarla yaşıyor ve bazıları daha da fazla kazanıyor”
Bu rakamlar, Suriye’nin şu anda 26,9 milyon olan nüfusu için yaşam kalitesinin nasıl büyük farklılıklar gösterdiğini açıklıyor.
Gelirlerdeki artışa rağmen, sınırlı iş olanakları ve yüksek yaşam maliyetleri uzun vadeli yeniden yerleşimi baltalamaya devam ediyor. Barınma pek çok kişi için karşılanamaz durumda ve geri dönenler hasarlı evlerde ya da pahalı kiralık dairelerde kalıyor.
IOM’ye göre, Suriyelilerin yüzde 69’u hala kendi mülküne sahipken, yüzde 19’u kirada oturuyor, yüzde 11’i ücretsiz misafir ediliyor ve yüzde 1’i de gecekondu tipi yerlerde yaşıyor.
AB’nin yeni sığınma kuralları
Esed’in devrilmesini izleyen günlerde aralarında Avusturya, Belçika, Danimarka, Almanya, Yunanistan, İtalya, İsveç ve Birleşik Krallık’ın da bulunduğu çok sayıda Avrupa ülkesi Suriyelilerin sığınma başvurularını durdurma planlarını açıkladı.
Durdurma kararı hem yeni başvurulara hem de hâlihazırda işlemde olan başvurulara uygulanarak birçok Suriyeliyi kabul edilip edilmeyecekleri, reddedilecekleri ya da sınır dışı edilip edilmeyecekleri konusunda belirsizlik içinde bıraktı.
2025 yılı ortası itibariyle, AB+ (Avrupa Birliği ülkeleri artı Norveç ve İsviçre) genelinde toplam sığınma başvuruları 2024 yılının ilk yarısına kıyasla yüzde 23 oranında düştü.
Bu düşüşün başlıca nedeni Suriyeli başvurularındaki keskin düşüştür. Suriyeliler 2025’in ilk yarısında yaklaşık 25.000 başvuruda bulunarak bir yıl öncesine göre üçte iki oranında azalma kaydetti.
On yılı aşkın bir süredir ilk defa Suriyeliler Avrupa’da sığınma arayan en büyük grup olmaktan çıktı.
AB, 3 Aralık’ta Suriyeli sığınma başvuru sahiplerine yönelik güncellenmiş bir kılavuz yayınlayarak, Esad karşıtlarının ve askerlik hizmetinden kaçanların “artık zulüm riski altında olmadığını” söyledi.
Avrupa İltica Ajansı’na göre 2012 ile Haziran 2025 arasında AB+ ülkeleri yaklaşık 705,000 Suriyeli başvuru sahibine mülteci statüsü verdi.
Yıkılan ve yok edilen evlere geri dönüyorlar
Yurtdışından dönen 782.000 Suriyeliye ek olarak, IOM geçtiğimiz yıl içinde ülke içinde yerinden edilmiş yaklaşık 1,8 milyon Suriyelinin de bölgelerine döndüğünü belgeledi.
Böylece geçtiğimiz yıl evlerine dönen toplam Suriyeli mülteci ve yerinden edilmiş kişi sayısı 2,6 milyona ulaştı. Ülke içinde yerinden edilenlerin 471.000’i Halep’e, yaklaşık 460.000’i İdlib’e ve 314.000’i Hama’ya geri döndü.
IOM’ye göre, pek çok kişi evlerine dönmüş olsa da, halen altı milyondan fazla Suriyeli ülke içinde yerinden edilmiş durumda.
Bunların en büyük kısmı Şam kırsalında (1.99 milyon) yaşarken, onu Halep (1.33 milyon) ve İdlib (993.000) takip ediyor.
6
Suriye halkı Pazartesi günü sokaklarda dans etti, kutladı ve sloganlar attı. Kaynak: EPA
Bu sevinç gösterileri, muhalefet güçlerinin 11 günlük bir saldırı düzenleyerek 53 yıllık hanedanlığı devirmesinin ardından Esad rejiminin düşüşünün birinci yıldönümünü kutladı.
Sosyal medyada paylaşılan kutlama videoları ve fotoğrafları, Şam ve Humus dahil olmak üzere Suriye’nin çeşitli şehirlerinde benzer sahneler yaşandığını gösteriyor.
Suriye halkı, Savunma Bakanlığı tarafından düzenlenen askeri geçit törenlerinde bayrak salladı, müzik çaldı, tezahürat yaptı ve akşama kadar kutlama yaptı.
Şam’da düzenlenen basın toplantısında konuşan Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şaraa, geçen yıl Rusya’ya kaçan eski diktatörü devirmek için savaşan savaşçılara saygılarını sundu.
“Bugün, Suriye’yi zulüm ve diktatörlüğün zincirlerinden kurtararak ülkeyi yeniden büyüklüğüne kavuşturmanın birinci yılını kutluyoruz.
“Başlarınızı dik tutun – bu çete, beş yıldan fazla bir süre boyunca vatanımızı elimizden aldı ve bu süre zarfında onun medeniyetini, tarihini ve geleneklerini yok etmeye çalıştı” diye ekledi.
“Ne kadar büyük veya güçlü olurlarsa olsunlar, kimse yolumuza çıkamayacak” diye devam etti.
“Allah’ın izniyle tüm zorlukların üstesinden geleceğiz” dedi.
“Şimdiki zamanına ve geçmişine layık, ezilenleri destekleyen ve halk arasında adaleti sağlayan güçlü bir Suriye’yi yeniden inşa edeceğiz.”
Günün erken saatlerinde, askeri üniforma giyen el-Şeraa, Emevi Camii’nde sabah namazını kıldı.
Esad’ın devrilmesinden bu yana, yeni hükümet yavaş yavaş yeniden inşa etmeye ve Suriyelilere temel hizmetleri sağlamak için adımlar atmaya başladı.
Halep, Humus ve Şam gibi diğer büyük şehirler, ülkenin elektrik şebekesindeki onarım ve bakım çalışmalarının başlamasının ardından, 15 yıl sonra ilk kez deneme amaçlı kesintisiz elektrik almaya başladı.
“İnsan mezbahası” olarak adlandırılan Sednaya askeri ölüm kampı da dahil olmak üzere hapishaneler de kalıcı olarak kapatıldı.
Esad, isyancılar Şam’ı ele geçirip onun iktidarını sona erdirdikten sonra bir yıl önce Rusya’ya kaçtı.
Ancak Al Jazeera’ya göre, ülke kurtuluşunu kutlarken, muhalif savaşçılar ile Esad yanlısı güçler arasındaki çatışmalarda büyük hasar gören Halep gibi şehirlerin yeniden inşası “milyarlarca dolar”a mal olabilir.
Suriye, Esad’ın devrilmesinin 1. yıl dönümünü kutladı
6
Bütün aileler askeri geçit törenlerine katılarak 15 yıllık savaşın ardından barışı kutladı. Kaynak: Getty
Altyapı sorunlarının yanı sıra, milyonlarca mülteci ve yerinden edilmiş diaspora, eve dönme kararını değerlendirmeye devam ediyor.
Savaş, 2011 yılında silahsız bir grup isyancının Esad’a karşı ayaklanmasıyla başladı ve hızla 15 yıl süren ve yüz binlerce insanın ölümüne neden olan bir çatışmaya dönüştü.
6,8 milyondan fazla Suriyeli, bugüne kadar dünyanın en büyük göç krizlerinden birinde savaşın yıkıma uğrattığı şehirlerden kaçtı.
Uluslararası Göç Örgütü’ne göre, son 12 ayda 782.000’den fazla kişi yurt dışından geri döndü.
Genç Suriyeliler gelecek ve değişim için umutlu olmaya devam ediyor; ancak, sınırlı iş fırsatları arasında, konutların satın alınabilirliği ve bulunabilirliği ile yaşam maliyeti kriziyle mücadele ediyorlar.
Öğrenci Maha Khail, Al Jazeera’ya “rüyanın sadece bir kısmı gerçekleşti” dedi.
“Zafer kazandık, ama yıllarımızı, evlerimizi, çocuklarımızı kaybettik” dedi.
BANK ON IT Bank of America tüm şubelerini 24 saatliğine kapatacak ve işlemler daha uzun sürebilir
TO THE BEYOND 26,8 milyon dolarlık Bed Bath & Beyond anlaşması ve 300 yeni mağaza açılışı
“Asıl hikaye şimdi başlıyor – yeniden inşa edeceğimizi umuyoruz, ancak gençler yurt dışına gitmeyi düşünüyor.
Yurt dışında olanlar ise geri dönmekten korkuyor.”
