Nesim Ovadya İzrail

24 Nisan 1915’te tutuklanan Ermeni aydınların götürüldüğü Ayaş’ı ilk olarak 1971’de üniversite öğrencisiyken gördüm. 61. yaşımda (2013) Ayaş’ı detaylı olarak ele aldığım “24 Nisan 1915 İstanbul, Çankırı, Ayaş, Ankara” başlıklı kitabım yayınlandı. Aynı yıl gittiğim Ayaş’ı geçtiğimiz günlerde, 17 Haziran 2021’de yeniden ziyaret ettim. Ayaş’ın çok hüzünlü bir öyküsü var ama bir Ayaş ziyareti üzerine hüzünlü bir yazı yazmak içimden gelmedi.

Yıllar önce kütüphanede keşfettiğim “Sahnemizin Değerleri” kitabının yazarı Aşod Madatyan’ın adının kitapta neden A. Madat şeklinde geçtiğinin nedenini çözmek benim için zor değildi. Ülkemizde yaşayan gayrimüslim vatandaşların pek çoğunda var olan, kimliğini toplumun gözlerinden kaçırma, gizleme, göze batmama isteği, çok iyi tanıdığım bir şeydi. (…) A. Madat’ı Aşod Madatyan yaparak özgürleştirmeye karar verdim.

Son zamanlarda, Türk siyasi dostlarının bakışları ve sözlerinde biraz değişiklik olmuştu, ama bunun geçici olduğuna inanıyordu. Yine birlikte bahar günlerinde Alemdağ’a, Adalar’a gidip kurtlarını dökeceklerdi. Kırda tavla ve iskambil oynayıp, birlikte fıkralara gülüp eğlenecek, fasıl yapacak, yaprak dolmalarını yiyeceklerdi. Kardeşler, hatta baba oğul arasında bile bazen soğukluk olmaz mıydı?

KULİS dergisini elli yıl boyunca çıkartan, 85 yaşında yayını kestikten sonra da AGOS’ta tiyatro yazıları yazan Hagop Ayvaz’ın arşivi, Hrant Dink Vakfı, Türkiye Tiyatro Vakfı ve Yapı Kredi Kültür Sanat’ın işbirliğiyle eşsiz bir sergi haline getirildi. Sergi’nin kapanış tarihinin Şubat’tan Temmuz’a uzatılması sevinçle karşılandı.

Yakın tarih araştırmacısı Nesim Ovadya İzrail, 1915’teki Büyük Felaket’te öldürülen tıp doktoru ve şair Rupen Sevag ile, ömrünü amcasının hatırasını ve çalışmalarını canlı tutmaya adayan yeğeni Hovhannes Çilingiryan’ın çifte portresini Serbestiyet için kaleme aldı. Çilingiryan geçtiğimiz günlerde, 5 Şubat 2021’de 97 yaşında hayatını kaybetmişti.