Katoliklerin ruhani lideri Papa Francis, Ermenistan'ı ziyareti sırasında Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda yaptığı konuşmada, 1915 olayları için "soykırım" ifadesini kullandı.
Papa’nın Ermenistan’da yapacağı konuşmanın yazılı metni Vatikan’a akredite olan gazetecilere önceden dağıtılmış, bu metinde de "soykırım" sözcüğünün yer almadığı, "Metz Yeghern" (Büyük Felaket) teriminin kullanıldığı dikkat çekmişti.
Ancak Papa Francis, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan tarafından Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda ağırlanmasının ardından yaptığı konuşmada, yazılı metnin dışına çıkarak 1915 olaylarını "soykırım" olarak niteledi.
Geçen yıl 12 Nisan’da Vatikan’da düzenlediği "Ermeni şehitliğinin 100. yılı için kutsal ayin"i hatırlatan Papa, şöyle devam etti:
"O sırada, sizin halkınızı vuran ve muazzam sayıda insanın ölümüne yol açan Metz Yeghern’in, büyük kötülüğün yüzüncü yılı anılıyordu. Bu trajedi, bu soykırım, maalesef geçen yüzyıl yaşanan üzücü bir katliamlar listesinin başlangıcı olmuştur. Bunlar, halkların tümünü imhâ etmeyi planlamaya varacak derecede fâillerin zihnini karartan kabul edilemez ırksal, ideolojik ve dini gerekçeler yüzünden mümkün olabildi. Ne üzücü ki, diğer ikisinde olduğu gibi bu olayda da, büyük uluslararası güçler yüzlerini başka tarafa çevirmişti."
Diplomatik kriz çıkmıştı
Papa'nın geçen yıl "soykırım" sözcüğünü kullanması üzerine Türkiye ile Vatikan arasında yaşanan diplomatik kriz henüz birkaç ay önce çözülmüştü.
Papa Francis, Ermenistan'ı ziyaret eden ikinci papa. Papa 2. Giovanni Paolo 2001 yılında Ermenistan'a gitmiş ve bu ziyarette Ermeni Apostolik Kilisesi ile ortak bir bildiriye imza atmıştı. Bildiride, "Genel olarak 20. yüzyılın ilk soykırımı olarak tanımlanan, 1,5 milyon Hristiyan Ermeni'nin imhâsı ve ardından da totaliter rejim altında binlerce kişinin yok edilmesi, bugünkü neslin hafızasında hâlâ yaşayan trajedilerdir" deniliyordu.
Papa Francis de 1915'in 100. yıldönümü nedeniyle geçen yıl Nisan ayında Vatikan'da düzenlediği ayinde, 2001 tarihli bu ortak deklarasyona atıfta bulunarak, "soykırım" sözcüğünü kullanmıştı.
Papa, 12 Nisan 2015'te düzenlediği "Ermeni şehitliğinin 100. yılı için kutsal ayin" sırasında yaptığı konuşmada, "Son yüzyılda insanlık üç büyük trajedi yaşamıştır. Bunların ilki, genel olarak 20. yüzyılın ilk soykırımı olarak görülen ve Katolik ve Ortodoks Süryaniler, Asuriler, Keldaniler ve Rumlarla birlikte, ilk Hristiyan millet olan siz Ermeni halkına karşı yapılmış olandır" demişti.
Türkiye bu sözler üzerine Vatikan Büyükelçisi'ni geri çekmiş ve büyükelçilik makamı yaklaşık 10 ay boyunca boş kalmıştı.
Ancak bu tarihten itibaren iki ülke arasında yürütülen diplomatik çabalar sonucunda Vatikan geçen Şubat ayında Türkiye'nin tezlerine yakın bir açıklama yayınlamış, bunun üzerine de Türkiye Vatikan Büyükelçisi Mehmet Paçacı görevine dönmüştü.
1915 olayları
Ermenistan ve özellikle ABD ve Fransa’da etkili olan Ermeni diasporası, 1915 ile 1917 arasında Osmanlı Devleti’nin topraklarındaki Ermenileri sistematik olarak öldürdüğünü iddia ediyor.
Türkiye bunu reddediyor ve konunun tarihçiler tarafından araştırılması gerektiği tezini savunuyor.
23 Nisan 2014'te, o dönem başbakan olan Recep Tayyip Erdoğan, 1915 olayları hakkında aralarında Ermenice'nin de bulunduğu 9 dilde bir taziye mesajı yayınlamıştı. Böylece Türkiye'den olaylar hakkında ilk kez üst düzey bir mesaj verilmişti. Erdoğan, "Ermenilerin acılarını anmalarını anlamak ve paylaşmak bir insanlık vazifesidir" ifadelerini kullanmıştı.
Kaynak: Reuters, Al Jazeera