Ambargoların kalkmasının ardından İran’ın piyasaya günlük 500 bin varil petrol arz etmesi bekleniyor. İran’ın petrol arzının, varili 30 dolarların altına düşen petrol fiyatlarını daha da düşüreceği tahmin ediliyor.
UAEA raporlarına göre İran, anlaşmadan sonra uranyum zenginleştirmede kullanılan santrifüjlerin sayısını azaltmış, zenginleştirilmiş uranyum stokunu Rusya'ya göndermiş ve Arak nükleer reaktörünü sökmüştü.
İran ve Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere ile Almanya (5+1) arasında 14 Temmuz 2015 tarihinde Viyana'da varılan anlaşmaya göre İran nükleer faaliyetlerini UAEA denetçilerine açacak, buna karşılık denetçilerin onayından sonra İran'a yönelik yaptırımlar kaldırılacaktı.
Şirketler yarışta
ABD, AB ve Birleşmiş Milletler’in yaptırımlarıyla sarsılan 80 milyon nüfuslu İran, petrol ihracatına büyük bir darbe almıştı.
Yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte küresel petrol şirketleri Shell ve Total, ticari ortaklık için İranlı yetkililerin kapısını çaldı. Ayrıca otomotiv ve uçak üretimi şirketleri de yeniden açılan İran pazarından pay alabilmek için kolları sıvadı.
Petrol fiyatları ne olacak?
Petrol fiyatları, başta Suudi Arabistan olmak üzere OPEC ülkelerinin üretimi artırmaları üzerine son 12 yılın en düşük seviyelerine, varil başı 30 dolara kadar geriledi.
Tahran’ın günde 500 bin varil ihraç etmeye hazır olduklarını, bir sene sonra da üretimi ikiye katlayacaklarını açıklaması da, zaten günde 1,5 milyon varilin üretildiği dünya piyasasını alt üst edeceğini gösterdi.
İçeride ve dışarıda tepkiler
ABD’nin uzun yıllar tehdit olarak gördüğü İran ile nükleer anlaşma imzalanması, ABD’de başta Cumhuriyetçi başkan adayları olmak üzere çok sayıda lobi grubundan tepki aldı.
İran’da ise ılımlı cenahın dışında kalan ve uzun yıllar ABD’yi ‘Şeytan’ olarak niteleyen kesim, anlaşmalara oldukça tepkili. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Ayetullah Ali Hamaney’den aldığı yetkiyle görüşmeleri sürdürse de, zaman zaman Hamaney’in kendisinden ve yakın görüşteki destekçilerinden çok sert eleştiriler aldı.
Konuyla ilgili Avrupalı liderlerin desteğini alan Obama yönetimi ise, başta Suudi Arabistan ve İsrail olmak üzere yakın müttefiklerinden tepki gördü. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu yazılı açıklamasında, "İran, 5+1 ülkeleriyle vardığı nükleer anlaşmaya rağmen nükleer silah sahibi olma arzusu taşıyor. Ortadoğu'da istikrarı sarsmaya ve dünyanın farklı bölgelerinde terör eylemlerine devam ediyor" dedi.