Beşinci yıllık raporlarını sunan V-Dem Enstitüsü, 2020 yılı boyunca özellikle Covid-19 salgını ve önlemlerinin 144 ülkedeki demokratik gelişmeyi nasıl etkilediğini de inceledi. Buna göre, 2010’dan 2020’ye doğru olan değişimde Türkiye en çok gerileyen 3. ülke oldu. İlk iki sırada ise Polonya ve Macaristan yer aldı.

179 ülkenin değerlendirildiği Liberal Demokrasi Endeks listesinde ise Türkiye; Kongo ile Ruanda’nın arasında 149. sırada yer buldu. Listenin ilk 10’u ise şöyle oluştu; Danimarka, İsveç, Norveç, Kosta Rika, İsviçre, Yeni Zelanda, Finlandiya, Almanya, Estonya ve Hollanda.

Listenin sonunda Eritre, yer alırken, Kuzey Kore, Yemen, Suriye, Türkmenistan ve Çin alt basamaklarda kalan diğer ülkeler oldu.

1789 – 2020 yılları arasında 202 ülkeden elde edilen 30 milyondan fazla veriye sahip olan V-Dem Enstitüsü, binlerce akademisyen ile çalışan bir organizasyon olarak hazırlanan raporlarda çok sayıda değişkeni göz önünde bulundurulduklarını kaydediyor.

Türkiye ile birlikte Brezilya, Sırbistan ve Hindistan da en kötü düşüşü yaşayan ilk 10 arasında yer alıyor.

2010-2020 arası en çok otokratikleşen 10 ülke

LDE: Liberal Demokrasi Endeksi

Pandemi döneminde yaşananlar

Buna göre pandemide demokratik ülkelerin çoğu sorumlu davranırken, demokratik olduğu varsayılan 9 ülkede ciddi, 23 ülkede ise orta düzeyde uluslararası demokrasi normları zarar gördü. Türkiye demokrasisi en ciddi düzeyde zarar gören ülkeler arasında.

55 otokratik rejim pandemi sürecinde gelişmeleri daha da baskıcı hale gelmek için kullandı. Tüm ülkelerin üçte ikisi basın özgürlüklerine kısıtlama uygularken, üçte biri de acil durum önlemlerini süresiz olarak hayata geçirdi.

Bunlarla birlikte küresel ölçekte liberal demokraside yaşanan gerilemenin son 10 yıldır olduğu gibi bu yılda da devam ettiği kaydediliyor.

Dünya nüfusunun yüzde 68’nin otokratik rejimler altında yaşadığı belirtilirken, seçimlerin olduğu otokasilerin en yaygın tip olduğuna dikkat çekiliyor. Seçimsiz otokrasilerle birlikte bu tür ülkelerin sayısı 87’yi buluyor.

Rapora göre 1,37 milyar kişilik nüfusu ile bir dönem dünyanın en kalabalık demokratik ülkesi olarak anılan Hindistan artık seçimlerin olduğu bir otokrasi. Benzer şekilde son 10 yılda 41 ülke liberal demokrasiyi kaybederek seçimlerin olduğu otokrasilere dönüştü.

Türkiye son bir yıl içinde de en otoriterleşen yerler arasında

Aynı zamanda G20 ülkesi olan Türkiye, Brezilya, ABD ve Hindistan 2020 yılında demokraside en kötü düşüş yaşayan ülkeler olarak raporda bahsedilirken, benzer şekilde Macaristan, Bangladeş, Filipinler, Tanzanya ve Hong Kong da geriledi.

Demokrasiler nasıl otokrasiye dönüşüyor?

Rapora göre, bu geçiş aşağı yukarı her yerde benzer şekilde gerçekleşiyor. Seçimle iş başına gelmiş olan hükümet önce medya ve sivil toplum örgütleri üzerinde gücünü kötüye kullanıyor. Üretilen kutuplaşma sırasında bu organlar baskılanıp, kriminalize ediliyor ve sonunda da hükümete bağlı olanları ile değiştiriliyor.

Yanlış yönlendirici bilgilerin yayılması ile kurumların güvenilirliği zedeleniyor, bir yandan da muhalefete ve muhalif görüşlere saygı gösterilmemesi sağlanıyor.

En çok demokratikleşen 10 ülke arasında ise Tunus, Ermenistan en dramatik şekilde dönüşenler oldu. Güney Kore ve Ekvator da yukarı yönlü iyi performans sergileyen iki ülke.

Raporda göz önünde bulundurulan ve düşüş yaşayan göstergelerden çoğu ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü ile ilgili.

Kaynak: euronews/ Sertaç Aktan