Nahide Opuz, 1995 yılında evlendiği H.0.’dan üç çocuğu olan Diyarbakırlı bir ev kadınıydı. Kendisine ve ailesine şiddet uygulayan, bıçakla yaralayan, araçla ezmeye çalışan kocasını devlet makamlarına tam 36 kez şikâyet etmesine rağmen, kocası hakkında bazı davalar ‘delil yetersizliği’nden açılamadı, bazı davalarda verilen cezalar paraya çevrildi. Nihayet kızını alıp İzmir’e yerleşmek isteyen Opuz’un annesi, yolda önlerini kesen H.O. tarafından silahla öldürüldü. Opuz, onu koruyamayan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne karşı 15 Temmuz 2002’de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) dava açtı. AİHM, Türkiye Cumhuriyeti Devleti hakkındaki kararını 9 Haziran 2009’da verdi: “Türkiye, vatandaşını koruyamamıştır.”
AİHM tarihinde ilk kez aile içi şiddete karşı vatandaşını koruyamayan bir devlet mahkûm edilmişti.
Karar tarihe “Opuz Kararı” olarak geçti. Karar üzerine Avrupa Konseyi Genel Sekreterliği, sadece Türkiye’de değil, diğer konsey üyesi ülkelerde de kadına şiddete karşı devletlerin yetersiz kaldığına kanaat getirerek yedi kişilik bir çalışma komitesi kurdu.
Dışişleri Bakanlığı, komiteye üye olarak Türkiye’de kadın haklarıyla ilgili çalışmaların en önemli isimlerinden olan Prof. Dr. Feride Acar’ı gönderdi.
Yedi kişilik hazırlık komitesinin çalışmaları iki yıl sürdü.
Prof. Acar’ın girişimiyle çalışma Türkiye’nin Avrupa Konseyi’nin başkanlığını yaptığı 2011 yılına yetiştirildi.
Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi 11 Mayıs 2011’de İstanbul’daki Avrupa Konseyi toplantısında imzaya açıldı. Sözleşmeye ilk imzayı ev sahibi Türkiye adına Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu attı.
Bu nedenle Sözleşme’nin adı da İstanbul Sözleşmesi olarak kaldı.
Türkiye, Sözleşme’nin sadece ilk imzacısı olmadı, aynı zamanda meclisinden geçirerek onay veren de ilk ülke oldu.
Sözleşme’yi 11 Kasım 2011’de TBMM’ye Başbakan Recep Tayyip Erdoğan gönderdi.
Erdoğan ön yazısında “Sözleşme’nin hazırlanması ve sonuçlandırılmasında ülkemiz öncü bir rol oynamıştır” dedi:
“Dışişleri Bakanlığı’nca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulu’nca 18/10/2011 tarihinde kararlaştırılan ‘Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı’ ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir. Gereğini arz ederim.”
Gerekçe:
“Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi, 11 Mayıs 2011 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Avrupa Konseyi 121. Bakanlar Komitesi Toplantısında ülkemiz adına Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu tarafından imzalanmıştır. Uluslararası alanda kadına yönelik ve aile içi şiddetle ilgili ilk bağlayıcı belge olan sözkonusu Sözleşmenin, Avrupa Konseyi Kadına Karşı Şiddet ve Aile İçi Şiddetle Mücadele ve Önleme Geçici Komitesi bünyesinde hazırlanması ve sonuçlandırılmasında ülkemiz öncü bir rol oynamıştır. Sözleşmenin, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Dönem Başkanlığımız sırasında imzaya açılması ve ülkemiz tarafından imzalanmış olması da ayrıca sembolik bir önem taşımaktadır. Sözleşme çerçevesinde kadına yönelik ve aile içi şiddetle mücadele alanında öngörülen düzenlemeler arasında, devlet kurumlarının ve görevlilerinin kadına karşı şiddet uygulanmamasını sağlaması; kadına karşı şiddet ve aile içi şiddetin önlenmesi, cezalandırılması ve tazmin edilmesine yönelik mevzuat düzenlemelerinin yapılması; ulusal düzeyde veri toplanmasından ve eş güdümden sorumlu bir resmi kurumun tespit edilmesi bulunmaktadır.
“Bunun yanı sıra Sözleşmenin uygulanmasını izlemek üzere bir uluslararası izleme mekanizmasının oluşturulması (GREVIO – Kadına Karşı Şiddet ve Aile İçi Şiddetle Mücadele Uzmanlar Grubu); ulusal düzeyde toplanan verilerin GREVIO ile paylaşılması; Sözleşmenin uygulanma durumu hakkında GREVIO’ya rapor sunulması ve GREVIO ziyaretlerinin kabul edilmesi öngörülmektedir. Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’ne taraf olunmasının ülkemize ilave bir yük getirmeyeceği ve ülkemizin gelişen uluslararası saygınlığına olumlu katkıda bulunacağı değerlendirilmektedir.”
Sözleşme bütün partilerin desteğiyle Meclis’ten oybirliğiyle geçirildi.
Türkiye sadece Sözleşme’yi Meclis’inden geçirmekle kalmadı, kanun çıkararak uygulamaya geçiren de ilk ülke oldu (6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun).
Sözleşme’nin hazırlanmasında önemli rol oynayan Prof. Dr. Feride Acar İstanbul Sözleşmesi’nin denetim organı olan Uzmanlar Grubu’nun (GREVIO) Başkanlığı’na seçildi. Türkiye, BM’nin “Altın Standart” olarak adlandırdığı 66 maddelik Sözleşme’yle ilgili pek çok ülkeye eğitimler verdi. Feride Acar’ın ardından İstanbul Sözleşmesi’nin denetim organı olan Uzmanlar Grubu’na AK Parti milletvekili Prof. Dr. Aşkın Asan atandı. Erdoğan’ın kızı Sümeyye Erdoğan Bayraktar’ın kurucuları arasında olduğu KADEM sözleşmeye tepkilere rağmen hep destek verdi.
Ama 10 yıl sonra yapılmasından ve hazırlanmasından sorumlu olan Türkiye, aynı AK Parti iktidarında İstanbul Sözleşmesi’nden çekildi.
Türkiye, kendi adını taşıyan sözleşmeden tümüyle çıkan ilk ülke oldu.
Bütün bu hikyeden sonra yapılacak en iyi yorum herhalde şu:
“Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çıkması, akşam misafirleriniz halen otururken ‘ben yatıyorum’ demek gibi bir şey.”