Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı Türkiye'de Aralık 2016'dan bu yana tutuklu olan papaz Andrew Craig Brunson'ın "haksız" bir şekilde gözaltında alınıp tutuklanmasında bakanlıkların taşıdığı sorumluluktan dolayı Adalet Bakanı Abdulhamit Gül ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'ya karşı yaptırım kararı aldı.
Küresel Magnitsky Yasası kapsamında alınan yaptırım kararına göre Gül ve Soylu'nun bakanlıklarının Türkiye'de "ciddi insan hakkı ihlallerinde" bulunduğu ve buna göre 13818 numaralı Başkanlık Kararnamesi'ne referansla sorumlu tutuldukları kaydedildi.
ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, "Papaz Brunson'ın haksız tutukluluğu ve adli sürecin Türk yetkililer tarafından devam ettirilmesi en basit şekilde kabul edilemez" ifadesini kullandı. Mnuchin sözlerine "Başkan Trump'ın tekrar tekrar ifade ettiği gibi ABD, Türkiye'den Brunson'ın derhal serbest bırakılmasını beklemektedir" şeklinde devam etti.
Hazine Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada Gül ve Soylu'nun ABD'deki mal varlıkları bloke edilirken, ABD'li kişi ve kurumların bu kişilerle iş yapmasına engel getirildi.
Beyaz Saray'dan açıklama
İki bakana karşı getirilen yaptırımla ilgili olarak Beyaz Saray Sözcüsü Sarah Sanders da bir açıklama yaptı. Sanders, Brunson ile ilgili olarak "Türk hükümetinin haksız ve adaletsiz yaklaşımının bir kurbanıdır" ifadesini kullanırken, Başkan Trump ile Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın konuyu defalarca konuştuğunu kaydetti.
Küresel Magnitsky Yasası nedir?
ABD'nin Küresel Magnitsky Yasası, yolsuzluğa bulaşmış kişi ve kurumların yanı sıra insan hakları ihlallerinin sorumlularını hedef alıyor ve listeye alınan kişilerin ABD'deki varlıklarına el konulabilmesini, bu ülkeye seyahat ve ABD'li şirketlerle iş yapma yasağı getirilebilmesini öngörüyor.
Rusya'daki insan hakları ihlallerinin sorumlularına karşı 2012 yılında çıkarılan ve Devlet Başkanı Vladimir Putin'in çevresindeki oligarklara yaptırım getiren Magnitsky Yasası, 2016 yılında tüm dünyada insan hakları ihlali yapan kişi ve kurumları hedef alacak şekilde genişletilmişti.
Pompeo Çavuşoğlu ile görüşecek
ABD Hazine Bakanlığı'nın bugünkü kararı sonrası bir açıklama yapan ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun gelecek hafta Türk mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile görüşeceğini söyledi.
"Türkiye bu konudaki duruşumuzu çok iyi biliyor: Papaz Brunson ev hapsinden çıkarılmalı ve eve dönüşü sağlanmalı" diyen Nauert, gelecek haftaki görüşmede Brunson'ın serbest bırakılmasının talep edileceğini söyledi.
Erdoğan "bizi tehdit edemezler" demişti
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ABD'nin geçen hafta ilk sinyallerini verdiği yaptırım hazırlıkları ile ilgili olarak "Bize böyle tehdit ifadeleriyle yaklaşma kimseye bir şey kazandırmaz" ifadelerini kullanmıştı.
Erdoğan'ın sözleri geçen hafta ABD Başkanı Donald Trump ve yardımcısı Mike Pence'in, Brunson'ın tutukluluk halinin devamı halinde Türkiye'ye karşı yaptırım uygulanacağı ifade etmelerine bir yanıt olarak gelmişti.
Dolar 5 TL oldu
Yaptırım kararının açıklanmasının ardından Türk lirası ABD doları karşısında tarihinin en düşük seyrine gerileyerek 5 TL'den işlem gördü. Türk lirasının dolar karşısında değer kaybı bir günde yüzde 1,5 seviyesine ulaştı.
ABD başka ne tür yaptırımlar uygulayabilir?
Trump yönetiminin iki bakanı hedef aldığı yaptırım kararı dışında ABD'nin yasama organı Kongre'de de hazırlık aşamasında olan bir takım başka yaptırımlar bulunuyor.
Bunlardan bir tanesi Kongre'nin üst kanadı Senato'da uluslararası finans kurumlarınca Türkiye'ye yeni kredi verilmesinin engellenmesi için Temmuz ayında hazırlanan yasa tasarısı.
Tasarıda ABD Hazine Bakanlığı'ndan, Türkiye'ye yeni kredi ve mali ya da teknik destek verilmesinin engellenmesi için Dünya Bankası ile Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası'nın yönetim kurullarındaki ABD'li üyelere talimat verilmesi istenmişti.
Aynı tasarıda ek olarak aralarında Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) da bulunduğu diğer uluslararası finans kurumlarının ABD'li yönetim kurulu üyelerine, "Türk hükümetine gelecekte verilecek taahhüt ve borçlar konusunda, Türkiye'de insan haklarının gelişimini sağlayacak bir tutum içinde uyumlu bir politika geliştirilmesi için diğer donör ülkelerle birlikte çalışılması için" talimat verilmişti.
ABD Kongresi'nin alt kanadı Temsilciler Meclisi de geçen hafta Trump'ın yaptırım açıklamasından hemen önce F-35 savaş uçaklarının Türkiye'ye teslimatının durdurulmasına imkân tanıyan bir madde de içeren 2019 yılı Savunma Bakanlığı bütçe yasa tasarısını onaylamıştı.
Aynı tasarının, Ağustos ayında ise Senato'da oylanması bekleniyor. Tasarı, Senato'dan da geçerse Başkan'ın imzasına sunulacak.
Brunson kimdir?
Yirmi yılı aşkın süredir Türkiye'de yaşayan ve 9 Aralık 2016'da tutuklanan ABD'li Protestan din adamı Brunson, Gülen yapılanmasının üst düzey yöneticileriyle bağlantı kurmakla ve PKK'ya destek vermekle suçlanıyor. Brunson hakkında "örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlediği" gerekçesiyle 15 yıla kadar, "casusluk yaptığı" suçlamasından ise 20 yıla kadar hapis cezası talep ediliyor.
Papaz Brunson'ın yargılandığı dava Türkiye ve ABD arasında uzun süredir gerginliğe neden olan konulardan biri. İzmir'deki mahkemenin geçen Çarşamba günü Brunson'ın tutukluluk hâlini ev hapsine çevirmesi üzerine 50 yaşındaki papaz cezaevinden çıkmıştı. Brunson'ın avukatının müvekkilinin ev hapsinin kaldırılması için yaptığı itiraz dün reddedilmişti.