Hamas adına Mısır’daki görüşmelere liderlik eden Halil El-Hayya, ABD, Arap arabulucular ve Türkiye’nin verdiği garantiler sonrası savaşın bittiğini söyledi. El-Hayya varılan anlaşmayla İsrail cezaevlerindeki tüm kadın ve çocukların serbest kalacağını kaydetti. Refah Kapısı’nın da iki yönlü açılacağını açıkladı. Hamas’ın da ateşkesin başlamasından 72 saat sonra 20 sağ İsrailli rehineyi serbest bırakması bekleniyor.
Ateşkesin yürürlüğe girmesi: Kabine onayını izleyen 24 saat içinde ateşkes başlayacak. Ardından 72 saatlik bir geri sayım işleyecek ve Hamas’ın elindeki rehineler bu pencerede teslim edilecek. İlk fazda hayatta olduğu değerlendirilen 20 rehinenin bırakılması, müteakiben 28 cenazenin iadesi öngörülüyor. Karşılığında İsrail’in 250 müebbet hükümlü ile savaş sürecinde tutulan 1.700 Filistinliyi salıvermesi planlanıyor.
Kısmi askeri çekilme: İsrail ordusu, Trump’ın Beyaz Saray’da paylaşılan haritasındaki “ilk çekilme hattı”na geri gidecek; bu hat İsrail’in Gazze’nin yaklaşık %53’ünü kontrol etmeyi sürdürdüğü bir düzenlemeye işaret ediyor.
Uluslararası gözetim: ABD, Gaza ateşkesini izleyecek çok uluslu bir görev gücünü koordine etmek üzere bölgedeki birliklerinden 200 askeri İsrail’e kaydırıyor. Amerikan askerlerinin Gazze’ye girmeyeceği özellikle vurgulanıyor. Görev gücünde Mısır, Katar, Türkiye ve muhtemelen BAE’den unsurlar yer alacak; İsrail’de bir sivil-asker koordinasyon merkezi kurulacak.
İnsani yardımın artması: İlk günlerde günde yüzlerce kamyon yardımın girişi hedefleniyor. Plan, kademeli olarak günlük 600 kamyona çıkmayı öngörürken, ilk günlerde en az 400 kamyonluk akıştan söz ediliyor. BM ve yardım kuruluşları ölçek büyütmeye hazır olduklarını bildiriyor.
Harita ne söylüyor?
Beyaz Saray’ın paylaştığı ve İsrail Sözcüsü Shosh Bedrosian’ın atıfta bulunduğu haritalara göre ilk faz, İsrail’in son aylardaki bazı ilerlemelerini geri sarmasını içeriyor.
Gazze Şehri çevresinde ilerlemelerin bir bölümü geri çekilecek; Şecaiyye’nin doğusunun önemli kısmında kontrol sürecek.
Netzarim Koridoru’nun yaklaşık üçte birinde tutunma hedefleniyor.
Güneyde, Morag Koridoru (Refah–Han Yunus sınırı) ve Magen Oz Hattı (Han Yunus’u doğu–batı bölen) mevcut askeri bölünmeleri büyük ölçüde koruyor; güneyde anlamlı bir geri çekilme beklenmiyor.
Esir takası: Kimler, nasıl?
İlk pencere tamamlanırsa İsrail, listesi üzerinde tartışmalar süren yüzlerce Filistinliyi serbest bırakacak; buna kadınlar, çocuklar, çok sayıda müebbet mahkûmu ve savaş sırasında tutulanlar dâhil. İsrailli yetkililer, Marvan Barguti’nin bu paket kapsamında olmayacağını açıkça belirtiyor.
Ateşkesi kim izleyecek, nasıl işleyecek?
ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı (CENTCOM) öncülüğünde, İsrail içinde kurulacak ortak kontrol/koordinasyon merkezi ateşkesi izleyecek; bölge ülkelerinden gözlemciler ihlalleri raporlayacak. Amerikan askerleri Gazze’ye girmeyecek; görev gücünün yetkisi gözetim, raporlama ve insani yardımın koordinasyonu ile sınırlı olacak. Orta vadede bir “Uluslararası İstikrar Gücü” fikri masada; ancak bu hususta nihai mutabakat yok.
Yardım hattı: Neler değişecek?
BM, ateşkesi izleyen ilk 60 günde gıda ve tıbbi yardımı ciddi biçimde büyütmeyi, 2,1 milyon kişiye düzenli erişimi hedefliyor. NRC (Norveç Mülteci Konseyi) Başkanı Jan Egeland, planın başarısı için tam erişim ve bürokratik engellerin kaldırılması gerektiğini vurguluyor: “Sadece bombalamayı durdurmak yetmez; erişim olmadan plan işlemez.”
Tıkanma riskleri: Sonraki fazlarda neler tartışmalı?
Silahsızlanma ve Hamas’ın geleceği: Hamas, Filistin devleti kurulmadan kapsamlı silah bırakmaya yanaşmıyor. Plan, Gazze’nin silahsızlandırılmasını ve Hamas’ın yönetimde rol almamasını öngörse de bunun nasıl ve kim tarafından uygulanacağı açık değil.
Yönetim modeli: Plan; “teknokrat” bir geçiş komitesi ve Trump’ın başkanlığında bir “Barış Kurulu” denetimini tarif ediyor; reforme edilmiş Filistin Yönetimine devri öngörüyor. İsrail içindeki siyasi itirazlar ve Filistin tarafındaki temsil soruları bu başlıkta pürüz yaratabilir.
Tam çekilmenin takvimi: Haritalar, ilk olarak %53, ardından %40 ve nihayet %15’e inen bir İsrail varlığına işaret ediyor; son aşamadaki “güvenlik çevresi” belirsiz bir süre kalabilir. Hamas tarafı açık bir takvim görmek istiyor.
Saha gerilimi ve güven arttırıcı adımlar: Son haftalarda yaşanan bölgesel gerilimler (özellikle arabulucu ülkelerle ilişkiler) ve yer yer süren şiddet olayları, ateşkesin sahada sınanacağı noktalar. BM Genel Sekreteri, fırsatın iki devletli çözüm yolunda ilerletilmesi çağrısı yapıyor.
Sırada ne var?
Eğer plan metninde öngörülen adımlar işlerse, ilk 24 saat içinde ateşkes; ilk 72 saatte rehinelerin serbest kalması ve çekilme hatlarına geçiş bekleniyor.
Gözetim ve doğrulama: Çok uluslu görev gücü devreye girip, yardım akışı ve hat ihlallerini izleyecek. İlk haftalarda lojistik ve erişim verileri kilit test olacak.
Siyasi fazlar: Yönetim, güvenlik ve yeniden inşa başlıklarında ayrıntı pazarlıkları başlayacak; buradaki mutabakatlar, kalıcı ateşkes ile barış sürecini belirleyecek.