Tarih 25 Kasım 2020. Yani bundan yedi hafta kadar önce. Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, Bilim Danışma Kurulu toplantısından sonra COVID-19’a karşı aşı çalışmaları konusunda açıklamalarda bulunuyor. Bakan, “Erken dönemde vatandaşımızı aşıya eriştirmek noktasında bir çaba içindeyiz… Erken dönemde tedarik ederek vatandaşımızla buluşturmak istiyoruz” diye söze giriyor.
Koca, bu açıklamada aşının “etkinlik ve güvenilirliğini önemsediklerini” belirtiyor; “Çok erken dönemde güvenilirliğini ve etkinliğini bildiğimiz aşılarla hızla başlayalım istiyoruz” diyor.
Anadolu Ajansı’nın geçtiği bu haberde fark edileceği gibi aşıyla ilgili iki vurgu ön plana çıkıyor. Birincisi, “erken dönemde tedarik ve erişim”, ikincisi ise aşının “güvenilirliği ve etkinliği”…
ARALIK AYI TEDARİK HEDEFİ 20 MİLYON AŞI
Aynı açıklamada aşının tedarik edilmesine ilişkin olumlu haberler de veriyor Sağlık Bakanı. Çin Halk Cumhuriyeti yapımı olan “Sinovac aşısı”nda 50 milyon doz aşı için sözleşmeye imza atıldığını duyurarak, “Aralık ayında asgari 10 milyon olmak üzere ama 20 milyonu hedefliyoruz. Ocak ayında 20 milyonda sorun yok. Şubat ayında da 10 milyon olmak üzere toplam 50 milyon doz için sözleşme imzalandı” diyor.
Koca, Pfizer’in ürettiği “mRNA aşısı” (Almanya’da Dr. Özlem Türeci ve Dr. Uğur Şahin’nin geliştirdikleri aşı) için Aralık ayında 1 milyon ve devamında 25 milyona kadar aşının verilebileceği şeklinde görüşmelerin devam ettiğini söylüyor.
Türkiye’de aşıya ne zaman başlanacağı konusunda bir tarih de telaffuz ediyor bu açıklaması sırasında Sağlık Bakanı: “Şu an için sözleşmeye bağlanan 50 milyon aşı için muhtemelen 11 Aralık gibi bu aşı takvimine başlanabilir bir aksilik olmazsa…”
ARALIK AYI İÇİN İLK HEDEF 5 MİLYON KİŞİYDİ
Dün Koca’nın aşıyla ilgili beyanlarını tararken biraz gerilere gittim ve kendisinin yazarımız Prof. Osman Müftüoğlu’na daha önceki bir tarihte, geçen Ekim ayı sonunda yaptığı bir açıklamayı buldum. Prof. Müftüoğlu, 25 Ekim tarihinde köşesinde Koca’ya atfen, Çin kökenli koronavirüs aşısının Aralık ayının hemen başında devreye gireceğini, bu ay içinde muhtemelen 5 milyon doz aşı yapılacağını yazıyor.
Bu ifadelerden, daha geçen Ekim ayında aşıyı üreten Çin firmasıyla bir mutabakata varılmış olduğunu öğrenmiş oluyoruz.
KOCA: ‘ARALIKTA YOĞUN AŞILAMA’
Derken Aralık ayına giriyoruz. Bakan, 1 Aralık günü TBMM’de gazetecilerin sorularını yanıtlarken “özellikle en erken dönemde, Aralık ve Ocak ayı hedefiyle daha yoğun aşılama planladıklarını” belirtiyor. Bakan, “Aralık ayında en az 10 milyon ama muhtemelen 20 milyon gibi temin etmiş olacağız. Ocak ayında 20, Şubat ayında 10 milyon” diyerek 25 Kasım’da açıkladığı hedefi tekrarlıyor.
Bakanın Aralık ayının hemen başında, yıl sonuna dönük olarak kendisini kamuoyu karşısında Çin aşısı için bağladığı hedef, tedarik anlamında “en az 10 milyon ama muhtemelen 20 milyon” doz aşıdır.
KOCA: ‘11 ARALIK’TAN SONRA GELİYOR’
Bakan, ertesi günü (2 Aralık) COVID-19 aşısına ilişkin yol takvimini açıklıyor ve “sözleşmesi yapılan aşının ilk kısmının Türkiye’ye 11 Aralık’tan sonra gelmesinin beklendiğini” belirtiyor. İlk aşamada sağlık çalışanları ve 65 yaş üstü olanların öncelik alacağını kaydediyor.
Koca, 8 Aralık tarihinde Sözcü gazetesi yazarı İsmail Saymaz’a verdiği mülakatta aşının 11 Aralık’tan sonra geleceğini tekrarlıyor. Saymaz’ın “Aşıya ne zaman başlanacak” sorusu üzerine, incelemelerin iki hafta gibi bir süresi olduğunu ifade ediyor Sağlık Bakanı ve “Ay sonu olacağını tahmin ediyoruz” diyor. Aşılamanın başlama tarihi Aralık sonuna kayıyor bu açıklamayla.
9 ARALIK: ‘ÜÇ-DÖRT GÜNDE GELİYOR’
Bakan, bu arada 9 Aralık tarihindeki Bilim Danışma Kurulu toplantısından sonra yaptığı açıklamada “Önümüzdeki birkaç gün içinde teslimatın yapılması planlanıyor… Üç-dört gün içinde aşı ülkemize gelebilir. Öyle düşünüyoruz, bütün izinleri alınmış oldu” diye konuşuyor. Ardından, iki haftalık laboratuvar incelemesinden sonra muhtemelen ay sonu itibarıyla aşıya başlanabileceğini söylüyor.
Koca, bu arada, bir hayli iddialı bir hedef koyarak “Türkiye’nin ilk iki-üç ay içinde dünyanın birçok ülkesinden daha fazla aşıya sahip olduğunu, sipariş veren ülkelere bakın görmüş olursunuz” şeklinde konuşuyor.
AŞILAR ÇİN’DE ÜÇ HAFTA DEPODA BEKLİYOR
Bu arada iki hafta geçiyor, ancak beklenen teslimat bir türlü gerçekleşmiyor. Bakan, 24 Aralık (Perşembe) tarihinde yaptığı açıklamada “Çin makamları Türkiye’ye gönderilecek olan aşı dozajları için onay işlemlerini tamamladılar. Üreticinin depolarında hazır olarak bizden gelecek haberleri bekleyen aşılarımız bir aksilik olmazsa Pazarı Pazartesiye bağlayan gece yola çıkıyor” müjdesini veriyor.
Koca, gecikmenin nedenini soran gazetecilere “Ayın 5’inden itibaren firmada depolarda bu aşı hazırdı. İzinlerin alınması bu gecikmeyi oluşturdu. Başka hiçbir sebep yok. Bugün de bütün izinler tamamlandı” yanıtını veriyor.
Bakanın açıklamalarında hangi izinlerin teslimatı geciktirdiği hususunda bir açıklık yok. Her halükârda, ilaçların Çin’de depoda üç haftaya kadar yayılan kritik bir süre beklemiş olması not edilmelidir.
Koca, 25 Aralık’ta yaptığı bir açıklamada ise Çin aşısına ek olarak, Pfizer’in mRNA aşısı (Türeci-Şahin) için Mart sonuna kadar 4.5 milyon dozluk bir anlaşma imzalandığını bildirmiştir. Miktar 30 milyona kadar çıkabilecektir.
VE ÇİN AŞISI 30 ARALIK’TA GELİYOR
Ve nihayet 30 Aralık günü yaptığı açıklamada Sağlık Bakanı, “Tedarikine başlanan inaktif aşının ilk kısmı bugün (Çarşamba) ülkemize getirilerek bakanlığımıza teslim edilmiştir” diyerek, teslimatın ilk partisinin gerçekleştiğini duyuruyor.
Bakanın 8 Ocak tarihli yazılı açıklamasına göre, gelen ilk parti 3 milyon dozdur. Yani, Aralık ayı için daha önce duyurduğu 20 milyon hedefinin çok altındadır.
Ardından, Çin’den gelen aşılar iki haftaya yaklaşan bir laboratuvar incelemesinden geçiyor. Ve Türkiye’de ilk aşı önceki akşam canlı yayında Sağlık Bakanı Dr. Koca’ya yapılmıştır. Tarih, 13 Ocak 2021.
Sedat Ergin’in yazısının tümü için