TBMM Genel Kurulu'nda, 18 maddelik "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi"nin birinci tur görüşmeleri 9 Ocak Pazartesi günü başladı.
Günde yaklaşık 3 maddenin görüşüldüğü Genel Kurul'da, Pazar günü son iki madde, 17. ve 18. maddeler ele alındı.
17. madde 342 'evet' oyuyla kabul edildi, 135 ret oyu kullanıldı.
18. madde 344 'evet' oyuyla kabul edildi. 131 ret, 1 çekimser, 2 boş, 3 de geçersiz oy var.
18. madde ne değiştiriyor?
Anayasa değişikliği teklifinin 18. maddesi, partili Cumhurbaşkanı kavramını düzenliyor.
Bu Kanun ile Anayasanın;
a) 8, 15, 17, 19, 73, 82, 87, 88, 89, 91, 93, 96, 98, 99, 100, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113 üncü maddelerinde yapılan değişiklikler ile 114 üncü maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarının ilgaları yönünden, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124 ve 125’inci maddelerinde yapılan değişiklikler ile 127’nci maddenin son fıkrasına dair değişiklik;
131, 134, 137’nci maddelerinde yapılan değişiklikler ile 148’inci maddenin birinci fıkrasındaki değişiklik ile altıncı fıkrasındaki “Bakanlar Kurulu üyelerini” ibaresine dair değişiklik, 150, 151, 152, 153, 155 inci maddenin ikinci fıkrası,161, 162, 163, 164, 166 ncı ve 167 nci maddelerinde yapılan değişiklikler ile Geçici 21 inci maddenin (F) ve (G) fıkraları, birlikte yapılan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda Cumhurbaşkanının göreve başladığı tarihte,
b) 75, 77, 101 ve 102 nci maddelerinde yapılan değişiklikler, birlikte yapılacak ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte,
c) Değiştirilen diğer hükümleri ile 101 inci maddesinin son fıkrasında yer alan “Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir” ibaresinin ilgası bakımından yayımı tarihinde, yürürlüğe girer ve halkoyuna sunulması halinde tümüyle oylanır.
17. madde ne değiştiriyor?
342 'evet' oyuyla kabul edilen 17. madde gereği, TBMM'nin bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi 3 Kasım 2019'da yapılacak. Seçimin yapılacağı güne kadar milletvekillerinin ve cumhurbaşkanının görevi devam edecek. Meclis'in seçim kararı alması halinde, 27'nci Yasama Dönemi Milletvekili Genel Seçimi, cumhurbaşkanı seçimiyle beraber yapılacak. TBMM, anayasa değişikliği teklifinin kanunlaşıp yayımı tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde değişikliklerin gerektirdiği Meclis İçtüzüğü'nü ve kanuni düzenlemeleri gerçekleştirecek. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleneceği belirtilen değişiklikler ise cumhurbaşkanının göreve başlama tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde cumhurbaşkanı tarafından düzenlenecek.
En geç 30 gün içinde seçilecekler
Hâkimler ve Savcılar Kurulu üyeleri en geç 30 gün içinde seçilecek. Değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki 40'ıncı günü takip eden iş günü de görevlerine başlayacaklar. Başvurular, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 gün içinde TBMM Başkanlığı'na yapılacak. Başkanlık, başvuruları Anayasa ve Adalet komisyonları üyelerinden kurulu karma komisyona gönderecek. Komisyon, 10 gün içinde her bir üyelik için 3 adayı üye tam sayısının 3'te 2 çoğunluğuyla belirleyecek. Birinci oylamada 3'te 2 çoğunlukla seçimin sonuçlandırılamaması halinde, 2'nci ve 3'üncü oylamalar yapılacak; bu oylamalarda üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğunun oyunu alan aday seçilmiş sayılacak. 5'te 3 çoğunluğun sağlanamaması halinde 3'üncü oylamada en çok oyu alan seçilecek. Üyelerin 2 katı aday arasından ad çekme usûlüyle üye belirleme işlemi tamamlanacak.
TBMM Genel Kurulu aynı usûl ve nisapları gözeterek, 15 gün içinde seçimi tamamlayacak. Mevcut Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) üyeleri, yeni üyelerin göreve başlayacağı tarihe kadar görevlerine devam edecek ve bu süre içinde yürürlükteki kanun hükümlerine göre çalışacak. Yeni üyeler, ilgili kanunda değişiklik yapılıncaya kadar mevcut kanunun anayasaya aykırı olmayan hükümleri gereğince çalışacak.
Görevi sona eren ve Hâkimler ve Savcılar Kurulu'na yeniden seçilemeyen üyelerden, talepleri halinde adli yargı hâkim ve savcıları arasından seçilenler Yargıtay üyeliğine, idari yargı hâkim ve savcıları arasından seçilenler Danıştay üyeliğine Hâkim ve Savcılar Kurulunca seçilecek. Öğretim üyeleri ve avukatlar arasından seçilenler ise Danıştay üyeliğine cumhurbaşkanınca atanacak.
Bu şekilde yapılan seçim ve atamalarda boş kadro olup olmadığına bakılmaksızın, seçilen ve atanan üye sayısı kadar Yargıtay ve Danıştay kadrolarına üye kadrosu ilave edilecek.
Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nden Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilenlerin, herhangi bir nedenle görevleri sona erene kadar üyelikleri devam edecek.
Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve askeri mahkemeler kalkacak.
Düzenleme yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 4 ay içinde; Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin askeri hâkim sınıfından başkan, başsavcı, ikinci başkan ve üyeleri ile diğer askeri hâkimler (yedek subaylar hariç) tercihleri ve müktesepleri dikkate alınarak, Hâkimler ve Savcılar Kurulunca adli veya idari yargıda hâkim veya savcı olarak atanabilecek.
Aylık, ek gösterge, ödenek, yargı ödeneği, ek ödeme, mali, sosyal hak ve yardımlar ile diğer hakları yönünden emsali adli veya idari yargıya mensup hâkim ve savcılar, bunların dışındaki hak ve yükümlülükler yönünden ise bu mevzuat hükümleri uygulanmaya devam edilmek suretiyle Milli Savunma Bakanlığınca mevcut sınıflarında, bakanlık veya Genelkurmay Başkanlığı'nın hukuk hizmetleri kadrolarına atanacak.
Kaldırılan askeri yargı mercilerinde görülmekte olan dosyalardan; kanun yolu incelemesi aşamasında olanlar ilgisine göre Yargıtay veya Danıştay'a, diğer dosyalar ise ilgisine göre görevli ve yetkili adli veya idari yargı mercilerine 4 ay içinde gönderilecek.
Değişiklik yürürlüğe girdiği tarihte bulunan Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK), tüzükler, Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yönetmeliklerle diğer düzenleyici işlemler yürürlükten kaldırılmadıkça geçerliliğini sürdürecek.
Kanunlar ve diğer mevzuatla Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu'na verilen yetkiler, ilgili mevzuatta değişiklik yapılıncaya kadar cumhurbaşkanı tarafından kullanılacak.
Anayasanın, seçim kanunlarında yapılan değişikliklerin, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmayacağına dâir hükmü, değişiklik yürürlüğe girdiği tarihten sonra birlikte yapılacak ilk milletvekili genel seçimiyle cumhurbaşkanı seçimi için uygulanmayacak.
İkinci tur belirleyici
TBMM İçtüzüğü'nün 93. maddesinde düzenlenen, "İkinci görüşmeye, birinci görüşmenin bitiminden 48 saat geçmeden başlanamaz" hükmü gereği, 48 saat ara verildikten sonra ikinci tura başlanacak.
İki günlük aranın ardından, anayasa değişikliği teklifinin ikinci tur görüşmelerinin 18 Ocak Çarşamba günü başlaması ve görüşmelerin Cuma günü tamamlanması bekleniyor.
İkinci tur, anayasa değişikliği teklifinin kabul edilmesi için nihâi belirleyici oylama olduğu için önem taşıyor. Çünkü birinci turda, maddelerin oylamalarında 330'un altında dahi oy çıksa, madde ikinci turda 330 ve üzerinde oy almışsa kabul edilmiş sayılacak. Anayasa Mahkemesi, "Anayasa değişikliklerini teklif ve ikinci turdaki oylama çoğunluğu ile iki defa görüşme kuralına uyulup uyulmadığı yönünden" denetim yapıyor.
İkinci turda görüşme açılmayacak
TBMM Genel Kurulu'nda, ikinci turda teklifin tümü ve maddeleri üzerinde görüşme açılmayacak, konuşmalar yapılmayacak, sadece maddeler üzerinde verilen değişiklik önergeleri görüşülecek. Birinci turda üzerinde değişiklik önergesi bulunmayan bir madde hakkında ikinci turda önerge verilemeyecek.
Kaynak: AA