Gulag, “Sovyet rejimi karşıtı siyasi suçlular”ın ıslah edilmesi ve toplumdan soyutlanması için 25 Nisan 1930 tarihinde Stalin tarafından kurulan çalışma kamplarının kısaltılmış adı. (Rusça Glavnoye Upravleniye Lagerey – Kamp Yönetimi Merkezi).
Aleksandr Soljenitsin’in Gulag Takımadaları kitabıyla tanıttığı, çoğu Sibirya’nın en ücra köşelerinde kurulmuş olan bu kamplar, Stalin’in ölümünden sonra 1959’da adı ve işlevi değiştirilip ‘ıslah’ edilse de kuruluşunun üzerinden 90 yıldan fazla zaman geçmesine rağmen hâlâ mağdur yaratmaya devam ediyor…
The New York Times gazetesi hafta sonunda, Stalin’in sürgün ettiği siyasi suçluların çocuğu olarak Gulag’larda doğan pek çok kişinin hâlâ “memleketlerine” dönemediklerini, mahkeme kararı olmasına rağmen Moskova ya da St. Petersburg’daki el konulmuş aile mülklerini geri alamadıklarını ve ilerleyen yaşlarında “Gulag bölgelerinde ölmeyi beklediklerini” yazıyor.
Bu kişilerden 70 yaşındaki Yevgeniya Şasheva, Rusya’nın kuzeyindeki Komi Cumhuryeti’nde, Nijni Odes kasabasında Sovyet döneminden kalma eski bir apartman dairesinde bu kaderi paylaşanlardan.
New York Times, Şasheva’nın “Gulag kurbanı” olarak yaşadıklarını aktarırken, “Sovyet devrinin son dönemine damga vuran, süt, tuvalet kâğıdı ve diğer temel malzemeleri satın almak için beklenen uzun kuyruklar onlarca yıl önce Rusya’dan kayboldu. Ancak bir kuyruk hâlâ uzun süredir bekliyor: Yevgeniya Şasheva gibi mağdurların, haksız yere ebeveynlerinin elinden alınan Moskova’daki evlerine dönme kuyruğu” diyor.
1930’lardaki Stalin’in “Büyük Tasfiye” operasyonunda “Japon casusu” diye mahkûm edilen bir babanın, Rusya’nın bu ücra köşesinde dünyaya gelen kızı Şasheva, 70 yıllık ömrü boyunca Moskova’daki “evine” dönme umuduyla yaşadığını söylüyor.
Rusya Anayasa Mahkemesi 2019’da, sayıları yaklaşık 1500 olarak tahmin edilen benzer durumdaki “Gulag çocukları”nın haklarının iadesine hükmetti, ancak sorunun çözümü için yapılması gereken yeni yasal düzenleme hâlâ parlamentoda bekliyor.
Yevgeniya Şasheva, şimdi Moskova’da sosyal konut için bekleyen diğer 55 bin kişinin arasında “hakkının iadesini” umuyor.
Şasheva’nın avukatı, “Rusya’da maalesef hâlâ Sovyet sürgününde doğup orada yaşamaya devam etmek zorunda olanlar var” diyor.
1991’de, son Sovyet lideri Mihail Gorbaçov döneminde, hükümet Gulag kurbanlarına evlerine dönme hakkı ve barınma imkânı sağlama sözü verdi. Ancak sorun hâlâ çözülebilmiş değil. Gulag mağdurlarının sorunları “Kafkavari” bürokrasi koridorlarında kaybolmaya devam ediyor.
Kaynak: New York Times, turkrus.com