Hong Kong’da Çin’in “hain” dediği 77 yaşındaki medya patronu için karar verilecek

Hong Kong’un en tanınmış medya patronlarından Jimmy Lai’nin ulusal güvenlik davası yaklaşık iki yıl süren duruşmaların ardından tamamlandı. Kararın ne zaman açıklanacağı henüz net değil. Dünya liderleri ve insan hakları örgütleri, davayı Pekin’in Hong Kong’daki baskısının ve hukukun üstünlüğünün en kritik göstergelerinden biri olarak yakından izliyor.

“Yoksulluktan Zenginliğe” Hikâyesi

1947 doğumlu Lai, çocuk yaşta Çin’den kaçarak o dönem Britanya yönetimindeki Hong Kong’a sığındı. Fabrikalarda işçilikle başlayan hayatı, kısa sürede tekstilden medyaya uzanan bir iş imparatorluğuna dönüştü.

Onu en çok tanıtan girişim, demokrasi yanlısı çizgisiyle bilinen Apple Daily gazetesi oldu. Gazete, Pekin karşıtı haberleriyle öne çıktı ve Çin Komünist Partisi’ni açıkça eleştiren nadir yayınlardan biri olarak dikkat çekti.

Ancak bu duruşu, 1997’de Hong Kong’un Çin’e devredilmesinin ardından Pekin’in doğrudan hedefi haline gelmesine yol açtı.

Lai, Hong Kong’un iş dünyasında Çin’e meydan okuyan ender figürlerden biriydi. Demokrasi hareketine verdiği destek, Pekin tarafından bir “ihanet” olarak görüldü.

Londra Üniversitesi SOAS Çin Enstitüsü Direktörü Steve Tsang’a göre, Lai Çin için sıradan bir muhalif değil: “Pekin açısından Lai, servetini demokrasi hareketine adayan en yüksek profilli iş insanı. Bu da onu ibretlik biçimde cezalandırılması gereken bir figür haline getiriyor.”

Tutuklanma ve Suçlamalar

Jimmy Lai, Ağustos 2020’de Pekin’in Hong Kong’a dayattığı ulusal güvenlik yasasının yürürlüğe girmesinin hemen ardından tutuklandı.

Yasa; “ayrılıkçılık, yıkıcılık, terörizm ve yabancı güçlerle işbirliği” gibi muğlak tanımlarla pek çok muhalif sesi susturmanın aracı haline geldi.

Lai hakkında:

•   İki ayrı “yabancı güçlerle işbirliği” suçlaması
•   Bir “kışkırtıcılık” (sedition) suçlaması

bulunuyor. Savcılar, 2019’daki kitlesel protestolara katılım çağrısı yapmak ve ABD başta olmak üzere yabancı devletleri Çin ile Hong Kong’a yaptırım uygulamaya teşvik etmekle suçluyor.

Suçlu bulunması halinde Lai ömür boyu hapis cezasına çarptırılabilir.

Tartışmalı Yargılama

Jimmy Lai, bugüne kadar farklı davalarda “izinsiz toplanma” ve “ticari dolandırıcılık” suçlarından mahkûm edildi. Gözlemcilere göre bu cezalar, esas dava başlayana kadar onu hapiste tutmak için bir yöntemdi.

Yargılama sürecinde şu ihlaller öne çıktı:

•   BM keyfi tutuklama raporlarına rağmen tecritte tutulması,
•   Seçtiği İngiliz avukat Timothy Owen’ın Pekin kararıyla engellenmesi,
•   Davaların defalarca ertelenmesi.

Birleşmiş Milletler ve Batılı hükümetler süreci “siyasi motivasyonlu” olarak nitelendirirken, Hong Kong yönetimi davanın “kanıtlara dayalı ve yasalara uygun” yürütüldüğünü savunuyor.

Pekin’in Artan Etkisi

Lai’nin davasına, Hong Kong’un baş yöneticisinin atadığı üç “ulusal güvenlik yargıcı” bakıyor. Bu durum, Pekin’in Hong Kong yargısı üzerindeki nüfuzunun en belirgin örneklerinden biri.

Uzmanlara göre sonuç büyük ölçüde siyasi iradeye bağlı. Tsang, “Mahkûmiyet ihtimali yüzde 99,99” diyerek davanın yönünü özetliyor.

Hong Kong’da Güvenlik Yasalarının Bilançosu

ABD Konsolosluğu verilerine göre, 30 Haziran 2020’den bu yana Hong Kong’da ulusal güvenlik suçlamalarıyla:

•   271 kişi tutuklandı,
•   147 kişi ve kurum hakkında dava açıldı,
•   108 kişi mahkûm edildi.

2024’te kabul edilen ikinci güvenlik yasası ise vatana ihanet, isyan, sabotaj, dış müdahale, casusluk ve devlet sırlarını ifşa etme gibi geniş kapsamlı suçları kapsıyor.

Karar Ne Zaman?

Mahkeme henüz karar için tarih açıklamadı. Sürecin haftalar, hatta aylar sürebileceği belirtiliyor. Ancak gözlemciler, Lai’nin ömür boyu hapisle mahkûm edilmesinin neredeyse kesin olduğunu vurguluyor.