Somali’nin İsrail’in Somaliland’ı tanımasına yönelik sert tepkisi sürerken, kriz yalnızca Mogadişu–Tel Aviv hattıyla sınırlı kalmadı.
Ortadoğu ve Afrika’dan gelen açıklamalar, bu adımın Gazze, Kızıldeniz ve Babülmendep hattını kapsayan daha geniş bir jeopolitik denklemin parçası olduğu yönündeki şüpheleri güçlendirdi.
Somali Dışişleri Devlet Bakanı Ali Omar, Al Jazeera’ye yaptığı açıklamada İsrail’in Somaliland’ı tanımasının “devlet saldırganlığı” olduğunu belirterek şu iddiayı dile getirdi:
“Bu adımın arkasındaki motivasyonlardan biri Gazze’den Filistinlilerin zorla yerinden edilmesidir. Bu, İsrail’in artık gizlemediği hedeflerinden biridir.”
Somali hükümeti, Somaliland’ın Somali’nin “ayrılmaz parçası” olduğunu vurgularken, İsrail’in tanıma kararının yalnızca bir diplomatik hamle değil, ülkenin iç işlerine doğrudan müdahale anlamına geldiğini savunuyor.
Haritaya bakınca tablo netleşiyor
Analistler, İsrail’in neden şimdi Somaliland’ı tanıdığı sorusunun yanıtının haritada saklı olduğunu belirtiyor. Babülmendep Boğazı; Kızıldeniz’i Aden Körfezi’ne, oradan da Hint Okyanusu’na bağlayan, küresel ticaret ve enerji akışının kilit noktalarından biri.
Somaliland’ın Yemen kıyılarına, uluslararası deniz ticaret yollarına ve çatışma bölgelerine yakınlığı, tanıma kararını “dostluk” değil, “konumlanma” meselesine dönüştürüyor.
Türkiye detayı: Zamanlama tesadüf mü?
İsrail’in tanıma kararının, Türkiye ile Somali arasında imzalanan deniz yetki alanları, balıkçılık ve güvenlik anlaşmalarının hemen ardından gelmesi de dikkat çekti.
Türkiye, Mogadişu Limanı’nın işletilmesinden güvenlik güçlerinin eğitimine kadar Somali’de uzun süredir aktif. Son olarak Oruç Reis sismik araştırma gemisinin Somali açıklarında yürüttüğü çalışmaların petrol ve doğalgaz bulgularına işaret ettiği belirtiliyor. Ankara–Mogadişu hattında yapılması planlanan ortak açıklamanın, İsrail’in Somaliland hamlesiyle gölgede kalması “bilinçli bir dikkat dağıtma” olarak yorumlanıyor.
BAE faktörü ve Velid Canbolat’ın uyarısı
Krizin perde arkasında Birleşik Arap Emirlikleri olduğu iddiası ise bölgedeki tartışmaları derinleştirdi. Somaliland’ın Berbera kentinde bulunan ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından işletilen askeri üs, uzun süredir Yemen savaşında kritik rol oynuyor.
Lübnanlı Dürzi lider Velid Canbolat, son açıklamasında Arap–İsrail koordinasyonunun bölgeyi kuşatma stratejisine dönüştüğünü belirterek şu uyarıyı yaptı:
“Artık gizli değil. Bir Arap ülkesi, İsrail’le özel ilişkiler kurarak Suudi Arabistan’ı çevrelemeyi, Sudan’da kaos yaratmayı ve Mısır’ın güney sınırlarına doğru baskı kurmayı hedefliyor.”
Tunus’un eski dışişleri bakanı da Somaliland’ın tanınmasını, BAE’nin öncülük ettiği ve Yemen’i hedef alabilecek bir İsrail askeri üssü planının parçası olarak değerlendirdi.
Gazze’den Afrika’ya uzanan hat
Somali yönetimine göre, bu tablo Gazze’den bağımsız düşünülemez. Filistinlilerin zorla yerinden edilmesi ihtimali, Somaliland gibi uluslararası tanınırlığı zayıf ve kırılgan bölgelerin “hedef alan” olarak seçilmesini daha olası kılıyor.
Aylar önce bazı Batılı yayınlarda, Gazze’den çıkarılacak Filistinliler için eski sömürge geçmişine sahip, itiraz kapasitesi sınırlı bölgelerin gündeme alındığına dair iddialar ortaya atılmıştı.
Afrika ve Arap dünyası: “Tehlikeli emsal”
African Union, Somaliland’ın tanınmasının sömürge döneminden miras kalan sınırların dokunulmazlığı ilkesini ihlal edeceğini vurgularken; Arab League de İsrail’in adımını “Arap ve Afrika egemenliğine açık saldırı” olarak tanımladı.
Sonuç: Tanıma mı, yeniden dizayn mı?
Uzmanlara göre İsrail’in Somaliland kararı, klasik anlamda bir diplomatik tanımadan çok daha fazlasını ifade ediyor. Gazze’deki savaş, Kızıldeniz’deki güvenlik krizi, Yemen, Sudan ve Afrika Boynuzu’ndaki güç mücadelesi tek bir stratejik hatta birleşiyor.
Bu nedenle Mogadişu’da ve bölge başkentlerinde dile getirilen görüş ortak:
“Bu bir istikrar hamlesi değil; bölgenin yeniden dizaynıdır.”
Somaliland’de kutlamalar sürüyor
Somaliland’de yaşayanlar sosyal medyada İsrail bayrağı ile fotoğraflarını paylaşıyor.
