Büşra Kılıç’ın yazısı şöyle:
31. NATO Liderler Zirvesi 14 Haziran’da Brüksel’de gerçekleştirildi. Zirve, ABD Başkanı Joe Biden’ın ilk uluslararası ziyaret turlarını kapsadığı için kamuoyunda merakla bekleniyordu.
Trump döneminde hayal kırıklığı yaratan Transatlantik ilişkileri ısıtmak amacındaki Biden, 9 Haziran’da Birleşik Krallık’a vardı. Başbakan Boris Johnson ve Kraliçe II. Elizabeth ile görüşen Biden, 11-13 Haziran arasında Cornwell şehrindeki G7 Zirvesi’ne, 14 Haziran’da Brüksel’deki NATO Zirvesi’ne ve 15 Haziran’da AB-ABD Zirvesi’ne katıldı. Son olarak 16 Haziran’da Cenevre’da Putin’le görüşen Biden’ın turu son buldu. Zirveler ve görüşmelerden sonra uzmanlar, NATO – Avrupa ve ABD ilişkilerinin eski günlerine geri döndüğü; Avrupa Politikası ve Transatlantik ilişkilerin ABD dış politikasının merkezine yeniden yerleştiği yönünde yorumlarda bulundu.
NATO Zirvesi: Biden, Cumhurbaşkanı Erdoğan dışında Estonya, Letonya ve Litvanya liderleri ile ortak toplantı yaparak bölgede Rusya ve Çin’in yarattığı tehditleri değerlendirdi. Görüşmeden sonra Litvanya Başkanı Gitanas Nauseda “Zor zamanlarda demokrasiler birlikte durmalıdır. NATO’nun bölgedeki varlığı ve Gürcistan ile Ukrayna’ya desteği bölgedeki güvenlik için kritiktir” ifadelerini kullandı.
ABD-AB Zirvesi: Zirvede ABD ile AB arasında ticaretin güçlendirilmesi, askeri işbirliği, iklim krizi ve pandemi konuşuldu. Özellikle Trump döneminde gündeme getirilen çelik ve alüminyum gümrük vergilerinin tekrar düzenlenmesiyle ABD’nin AB’nin güvenlik işbirliği olan PESCO’ya davet edilmesi dikkat çekti. Zirvenin en önemli çıktısıysa liderler arasında mutabakata varılan “Yenilenen Transatlantik Ortaklığı” bildirgesi oldu.
Putin’le görüşme: G7 ve NATO zirvelerinde Rusya’ya yapılan net uyarılardan sonra, görüşmenin gergin geçmesi bekleniyordu. Putin ve Biden görüşmeler sonrası yaptıkları açıklamalarda aynı noktalarda durmasalar bile uzlaşma yanlısı olduklarını belirttiler. Moskova Washington’dan çekilen büyükelçilerin karşılıklı olarak görevlerine dönüşü kararlaştırıldı. Görüşmenin ardından liderler mevkidaşlarını kendi ülkelerine davet etmedi.
Erdoğan-Biden görüşmesi: Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Biden’ın yaklaşık 45 dakikalık ikili görüşmesi sonrasında Türkiye ve ABD heyetlerinin katılımı ile ikinci oturum gerçekleşti. Toplantıların ardından açıklama yapan liderler ilişkilerin seyri hakkında olumlu izlenim ve beklentilerini aktardı. Erdoğan “Her alanda karşılıklı saygı ve çıkara dayalı verimli bir işbirliği döneminin başlaması noktasında güçlü bir iradenin olduğunu görüyorum“ açıklamasını yaptı. Biden ise “Ekiplerimiz görüşmeye devam edecek ve ABD – Türkiye ilişkilerinde ilerleme kaydedileceğine eminim” dedi.
Görüşme öncesi: ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın arasındaki telefon görüşmeleri sonrasında heyetlerin Afganistan, Suriye, Libya ve Doğu Akdeniz’deki bölgesel gelişmeleri ele alacağı açıklandı. Türkiye kamuoyunda Biden’ın 24 Nisan açıklamalarının tartışılacağı yönünde bir beklenti de hakimdi. Biden göreve geldiğinden beri Erdoğan ile yalnızca bir kez telefonda görüşmüş ve 1915 olaylarını “soykırım” olarak nitelendireceğini belirtmişti. Erdoğan Brüksel’e gitmeden önce havalimanında gerçekleştirdiği basın toplantısında, bu ifadenin Türkiye için üzücü olduğunu ve mutlaka gündeme getireceğini söyledi. Görüşmeden sonra ise konuyla ilgili sorulara “Hamdolsun hiç gündeme gelmedi” yanıtını verdi.
Terörle mücadele: Türkiye’nin NATO Zirvesi’nden en büyük beklentilerinden biri YPG’nin terör örgütü olarak tanınması ve ABD desteğinin çekilmesiydi. Bu konuda bir gelişme yaşanmazken Erdoğan YPG’nin terör örgütü olarak tanınmıyor oluşunu “iyi terörist-kötü terörist” ayrımı olarak niteledi. Ayrıca Erdoğan, zirve boyunca görüştüğü tüm liderlere “Türkiye’nin Terörizmle Mücadelesi” adlı kitabı hediye etti.
Afganistan’dan çekilme süreci: 11 Eylül’ün yıldönümünde ABD askerleri ve NATO Afganistan’dan çekilmeye başlayacak. Türkiye, Kabil Havalimanı’nın TSK tarafından korunmasını önerdi. Teklif, Türkiye’nin S-400’ler nedeniyle bozulan ilişkileri düzeltme çabası olarak yorumlanıyor ancak ABD’li yetkililer iki konu arasında bir bağlantı bulunmadığını iddia ediyor.
S-400: S-400’leri satın alma konusunda geri adım atmayan Türkiye’nin Rusya ile arasındaki ilişkiler, NATO üyelerini ve ABD’yi tedirgin etmeye devam ediyor. ABD tarafından S-400 meselesi ile ilgili güncel bir açıklama yapılmazken Erdoğan konuyla ilgili “Daha önce ne düşünüyorsak aynen ifade ettim“ dedi.
Muhalefetten eleştiriler: İYİ Parti Lideri Meral Akşener, Biden ve Erdoğan arasındaki gizli oturumda konuşulanların kamuoyuna duyurulması çağrısında bulundu. Partinin Grup Başkanvekili Lütfü Türkkan ise 1915 olaylarının gündeme getirilmemesini eleştirdi ve bu durumun Biden’ın ifadelerini onaylamak anlamına geldiğini belirtti. CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu ise Afganistan planına karşı çıktı ve “Türk askeri Kabil’de Taliban’la baş başa bırakılmamalı” ifadelerini kullandı.