Bir ay öncesine kadar huzur içinde bir yaşam süren milyonlarca Ukraynalı, Rus işgalinin başlamasından sonra doğup büyüdükleri mahallelerini bırakıp, birkaç parça giysi ve değerli eşyalarını çantalara atıp, ülkelerini terk etmek zorunda kaldı. Şehirlerde susmadan çalan hava saldırısı sirenleri ve gece gündüz süren bombardımanlar onlara gitmekten başka bir yol bırakmadı.
Birçoğu zorlu prosedürleri aşıp en az üç-dört gün süren yolculuklardan sonra Polonya’ya ulaşabildi. Artık başka bir ülkede mülteciydiler! Geçen süre boyunca savaşın dayattığı bu yeni hayatlarına alışmak isteseler de çoğu bunu bir türlü başaramadı.
Hem Ukrayna’dan gelen kötü haberler hem de ülkeleri bu haldeyken kaçmış olma duygusu pek çoğuna ağır geldi. Bazıları çok düşündü ve bir karar verdi: “Şimdi geri dönme vakti!”
SAVAŞ KARANLIK YÜZÜNÜ YİNE MASUM İNSANLARA GÖSTERDİ
Savaş bir kez daha gösterdi ki her ne olursa olsun en büyük yarayı masum insanlar alıyor. Binlerce can kaybı, yaralanma ve fiziksel yıkımın yanı sıra zorunlu göç de savaşın en ağır gerçeklerinden. Yakın tarihe baktığımızda da bu durumun toplumlar üzerinde bıraktığı ağır etkiyi fazlasıyla gördük.
Afganistan, Irak ve Suriye’de savaş nedeniyle milyonlarca insan yurtlarını terk etmek zorunda kaldı. Özellikle çocuklar, bu kriz ortamlarında ağır bedeller ödedi ve hâlâ da ödemeye devam ediyor.
Aynı durum şimdilerde Rusya-Ukrayna savaşında yaşanıyor. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin açıkladığı son verilere göre yarısından fazlası Polonya’ya olmak üzere 3 milyona yakın Ukraynalı komşu ülkelere geçti.
Bu yoğun göçün en büyük mağdurları ise her zamanki gibi yine çocuklar oldu. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu verilerine göre 7-14 Mart tarihleri arasında evlerini terk etmek zorunda kalan çocuk sayısı 500 bine yakın. Ne olduğunun farkında bile olmayan on binlerce çocuk, aileleriyle birlikte göçe zorlanıyor…
Ne var ki bu akışı tersine çevirmeye çalışan Ukraynalılar da var. Milyonlarca kişi Ukrayna’dan kaçmaya çalışırken yüz binlercesi de ülkeye geri dönmek için inanılmaz bir mücadele veriyor. Savaşın ilk günlerinde Polonya’ya sığınan Ukraynalılar, sınıra adeta çıkartma yapıp “Korkmuyoruz” diyerek ülkelerine giriş yapıyor.
ZELENSKİ’NİN SÖZLERİ SINIRLARDAKİ UKRAYNALILARI DAHA DA CESARETLENDİRDİ
Ukrayna Başbakanı Denis Şmihal, geçtiğimiz cuma günü yaptığı açıklamada yaklaşık 200 bin Ukraynalının ülkeye geri döndüğünü ifade etti.
Rusya’nın Ukrayna’ya daha güçlü şekilde saldıracağı ihtimaline karşı özel uçaklarla ülkeyi terk eden milletvekilleri ve iş insanlarına seslenen Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’nin sözleri de göç eden Ukraynalıları oldukça motive etti. Zelenski, “Kalanlar bizimle olanlardır ve bizdendir. Fazlalıklar gider, Ukrayna vatandaşları kalır” ifadelerini kullanmıştı.
Peki dönenler neden dönüyor? İşte Polonya sınırında yaşananlar ve ülkelerine dönen Ukraynalıların hikâyeleri…
UKRAYNALI DOKTOR: “UKRAYNA’NIN BİZLERE İHTİYACI VAR”
Oleh Trehuba, 44 yaşında bir doktor… Rus işgali başladığında ailesiyle birlikte Dominik Cumhuriyeti’nde tatildeydi. Trehuba, hemşire olan eşi Iryna ve üç çocuğuyla, komşu ülkelere sığınmak zorunda kalan Ukraynalıları tedavi etmek için iki hafta boyunca Avusturya, Almanya ve Polonya sınırında dolaştı.
Doktor Trehuba sınırlardaki gözlemlerini şöyle anlattı: “Ülkemize dönmeden önce sınırdaki vatandaşlarımızın sağlığına bakmak istedik. Ama buralardaki insanlık dramını hiçbir zaman unutmayacağım. Kadınların gözlerindeki korku ve çocukların gözyaşları gözümün önünden hiç gitmiyor…”
Sınırda kaldıkları süre boyunca eşiyle birlikte faydalı olduklarını da düşünen Trehuba, “Şimdi geri dönme zamanı” diyerek şu ifadeleri kullandı:
“Eşimle birlikte bir hafta boyunca ağlayarak dolaştık. Ukrayna’dan gelen haberler çok kötüydü. Hâlâ üzücü haberler geliyor. Ama pes edip kaçmak istemiyoruz. Ukrayna’da kalmaya karar verdik ve döndük. Bir doktor olarak ülkemde bana ihtiyaç var.”
Ukrayna’dan konferans için Türkiye’ye gelen 6 doktor da sınır kapıları ve havaalanlarının kapanması nedeniyle ülkelerine geri dönmek için büyük bir mücadele veriyor.
Her yolu denediklerini söyleyen doktorlardan Irına Serenko, “Maalesef tüm tren istasyonları, havaalanları kapalı ve saldırı altında. Alternatif yolları deniyoruz. Romanya ve Moldova üzerinden girmeye çalışıyoruz. Mutlaka ülkemize gideceğiz, korkmuyoruz” diye konuştu.
UKRAYNALI ÖĞRETMEN: “KORKMUYORUM! YENİDEN ÖĞRENCİLERİMLE SINIFTA OLACAĞIM”
Vira Lapchuk 52 yaşında bir öğretmen… Savaş öncesinde Ukrayna’nın batısındaki Rivne şehrinde yaşıyordu. Rusya askerleri henüz yaşadığı şehre gimeden Lapchuk, Polonya’da yaşayan oğlunun ısrarlarına dayanamayarak ülkesini terk etmek zorunda kaldı. Evinden uzak tam bir hafta geçirdi. En sonunda geri dönmesi gerektiğini düşündü ve bu yönde bir adım attı.
Lapchuk, Rivne şehri güvendeyken tehlikede olanlara veya korkan çocuklara yardım etmenin görevi olduğunu söyleyerek, geçtiğimiz cumartesi gecesi Ukrayna’ya geri döndü. Lapchuk artık korkmadığını vurgularken yaşadıklarını şu cümlelerle anlattı:
“Polonya’da kaldığım sürece boyunca her gün gözyaşı döktüm. Yaşadığım şehrin ve ülkemin son halini gördükçe çok üzülüyorum. Ama artık korkmuyorum. Öğrencilerimle birlikte yeniden sınıfta olacağımız günlere geri döneceğimizi biliyorum. Güçlü olmamız lazım. Başka ülkede yapamıyorum. Biz Ukrayna’ya aitiz. Evimiz burası!”
SAVAŞTA ÖLEN İKİ ARKADAŞINDAN SONRA DÖNMEYE KARAR VERDİ
Polonya’nın Medyka sınır kapısında Ukrayna’ya giriş yapmak için bekleyenler arasında Ukraynalı ağır vasıta şoförleri de var. Onlardan biri de 35 yaşındaki Oleksii Zvieriev…
Zvieriev, savaşın başladığı günden bir gün önce Kiev’e çok yakın olan Brovary’den Polonya’ya yük taşıyordu. Savaşın birinci günü Polonya’ya giriş yaptı. Planı işi biter bitmez ülkesine geri dönmekti. Fakat ailesi Polonya’da kalması konusunda baskı yapıyordu. Özellikle annesi geri dönmemesi için her gün arayıp ikna etmeye çalışıyordu.
Zvieriev de savaşın her geçen gün yoğunlaşması üzerine ailesini de Polonya’ya getirme kararı almıştı. Ta ki Rus işgalinin beşinci gününde, savaşa katılan iki çocukluk arkadaşının Mariupol’deki çatışmalarda öldürüldüğü haberini alana kadar… Arkadaşlarından biri 25, diğeri 40 yaşındaydı.
Mariupol şu an dümdüz edilmiş apartmanlar, yıkılmış AVM’ler ve saldırıya uğramış bir doğum hastanesiyle adeta İkinci Dünya Savaşı’nı andırıyor. Kentte hayatını kaybedenler için toplu mezarlar bile açılmış durumda.
Oleksii Zvieriev de hayatını kaybeden iki arkadaşının ailelerinin yanında olmak için Mariupol’e dönmeye karar verdi. Zvieriev, “Mariupol, savaştan önce 500 bin kişinin yaşadığı bir kentti. Günlerdir yoğun bombardımana maruz kalıyor. Arkadaşlarımın aileleri zor durumda. Kentte yiyecek ve suyu tükenen insanlar için endişeleniyorum. Artık burada kalmamın hiçbir önemi yok, ülkeme geri dönüyorum. Savaşmaya hazırım” ifadelerini kullandı.
Zvieriev’nin de aralarında bulunduğu binlerce kişi pazar günü Przemysl İstasyonu’ndan kalkan trenle Kiev’e hareket etti.
“SAVAŞMAK İÇİN GERİ DÖNÜYORUM”
Przemysl İstasyonu’ndan hareket eden trende yer alan bir başka Ukraynalı da Polonya’daki şantiyelerde altı ay çalışan 28 yaşındaki Denis’ti…
Ceketine takılı Ukrayna bayrağı şeklindeki rozetini yanından hiç ayırmadığını söyleyen Denis, geri dönme kararıyla ilgili “Polonya’da tek başımayım, burada kimseyi tanımıyorum. Neden burada kalayım ki? Vatanıma dönmem en doğrusu… Orduya katılmak, savaşmak için geri dönüyorum. Kazanacağız!” ifadelerini kullandı.
Lviv’den kaçmak zorunda kalıp Polonya’ya sığınan 36 yaşındaki Lesa da Ukrayna kontrol noktası binasına girmeden önce “Çok korkuyorum ama ben bir anneyim. Çocuklarımla birlikte olmak istiyorum. Bu çok korkunç ama mecburum. Ülkemize sahip çıkmak zorundayız” dedi.
ODESSA’YA GİTMEK İÇİN ÇABALAYAN UKRAYNALILAR
Ukrayna’nın güneyinde Herson’un tam anlamıyla Rus kontrolü altında olması ve Rusların Mıkolayiv’e doğru ilerleme isteği, Rus güçlerinin Ukrayna’nın ana liman kenti Odessa’ya açılabileceği anlamına geliyor. Özetle Odessa, şu an savaşın güney cephesindeki en kilit nokta…
Öyle ki işgale hazırlanan şehirde caddelerin ve tarihi binaların önemli bir kısmı kum torbalarıyla korumaya alınmış durumda. Rusların buradaki amacı Ukrayna’nın denizle olan bağını tamamen kesmek.
Hatta Ukrayna Milli Güvenlik ve Savunma Konseyi Sekreteri Aleksey Danilov yaptığı basın açıklamasında, Rus paraşüt birliklerinin buraya iniş yapmayı planladığını ancak hava koşulları nedeniyle Sivastopol’a dönmek zorunda kaldıklarını söylemişti.
Görünen o ki, Odessa önümüzdeki günlerde sıcak çatışmaların artması beklenen bir yer. Fakat buna rağmen Polonya sınırından Odessa’ya gitmek için çabalayan Ukraynalılar da var.
“Odessa’da evlerimiz var, neden burada bir hiç gibi yaşayıp, yerlerde yatalım?” diyen süpermarket kasiyeri Yulia Boychenko, geri dönen çoğu Ukraynalı gibi tüm riskleri dikkatlice hesapladığını söyleyerek iki çocuğuyla birlikte önce trenle Kiev’e oradan da Odessa’ya gitmek için Polonya’dan ayrıldı.
86 yaşındaki annesine bakmak için Odessa’ya geri dönen Elena Strushkina ise “Annemin bana ihtiyacı var. Daha fazla yalnız kalamazdı, üstelik şehirde her geçen gün hareketlilik artıyor. Artık ülkemdeyim bir daha gitmeyi düşünmüyorum” dedi. Ayrıca evinin rahatlığını da özlediği söyleyen Strushkina “Annem dışında bakmakla yükümlü olduğum bir köpek ve iki kedim var. Onları da artık yalnız bırakmam” ifadelerini kullandı.
(The Washington Post’ta yayımlanan ‘As refugees flee into Poland, some Ukrainians have decided to do the unexpected: Go home’ ve Wall Street Journal’da yayımlanan ‘Millions Are Fleeing Ukraine, Some Are Going Back’ başlıklı haberlerden Hürriyet gazetesi tarafından derlenmiştir).