Fatih’te bulunan Kariye Camii, 79 yıl aradan sonra yarın (6 Mayıs) törenle ibadete açılacak.
Kariye’nin, 1945 yılında altında dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün de imzası olan bir Bakanlar Kurulu kararıyla müzeye çevrilmesi kararı Kasım 2019’da Danıştay tarafından iptal edilmiş ve 20 Ağustos 2020 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzası olan bir Cumhurbaşkanı kararıyla Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek camiye çevrilmişti.
Khora Manastırı’ndan Kariye Camii’ne
Kariye, adını “yerleşim yeri dışında” anlamına gelen Khora kelimesinden alan, Bizans döneminin İsa’ya adanmış önemli manastırlarından biriydi.
Tam yapılış tarihi ile ilgili altıncı yüzyıldan kalma olduğu düşünülen Khora Manastır Kilisesi, 14’üncü yüzyılda yeniden onarılarak bugünkü halini almıştı.
Yıllarca önemli dini merasimlerde saray kilisesi ve şapeli olarak kullanılan Kariye, Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethinin ardından camiye çevrilmemiş, 1511 yılında II. Bayezid’in sadrazamı Atik Ali Paşa tarafından camiye dönüştürülmüştü.
1930’lu yıllarda Ayasofya’daki mozaikleri ortaya çıkaran Amerikan Bizans Enstitüsü’nün duvarlarındaki mozaikleri ortaya çıkardığı Kariye Camii, 1945 yılında Bakanlar Kurulu karıyla müzeye dönüştürülmüştü. 1948 ve 1958 yıllarında restore edilen bina müze olarak açılmıştı.
Emekli öğretmen İsmail Kandemir’in başkanlığını yaptığı Sürekli Vakıflar, Tarihi Eserler ve Çevreye Hizmet Derneği, Kariye’nin müzeye çevrilmesi hakkındaki bakanlar kurulu kararının iptali için Danıştay’da açtığı davayı Kasım 2019’da kazanmıştı. Ayasofya’yla ilgili 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararının iptaliyle ilgili davayı da aynı dernek açmıştı.
Kariye, Danıştay kararından 8 ay sonra, 21 Ağustos 2020’de Cumhurbaşkanlığı kararıyla Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek camiye çevrildi.
Kültür Bakanlığı: “Mozaik ve fresko sanatının en güzel örneklerini bir arada görebileceğiniz İstanbul’daki tek müze”
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Kariye’nin müze olduğu dönemde hazırladığı tanıtım kitapçığının kapağında “Mozaik ve fresko sanatının en güzel örneklerini bir arada görebileceğiniz İstanbul’daki tek müze” cümlesi yer alıyordu.
Bakanlığın sitesinde Kariye Müzesi, şöyle tanıtılıyordu:
“Kariye Müzesi iyi korunmuş mozaik ve freskleriyle dünya çapında tanınıyor. Doğu Roma resim sanatının son döneminin önemli ve güzel örneklerini sunuyor. Mozaiklerdeki derinlik fikri ve figürlerdeki hareketli üslup; Orta Çağ’da Rönesans Dönemi’ni haber veren üstün bir sanatsal değer taşıyor… Müze 14. yüzyılda yapılan hayranlık uyandırıcı fresk ve mozaiklerini Logothetes (hazine sorumlusu) Theodoros Metokhites’e borçlu. Dış nartekste (Doğu Roma bazilika ve kiliselerinde genellikle batı giriş bölümü) Hz. İsa’nın hayatı, iç nartekste ise Hz. Meryem’in hayatını anlatan mozaikler bulunuyor. Canlı bir anlatıma sahip olan freskler de Hıristiyan teolojisinden önemli sahneleri betimliyor. Kariye’nin renkli ve kaliteli zemin ve duvar yüzeylerindeki mermer süslemeleri de ilgiyi hak ediyor.”
