HTŞ lideri Colani, Esad rejiminin devrilmesinin ardından yaptığı zafer konuşmasındaki bir açıklama büyük ölçüde fark edilmedi. Bu, son 10 yılda Orta Doğu’yu sular altında bırakan yasadışı bir uyuşturucuya yaptığı atıftı.
Colani, “Suriye, dünyadaki en büyük Captagon üreticisi haline geldi. Ve bugün Suriye, Allah’ın izniyle temizlenecek” dedi.
Savaş, yaptırımlar ve Suriyelilerin ülkeden kaçmasıyla bozulan bir ekonominin ortasında captagon üretimi git gide arttı. Komşu ülkeler, sınırlarında yapılan büyük miktarlarda hap kaçakçılığıyla başa çıkmakta zorlandılar.
Elde edilen veriler, Suriye’nin yıllık 5,6 milyar dolar değerindeki captagonun yasadışı ticaretinin ana merkezi olduğuna işaret ediyor.
Colani’nin o konuşmasından haftalar sonra, şüphenin doğru olduğunu gösteren muhteşem görüntüler ortaya çıktı.
Esad’ın akrabalarına ait olduğu iddia edilen mülklere baskın yapan Suriyeliler tarafından çekilen videolarda, sahte endüstriyel ürünlere gizlenmiş, üretilen ve paketlenen haplarla dolu odalar görüldü.
Başka bir görüntüde, muhalifler tarafından ateşe verilen bir Suriye askeri hava üssü gibi görünen bir yerde bulunan hap yığınları gözüküyor.
BBC muhabiri Emir Nader, Suudi Arabistan’ın zengin gençlerinden Ürdün’ün işçilerine Ortadoğu’daki farklı çevrelerde Captagon’un yaygın olarak kullanıldığını söylüyor.
Amman’daki bir rehabilitasyon merkezinde yatan Yasser şöyle diyor:
“19 yaşındaydım ve Captagon kullanmaya başladım. Hayatım da mahvolmaya başladı. Yemek yemeden çalışıyor ve yaşıyorsunuz. Bedenim mahvoldu.”
Washington merkezli düşünce kuruluşu New Lines Institute’ten uyuşturucu kaçakçılığı uzmanı Caroline Rose, bağımlıların bir anda yoksunluğa düşmesinin yaratacağı sıkıntılara işaret ediyor:
“Tedariği baskılarken talebi azaltmaya yönelik hiçbir şey yapmamalarından korkuyorum.”
Rose, İdlib’deki HTŞ yönetiminin bu konuda çok yetersiz kaldığını ve Captagon bulamayanların kristal mete geçtiğine dair bilgiler aldığını söylüyor.
Suriye ordusunda mühendis olarak çalışırken ülkeyi terk eden Issam el Reis, “Ana oyuncular kaçtı” diyerek HTŞ’nin şu anda çok fazla operasyon yapması gerekmediğini savunuyor. Ancak yeni kişilerin bu boşluğu doldurmaya çalışacağı uyarısını da yapıyor:
“Suriyelilerin paraya ihtiyacı var.”
Captagon konusunda uzmanlaşan BBC muhabiri Emir Nader, bir Suriye askerinin ordunun maaşları yetersiz kaldığı için bu ticarete bulaştıklarını geçen yıl kendisine söylediğini belirtiyor.
Beşşar Esad’ın kardeşi Mahir Esad’ın kilit rolü
Beşşar Esad’ın kardeşi Mahir’in oynadığı kilit role de haberde değinildi.
Mahir Esad, abisi dışında belki de Suriye’deki en güçlü adamdı.
2011’de başlayan demokrasi yanlısı ayaklanma sırasında protestoculara karşı uyguladığı şiddet nedeniyle birçok Batılı güç tarafından yaptırıma uğradı.
BBC, Lübnan’da tutuklu bir Captagon tüccarının WhatsApp mesajlarına erişerek, Mahir Esad’ın captagon ticaretindeki rolünü doğruladı.
Yeni yönetim Captagon ticaretini bitirebilecek mi?
Suriye’nin isyancı liderleri devlet organları üzerindeki güçlerini pekiştirirken, Captagon ticaretini çökertme sözü verdiklerinde ihtiyatlı komşu devletlere gönderdikleri olumlu sinyallerin tamamen farkında oldukları görülüyor.
Ancak uzun yıllar sonra bizzat devlet tarafından teşvik edilen bu kazançlı suç girişiminden ülkeyi kurtarmak onlar için daha zorlu bir görev olabilir.
Issam Al Reis, Esad rejimine karşı ayaklanmanın başlangıcında firar edene kadar Suriye ordusunda başmühendisti ve Captagon ticaretini araştırmak için zaman harcadı. HTŞ’nin başlangıçta ticareti durdurmak için fazla bir şey yapmasına gerek olmayacağına inanıyor çünkü “ana oyuncular ayrıldı” ve Captagon ihracatında şimdiden dramatik bir düşüş oldu ancak “yeni adamların” bu işi yapmak için bekliyor olabileceği konusunda uyarıyor.
Talep tarafı da ele alınmazsa bu özellikle sorunlu olacaktır. New Lines Enstitüsü’nde Suriye uyuşturucu kaçakçılığı konusunda uzman olan Caroline Rose’a göre HTŞ’nin İdlib’i kontrol ettiği dönemden bu yana rehabilitasyona yatırım yapıldığına dair çok az kanıt var.
Rose ayrıca Suriye üzerinden kaçakçılığı yapılan bir başka uyuşturucunun da şimdiden arttığını söylüyor.
“Birçok kullanıcının alternatif olarak kristal meth arayacağını düşünüyorum, özellikle de Captagon’a karşı tolerans geliştirmiş ve biraz daha güçlü bir şeye ihtiyaç duyan kullanıcılar.”
Rose’un umudu, uluslararası toplumun insani yardım ve yaptırımların hafifletilmesi yoluyla insanların uyuşturucu ticaretine girmesini önlemeye yardımcı olması.
Ancak Bayan Rose, yeni liderlerin “Suriyelileri yasal kayıtlı ekonomiye katılmaya teşvik etmek için yeni ve alternatif ekonomik yollar” belirlemesi gerektiğini savunuyor.
Patronlar kaçmış olsa da, uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığına karışanların çoğunun ülke içinde kalmaya devam ettiğini söyledi.
“Ve eski alışkanlıklar zor ölür.”