Harvard ve MIT Üniversitesi öğretim üyelerinden Alberto Cavallo, 2000’lerin sonundan itibaren başta Latin Amerika ülkeleri olmak üzere, ABD ve AB ülkelerinin bazılarında kısıtlı da olsa günlük çevrimiçi (online) fiyat serilerinden giderek enflasyonu hesaplamaya başladı.
İlk beş yıllık sonuçlar oldukça çarpıcıydı… Brezilya, Şili ve Venezüella’da hükümetlerin sunduğu enflasyon dinamikleri ve oranı kendi verileri ile bire bir uyum gösterirken, Arjantin’de bir şeyler farklı gelişiyordu.
Arjantin hükümetine bağlı istatistik ofisi (INDEC) ile Cavallo yönetimindeki enflasyon araştırma grubunun elde ettiği veriler arasında inanılmaz bir uçurum vardı. INDEC’nin verdiği enflasyon oranı çevrimiçi verilerden elde edilen enflasyon oranının üçte biri kadardı.
Cavallo ve çalışma takımı, Arjantin hükümetinin fiyatları manipüle ettiği fikrindeydi.
Gelişmeler daha çarpıcı hale geldi zamanla…
Devam edelim.
2003 yılından bu yana Arjantin’de enflasyon kararlı bir şekilde yükselmeye devam ediyordu ve hâlâ da ediyor. Bunun ana nedeni Cavallo’ya göre, tüketimin sürekli bir şekilde pompalanarak döviz kurunu yukarılara taşımaya dayalı para politikasıydı. 2006 yılında resmi enflasyon oranı yüzde 12’lere çıkmaya başladı. Sürekli fiyat denetim ve baskısı (telefon bankacılığı misali) yanında da anlamsız/yanlı teşvikler enflasyonu kontrolden çıkarmaya yetti, doğal olarak…
Tüm senaryo aslında bundan sonra başlıyor. Hükümet, istatistik ofisi (INDEC) ile ilgili önemli kararlar almaya başladı. Reform adı altında öncelikle enflasyon verilerini analiz edip oranı hesaplayan uzmanların işine son verildi. Yerlerine kimlerin atandığını söylemeye gerek bile yok. Neyse… Ondan sonra da resmi veriler, medya ve akademik ortamda sürekli eleştiriye uğradı.
Hemen kısa bir sürede enflasyon oranı tek haneye düşürüldü…
Yapılan anketlerde ise oran, aynı yıl yüzde 30’larda tahmin edilirken Arjantin hükümeti, bu verilerin abartıldığını, yapılan bu araştırmaların örnek sayısının azlığını ve metodolojik yaklaşımının eksikliğini belirtiyordu.
Bir süre sonra hükümet, enflasyon anket ve oranlarını yayımlayan alternatif kuruluşlar ile ekonomistlere resmi yazı göndererek onlar üzerindeki baskıyı artırdı. Dahası, yüksek para cezaları ve hukuki işlem başlatma tehdidinde bulunarak enflasyon verilerini yayımlamayı hemen bırakmalarını rica(!) etti.
Öte yandan akademisyenler verilerini yayımlamaya devam ettiler…
Birkaç yıl içinde Cavallo ve takımının elde ettiği fiyat endeksi 2007 ile 2011 yılları arasında yüzde 100 artarken, resmi fiyat endeksi sadece yüzde 35 arttı.
Yaşananların devamı da var ama…
Merak etmiş olabilirsiniz, sonuçta ne oldu diye…
Bir şey olmadı. Cavallo ve ekibi hâlâ günlük, aylık ve yıllık enflasyonu elde ediyor ve yayımlamaya devam ediyor. Hatta ABD istatistik ofisi (BLS) ile de ortak çalışmalar yaparak küresel enflasyon gelişmelerini takip ediyorlar.
Ama olan Arjantin halkına oldu.
Halk fakirleşti ve resmi enflasyon bile şu an yüzde 52…
Ha bir de IMF programı yürütüyor Arjantin.
Son söz: Bazı şeyler çok benzer, değil mi?
Yazının linki:
https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/veysel-ulusoy/uc-haneli-enflasyona-dogru-1890142