Belaruslu gazeteci Protaseviç’in uluslararası krize neden olan macerası İrlanda merkezli havayolu firması Ryanair’e ait olan FR4978 sefer sayılı uçağın 23 Mayıs’ta Yunanistan’ın başkenti Atina’dan Litvanya’nın başkenti Vilnius’a doğru yola çıkmasıyla başladı. Uçak, ‘bomba ihbarı’ gerekçesiyle Minsk’e zorunlu iniş yaptı. Belarus medyası, uçağa rotasının değiştirilmesi sırasında MiG-19 savaş jetlerinin eşlik ettiğini yazdı.
26 yaşındaki gazeteci
Ryanair uçağının Minsk’e inmesinin ardından, geçen aylarda Belarus’ta patlak veren muhalif protestoları Telegram üzerinden haberleştiren Nexta’nın eski editörü, 26 yaşındaki gazeteci Roman Protaseviç gözaltına alındı. Uçaktaki diğer yolcular Protaseviç’in Minsk’e iniş sırasında çok korkmuş göründüğünü anlatırken, yetkililerin gazeteciyi diğer yolculardan ayırarak gözaltına aldığı belirtildi. Bir yolcu, Protaseviç’in uçağın Minsk’e inişi sırasında diğer yolculara dönerek hakkında idam cezası olduğunu söylediğini anlattı. Herhangi bir patlayıcının bulunmadığı uçak, Protaseviç’in Minks’te gözaltına alınmasının ardından Vilnius’a yedi saat gecikmeli olarak vardı.
AB ile kriz
Bu gelişme AB ile Belarus arasında uluslararası bir krize neden oldu. Dün (25 Mayıs) Brüksel’de önceden belirlenmiş bir gündemle bir araya gelen AB üyesi 27 ülke lideri, AB havayollarına Belarus hava sahasında uçmamaları çağrısı yaptı. AB liderleri Belarus yönetimine yeni yaptırımlar uygulanacağı sözünü verdi.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von Der Leyen, Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ile 25 Mayıs’ta düzenlediği ortak basın toplantısında alınan yaptırım kararını açıkladı. Von der Leyen, “Hava sahamızı Belarus’tan gelen uçaklara kapatıyoruz ve AB havayollarına ülke üzerinden uçmamaları çağrısında bulunuyoruz. Bu demokrasiye bir saldırıdır” diyerek, Minsk’te muhalif gazeteci Protaseviç’in gözaltına alınmasına yönelik eylemleri, ‘rezil’ ve ‘çirkin’ olarak değerlendirdi.
Ryanair uçağının zorla Minsk’e indirilmesi ve muhalif Roman Protassevitch’in yakalanmasına cevaben AB üyesi ülkeler Belarus hava sahasını artık kullanmıyorlar. Ancak, Türkiye, Rusya ve Çin havayolu firmaları uçuşlarını sürdürdüler. Bu pek şaşırtıcı değil.
“Düşüncesi bile korkutuyor”
Uluslararası alanda bunlar yaşanırken BBC’ye konuşan Protaseviç’in babası, oğlunun işkence görmesinden korktuğunu söyledi: “Bununla başa çıkabilmesini umuyoruz. Düşüncesi bile korkutuyor. Ama dövülmesi ve işkence görmesi muhtemel. Gerçekten korkuyoruz. Şok içindeyiz ve gerçekten üzgünüz. Avrupa’nın kalbinde, 21’inci yüzyılda bu tip şeyler yaşanmamalı. AB dahil bütün uluslararası toplumun yetkililere daha önce benzeri görülmemiş bir baskı uygulamasını umuyoruz. Bu baskının işe yaramasını ve yetkililerin çok büyük bir hata yaptıklarını fark etmelerini umuyoruz.”
‘Bana hukuka uygun şekilde davranılıyor’
Belarus yönetimi ise bugün (26 Mayıs) yayınladığı bir videoyla uluslararası kamuoyunu bir kez daha dehşete düşürdü. Protaseviç’in itiraf videosu olarak yayımlanan görüntülerde Protaseviç “Bana hukuka uygun şekilde davranılıyor. Toplu protestolar organize ettiğimi itiraf ettim” diyor. Ancak videoda Protaseviç’in yüzündeki morluklar ve darbe izleri dikkat çekiyor. Protaseviç’le birlikte Rus kız arkadaşı Sofia Sapega’nın da gözaltına alındığı açıklandı. Protaseviç’in videoda tutulduğunu söylediği ‘1 numaralı gözaltı merkezi’ ise Belarus’un ağır koşullarıyla ünlü gözaltı merkezi olarak biliniyor.
Videonun linki: