Cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tura kaldığından bu yana “ikinci turda yüzde 50+1’e gerek olmadığı” gibi garip yorumlar duyuyorum. Şaşırtıcı ama medyadaki bazı ünlü isimler bile bu tür yorumlar yaptı!
İkinci turda sadece iki aday yarışacağı için daha çok oy alan aday her koşulda yüzde 50+1’i geçmiş olacak.
Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin kime ne kadar oy lazım hesaplarının detayına girmeden önce sonuçları 2018’de yapılan bir önceki Cumhurbaşkanlığı seçimi sonuçları ile karşılaştıralım.
Seçmen sayısındaki artış nüfus artışından daha fazla!
Türkiye’nin nüfusu son 5 yılda yüzde 3,99 artarak 85,2 milyona çıkarken aynı dönemde seçmen sayısının yüzde 8,05 oranında arttı.
Nüfus 3,2 milyon artarken seçmen sayısının 4,7 milyon artmış olması, başka bir ifadeyle seçmen sayısındaki artışın nüfustaki artıştan 1,5 milyon daha fazla olması dikkat çekiyor:
Bu artışın bir kısmı belki 18 yaş altında aşırı birikmiş nüfusun seçmen haline gelmesi ve bu dönemde vatandaşlık alan yabancıların sayısındaki sıra dışı artış olabilir.
Bu konuya dikkat çeken T24 yazarı Füsun Sarp Nebil’in yetkililere yönelttiği sorulara ilgili kurumlar tarafından henüz bir yanıt verilmedi.
Seçimlerin güvenilirliği öncelikle seçmen kütüklerinin doğru ve güvenilir olmasına bağlı. Bu nedenle Yüksek Seçim Kurulu YSK ve Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK bu konudaki soru işaretlerini giderecek şekilde kamuoyuna bilgi vermelidir.
Yurt dışı seçmen oranında şaşırtıcı artış!
Yurt dışı seçmen sayısındaki artış da seçmen sayısındaki artış kadar dikkat çekiyor.
Nüfus yüzde 4 artarken yurt dışı seçmen sayısı bunun 3 katından daha yüksek bir oranda, yüzde 12,44 artarak 3,4 milyonu geçmiş.
Yurt dışı seçmen sayısının yurt içi seçmen sayısı artışının 5 puan kadar üzerinde olması da izaha muhtaç.
Bu durumun sonucu olarak yurt dışında yaşayan seçmenlerin toplam seçmen içindeki payı 5,13’ten 5,34’e yükselmiş durumda:
Sayıların bize gösterdiği önemli bir gerçek var:
Yılda en fazla birkaç hafta Türkiye’de yaşayan, büyük kısmı çifte vatandaşlık hakkına sahip olan yurt dışındaki vatandaşların Türkiye’deki seçimlere etkisi yüzde 5,34 oranında.
Başka şekilde ifade edersek, yurt dışı seçmenler İstanbul ve Ankara dışındaki bütün illerden daha büyük bir seçim çevresini oluşturuyor. Yurt dışı seçim çevresi mesela Konya ya da Adana’nın iki katı büyüklüğünde etki gücüne sahip.
Ve bu güç, 2018’e kıyasla 2023’te 0,21 puan daha artmış!
Seçime katılım oranı
Seçime katılım oranı 2018’e göre toplamda 0,8 puan artarak yüzde 86,24’ten yüzde 87,04’e yükseldi.
Yurt dışındaki vatandaşların seçime katılımı yüzde 20’den fazla artarken yurt içinde bu oran 8,70’te kaldı:
Geçerli oy oranı
Geçerli oy oranı 2018’e göre toplamda 0,35 puan artarak yüzde 97,79’dan yüzde 98,14’e yükseldi.
Yurt içinde geçerli oy oranı yüzde 98,11, yurt dışında geçerli oy oranı yüzde 99,11 olarak gerçekleşti.
İttifakların 2018-2023 performansları
14 Mayıs seçiminde toplam 54 milyon 796 bin 49 geçerli oyun adaylara dağılımı ve oy oranları şöyle oldu:
Erdoğan’ın Kılıçdaroğlu’ndan 2 milyon 538 bin 671 oy fazla aldığı seçimde, Sinan Oğan ve Muharrem İnce toplam 3 milyon 67 bin 22 oy aldı.
Erdoğan’ın 2018 seçimindeki oyuyla şimdiki oyunu karşılaştıralım:
2018’de yüzde 52,59 oy oranıyla ilk turda seçilen Erdoğan bu kez yüzde 49,52 oy alarak ikinci tura kaldı. Son 5 yılda seçmen sayısı 4,8 milyon kadar artarken Erdoğan’ın oyu sadece 803 bin arttı.
Erdoğan’ın oyundaki genel düşüş 3,07 puanken yurt dışı oyları sadece 1,91 puan azaldı.
Muhalefetin kayıp oyları
Muhalefet partileri 2018 seçiminde 5 ayrı adayla seçime katılmıştı. CHP’den Muharrem İnce, İYİP’ten Meral Akşener, HDP’den Selahattin Demirtaş, SP’den Temel Karamollaoğlu ve İP’ten Doğu Perinçek.
Doğu Perinçek’in bu seçimde aday olamadığı ve Erdoğan’ı desteklediği dikkate alınarak kalan 4 adayın oyları ile Kılıçdaroğlu’nun 14 Mayıs’taki oyunu kıyaslayalım:
Millet İttifakı ile Cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’nu destekleyen HDP’nin oylarının toplamında 2018’e göre 2,33 puanlık bir azalış var.
2018’e göre seçmen sayısı 4,8 milyon kadar artarken Kılıçdaroğlu’na destek verenlerin toplam oyu sadece 956 bin 329 arttı.
Bu tablodan anlaşılıyor ki, 2018’e göre oy kaybeden sadece Cumhur İttifakı’nın adayı Erdoğan olmadı. Millet İttifakı ile Emek Özgürlük İttifakı’nın destek verdiği muhalefet cephesi de oy kaybetti.
Erdoğan’ın kaybettiği 3,07 puan ile muhalefetin kaybettiği 2,33 puan oyun toplamı 5,4 puana Perinçek’in 2018’deki 0,20 puanlık oyunu eklersek Oğan ve İnce’nin aldığı toplam 5,60’lık oy oranına ulaşırız.
Oğan ve İnce’nin oyları: Alt sınır yüzde 91,39
14 Mayıs’ta hiçbir aday yüzde 50’yi geçemediği için ilk turda elenen Sinan Oğan ve Muharrem İnce’nin aldığı toplam 3 milyon 67 bin 22 adet oy büyük öneme sahip.
Eğer seçime katılım oranı, geçerli oy oranı ve ilk seçimdeki oy verme davranışı aynı kalırsa ikinci turun sonucunu İlk turda Oğan ve İnce’ye oy verenler belirleyecekler.
İlk turda Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’na oy veren bütün seçmenlerin aynı şekilde davrandığını varsayarsak Kılıçdaroğlu’nun seçimi kazanması için İlk turda Oğan ve İnce’ye oy vermiş 3 milyon 67 bin 22 seçmenin en azından yüzde 91,38658’i Kılıçdaroğlu’nu tercih etmeli.
Yani bu seçmenlerden 2 milyon 802 bin 847’si Kılıçdaroğlu’na, geri kalan 264 bin 175’i de Erdoğan’a yönelirse Kılıçdaroğlu kelimenin tam anlamıyla yüzde 50+1 ile seçilir.
Kılışçdaroğlu’nun Oğan ve İnce oylarının yüzde 91,38658’in altında alacağı her dağılımda ipi Erdoğan göğüsler. Örneğin ilk turda Oğan ve İnce’ye oy verenlerin yüzde 91’inin Kılıçdaroğlu’na yüzde 9’unun Erdoğan’a oy vermesi durumunda Erdoğan kazanır. Elbette bu sayılar, seçmenlerin tıpa tıp aynı şekilde davrandığı durum için geçerli.
Seçime katılım oranı ve geçerli oy oranı yükseltilebilir mi?
Yurt içinde yüzde 88,92, yurt dışında yüzde 53,73 olarak gerçekleşen seçime katılım oranları zaten oldukça yüksek.
Katılım oranının bunun da üzerine çıkması hayli zor, hatta seçim yorgunluğu nedeniyle özellikle yurt dışında katılımın 14 Mayıs’a göre daha düşük olmasını beklemek mantıklı.
Ancak seçim kampanyalarının yaratacağı etkinin katılım oranını değiştirebileceğini unutmamak lazım.
Hangi tarafın daha az fire vereceği ya da 14 Mayıs’a göre hangi tarafın katılımı artıracağı partilerin ve seçmenlerinin son düzlükteki moral motivasyonuna bağlı olacaktır.
Geçerli oy oranı, oy pusulası teke inip sadeleştiği için biraz daha yükselebilir. Ancak geçersiz oyların zaten yüzde 1,86 olduğunu düşünürsek buradaki değişimin etkisi sınırlı olacaktır.
Eğer geçersiz oy oranı yüzde 1’e düşer, yani geçerli oy oranı yüzde 99 olursa 14 Mayıs’a ek olarak 478 bin kadar yeni oy sisteme girmiş olur. Ancak bu oylar iki adaya dağılacağı için yaratacağı etkinin hayli sınırlı olacağının altını çizelim.
Kritik sandıklara yönelmek sonucu etkiler mi?
Birkaç gündür Füsun Sarp Nebil’in dikkat çektiği “kritik sandıklar” konusu üzerinde durulması gereken bir konu.
Genellikle köy ve mezralardaki sandık güvenliği konusunda parti teşkilatlarının bir önceliklendirme yapmasının sonuç üzerinde tayin edici bir etki yaratacağı iddiasının ne derecede doğru olduğunu eldeki verilerle bilmek zor. Ancak akıllardaki soruları gidermek için parti teşkilatlarının yapabileceği çok şey olduğunu belirtelim.
Bu yöndeki çalışmalara yardımcı olabileceği düşüncesiyle adaylar açısından hangi sandıkların kritik öneme sahip olduğuna ilişkin basit bir çalışma yaptım.
Oy kullanılan toplam 201.807 sandığın kesin olmayan sonuçları üzerinden yaptığım analizde Erdoğan’a ve Kılıçdaroğlu’na yüzde 75’ten fazla oy çıkan sandıklar, bu sandıklarda adayın diğer adaya ne kadar üstünlük kurduğu ve sandıkların illere dağılımına ilişkin öne çıkan veriler şöyle:
Erdoğan’ın açık ara üstün olduğu sandıklar
Erdoğan’ın yüzde 75 ve daha fazla oy oranına ulaştığı toplam 28 bin 589 sandık var. Yani sandıkların yüzde 14,17’sinde Erdoğan yüzde 75 ya da üzerinde oy almış. 747 tanesi yurt dışında bulunan bu sandıklarda Erdoğan’a 4 milyon 924 bin 941 oy çıkarken Kılıçdaroğlu’na 727 bin 440 oy çıkmış. Aradaki fark, Erdoğan lehine 4 milyon 197 bin 531:
Erdoğan’a hangi illerde kaç sandıkta yüzde 75 ve üzeri oy çıktığına ilişkin listeyi yazının altında bulabilirsiniz. Kılıçdaroğlu seçmeni için bu sandıklarda görevli bulundurmak büyük önem taşıyor.
Erdoğan’ın bütün oyları firesiz olarak aldığı 307 sandık var; buradaki toplam oyu 13 bin 235:
Erdoğan’ın yüzde 90 ve üzerinde oy aldığı sandık sayısı 6 bin 662, bu sandıklarda Kılıçdaroğlu’na attığı fark 1 milyonu geçiyor:
Erdoğan’ın yüzde 80 ve üzerinde oy aldığı sandık sayısı 19 bin 432, bu sandıklarda Kılıçdaroğlu’na attığı fark neredeyse 3 milyon.
Kılıçdaroğlu’nun açık ara üstün olduğu sandıklar
Kılıçdaroğlu’nun yüzde 75 ve daha fazla oy oranına ulaştığı toplam 20 bin 348 sandık var. Yani sandıkların yüzde 10’unda Kılıçdaroğlu yüzde 75 ya da üzerinde oy almış. 478 tanesi yurt dışında bulunan bu sandıklarda Kılıçdaroğlu’na 4 milyon 314 bin 220 oy çıkarken Erdoğan’a 730 bin 342 oy çıkmış. Aradaki fark, Kılıçdaroğlu lehine 3 milyon 583 bin 878:
Kılıçdaroğlu’na hangi illerde kaç sandıkta yüzde 75 ve üzeri oy çıktığına ilişkin listeyi yazının altında bulabilirsiniz. Erdoğan seçmeni için bu sandıklarda görevli bulundurmak büyük önem taşıyor.
Kılıçdaroğlu’nun bütün oyları firesiz olarak aldığı 291 sandık var; buradaki toplam oyu 7.158:
Kılıçdaroğlu’nun yüzde 90 ve üzerinde oy aldığı sandık sayısı 4 bin 956, bu sandıklarda Erdoğan’a attığı fark 850 bini geçiyor:
Kılıçdaroğlu’nun yüzde 80 ve üzerinde oy aldığı sandık sayısı 13 bin 717, bu sandıklarda Erdoğan’a attığı fark neredeyse 2,5 milyon.
İllerde Erdoğan’a yüzde 75 ve üzeri oy çıkan sandıklar:
İllerde Kılıçdaroğlu’na yüzde 75 ve üzeri oy çıkan sandıklar:
