The Guardian’dan Harry Davies’in haberine göre MOSSAD Direktörü Yossi Cohen, Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) eski Başsavcısı Fatou Bensouda’ya Filistin soruşturmasını düşürmesi için baskı yapılmasına yönelik gizli planın bizzat içinde yer aldı.
Yossi Cohen’in UCM’nin o zamanki Savcısı Fatou Bensouda ile gizli temasları, işgal altındaki Filistin topraklarında işlendiği iddia edilen savaş suçları ve insanlığa karşı suçlarla ilgili resmi bir soruşturma açma kararından önceki yıllarda gerçekleşti.
2021’de başlatılan soruşturma, geçen hafta Bensouda’nın halefi Karim Khan’ın İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu hakkında, ülkenin Gazze savaşındaki tutumu nedeniyle tutuklama emri çıkarılmasını talep ettiğini açıklamasıyla genişletildi.
Savcının Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama emri çıkarılması için UCM’nin ön yargılama dairesine başvurma kararı, İsrail’in askeri ve siyasi kurumlarının uzun zamandır korktuğu bir sonuçtu.
Cohen’in UCM’ye yönelik operasyona kişisel katılımı MOSSAD’ın direktörü olduğu dönemde gerçekleşti. Üst düzey bir İsrailli yetkiliye göre Cohen’in faaliyetleri yüksek düzeyde yetkilendirilmiş ve mahkemenin askeri personele karşı bir kovuşturma tehdidi oluşturduğu gerekçesiyle meşrulaştırılmıştı.
Operasyonun amacı Savcıyı itibarsızlaştırmaktı
Bensouda’ya yönelik operasyon hakkında bilgi sahibi olan bir başka İsrailli kaynak ise MOSSAD’ın amacının savcıyı tehlikeye atmak ya da İsrail’in talepleriyle işbirliği yapacak biri olarak göstermek olduğunu söyledi.
Operasyon hakkında bilgi sahibi üçüncü bir kaynak ise Cohen’in Netanyahu’nun “gayri resmi elçisi” olarak hareket ettiğini söyledi.
MOSSAD Savcıyı Ailesine zarar vermekle tehdit etti
Bu kaynaklardan üçü Bensouda’nın konuyla ilgili olarak UCM’ye yaptığı resmi açıklamaları biliyordu. Bensouda’nın, Cohen’in UCM’nin Filistin davasında cezai soruşturmaya devam etmemesi için kendisine çeşitli vesilelerle baskı yaptığını açıkladığını söylediler.
UCM yetkilileriyle paylaşılan ifadelere göre Cohen’in kendisine şunları söylediği iddia ediliyor “Bize yardım etmelisin ve bırak biz seninle ilgilenelim. Kendinin ya da ailenin güvenliğini tehlikeye atacak işlere bulaşmak istemezsin.”
Cohen’in faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olan bir kişi, Cohen’in Bensouda’yı korkutmak ve etkilemek için sonuçta başarısız olan bir çabanın parçası olarak ona karşı “aşağılık taktikler” kullandığını söyledi.
Konuyla ilgili doğrudan bilgi sahibi iki kaynağa göre MOSSAD ayrıca Bensouda’nın aile üyeleriyle de yakından ilgilendi ve kocasına ait gizli kayıtların dökümlerini elde etti. İsrailli yetkililer daha sonra bu kayıtları savcının itibarını sarsmak için kullanmaya çalıştılar.
Cohen’in operasyonuyla ilgili ifşaatlar, Guardian, İsrail-Filistin yayını +972 Magazine ve İbranice yayın yapan Local Call tarafından yakında yayınlanacak olan ve İsrail’in birçok istihbarat kurumunun neredeyse on yıl boyunca UCM’ye karşı nasıl gizli bir “savaş” yürüttüğünü ortaya koyan soruşturmanın parçasını oluşturuyor.
Guardian’ın ulaştığı İsrail başbakanlık ofisinden bir sözcü şunları söyledi: “Bize iletilen sorular, İsrail devletine zarar vermeyi amaçlayan birçok yanlış ve asılsız iddiayla doludur.” Cohen yorum talebine yanıt vermedi. Bensouda ise yorum yapmayı reddetti.
O dönemde Netanyahu’nun en yakın müttefiklerinden biri olan ve İsrail’de kendi başına siyasi bir güç olarak ortaya çıkan Cohen, MOSSAD’ın mahkemenin altını oymak için neredeyse on yıldır yürüttüğü kampanyaya bizzat liderlik etti.
Dört kaynak Bensouda’nın UCM’nin üst düzey yetkililerinden oluşan küçük bir gruba Cohen’in kendisini etkilemeye yönelik girişimleri hakkında bilgi verdiğini ve Cohen’in davranışlarının giderek daha ısrarcı ve tehditkar bir hal almasından endişe duyduğunu doğruladı.
Bu kaynaklardan üçü Bensouda’nın konuyla ilgili olarak UCM’ye yaptığı resmi açıklamaları biliyordu. Bensouda’nın, Cohen’in UCM’nin Filistin davasında cezai soruşturmaya devam etmemesi için kendisine çeşitli vesilelerle baskı yaptığını açıkladığını söylediler.
MOSSAD’ın Bensouda’yı etkileme çabalarında İsrail beklenmedik bir müttefikten destek aldı: Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin eski başkanı Joseph Kabila, komploda destekleyici bir rol oynadı.
MOSSAD’ın Bensouda’yı etkileme çabalarına ilişkin ifşaatlar, mevcut başsavcı Khan’ın geçtiğimiz günlerde UCM yetkililerini “engelleme, sindirme ya da uygunsuz şekilde etkileme girişimlerini” kovuşturmakta tereddüt etmeyeceği uyarısında bulunmasıyla ortaya çıktı.
Hukuk uzmanları ve eski UCM yetkililerine göre, MOSSAD’ın Bensouda’yı tehdit etme ya da baskı altına alma çabaları, mahkemeyi kuran anlaşma olan Roma statüsünün 70. maddesi uyarınca adaletin idaresine karşı işlenmiş suçlar anlamına gelebilir.
UCM sözcüsü, Khan’ın selefinin Cohen ile temasları hakkındaki açıklamalarını gözden geçirip geçirmediğini söylemekten kaçınırken, Khan’ın MOSSAD Başkanıyla hiç tanışmadığını ya da konuşmadığını söyledi.
Sözcü spesifik iddialar hakkında yorum yapmaktan kaçınırken, Khan’ın ofisinin “faaliyetlerini haksız yere etkilemeye yönelik girişimler olarak görülebilecek çeşitli tehdit ve iletişim biçimlerine” maruz kaldığını söyledi.
Bensouda İsrail’in öfkesini üzerine çekti
Khan’ın geçen hafta Netanyahu ve Gallant hakkında tutuklama kararı çıkarması, mahkemenin ABD ve Avrupa ile yakın müttefik olan bir ülkenin liderlerine karşı ilk kez harekete geçmesi anlamına geliyor. Gazze’de sekiz ay süren savaşla ilgili işledikleri iddia edilen suçlar:
“Sivillere yönelik saldırıları yönetmek ve açlığı bir savaş yöntemi olarak kullanmak”
Ancak UCM davası, Bensouda’nın Filistin’deki durumla ilgili bir ön inceleme başlatmaya karar verdiği 2015 yılına dayanıyor. Tam bir soruşturmadan ziyade, Bensouda Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki bireylerin suç işlediğine dair iddiaların ilk değerlendirmesini yapmakla görevlendirilmişti.
Bensouda’nın kararı, vatandaşlarının Filistin topraklarındaki operasyonlara katıldıkları için yargılanabileceklerinden korkan İsrail’in öfkesine yol açtı. İsrail uzun zamandır UCM’ye karşı olduğunu açıkça ifade ediyor ve UCM’nin otoritesini tanımayı reddediyor. İsrailli bakanlar mahkemeye yönelik saldırılarını yoğunlaştırdı ve hatta mahkemeyi ortadan kaldırmaya çalışma sözü verdi.
Ön incelemenin başlamasından kısa bir süre sonra Bensouda ve kıdemli savcıları, İsrail istihbaratının çalışmalarıyla yakından ilgilendiğine dair uyarılar almaya başladılar.
İki kaynağa göre, üst düzey UCM yetkilileri arasında bile İsrail’in mahkemenin savcılık ofisi olarak bilinen savcılık bölümünden istihbarat topladığına dair şüpheler var.
Ancak UCM’deki üst düzey isimlerden sadece küçük bir grup, Mossad yöneticisinin başsavcıya şahsen başvurduğu konusunda bilgilendirildi.
Bir kariyer casusu olan Cohen, İsrail istihbarat camiasında yabancı ajanları etkili bir şekilde işe alan biri olarak tanınıyor. Cohen O dönemde başbakanın sadık ve güçlü bir müttefikiydi; Netanyahu’nun yanında birkaç yıl Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak çalıştıktan sonra 2016 yılında MOSSAD’ın direktörlüğüne atandı.
2013 ve 2016 yılları arasında İsrail Ulusal Güvenlik Konseyi’nin Başkanı olan Cohen, birçok kaynağa göre, Bensouda’nın 2015 yılında ön soruşturmayı açmasıyla UCM’ye karşı çok kurumlu bir çabayı koordine etmeye başlayan organı denetledi.
Otel Komplosu
Cohen’in Bensouda ile ilk etkileşimi, 2017’deki Münih Güvenlik Konferansı’nda, MOSSAD yöneticisinin kısa bir görüşme sırasında kendisini savcıya tanıtmasıyla gerçekleşmiş gibi görünüyor. Olaya aşina birçok kaynağa göre, bu karşılaşmanın ardından Cohen, Bensouda’yı Manhattan’daki bir otel süitinde tuhaf bir olayda “pusuya düşürdü“.
Bensouda, 2018 yılında resmi bir ziyaret için New York’taydı ve o zamanki Demokratik Kongo Cumhuriyeti Devlet Başkanı Kabila ile otelinde buluşuyordu. İkili, UCM’nin ülkesinde işlendiği iddia edilen suçlara ilişkin devam eden soruşturmasıyla ilgili olarak daha önce birkaç kez görüşmüştü.
Ancak toplantının bir tuzak olduğu anlaşılıyor. Toplantıya aşina olan üç kaynağa göre, Bensouda’nın ekibinin odayı terk etmesi istendikten sonra belirli bir noktada Cohen içeri girdi. Sürpriz görünümün Bensouda ve onunla birlikte seyahat eden bir grup UCM yetkilisi için alarma neden olduğu ifade edildi.
Kabila’nın Cohen’e neden yardım ettiği belirsiz ancak ikisi arasındaki bağlar, MOSSAD Direktörünün 2019 boyunca Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ne yaptığı bir dizi gizli geziyi haber yapan İsrailli yayın TheMarker tarafından 2022’de ortaya çıkarıldı.
Yayına göre Cohen’in “İsrail’i ilgilendiren bir konuda” Kabila’nın tavsiyesini aldığı ve Netanyahu tarafından neredeyse kesin olarak onaylanan gezileri son derece sıra dışıydı ve istihbarat camiasının üst düzey isimlerini hayrete düşürmüştü.
2022’deki Kongo toplantılarına ilişkin haber yapan İsrail TV Kanalı Kan 11, Cohen’in gezilerinin “son derece tartışmalı bir planla” ilgili olduğunu aktardı ve bunu “İsrail’in en hassas sırlarından biri” olarak tanımlayan resmi kaynaklara atıfta bulundu.
Guardian’a birçok kaynak, gezilerin kısmen UCM operasyonuyla ilgili olduğunu doğruladı ve Ocak 2019’da görevden ayrılan Kabila, Mossad’ın Bensouda’ya karşı planında önemli bir destekleyici rol oynadı. Kabila yorum talebine yanıt vermedi.
‘Tehdit ve manipülasyon’
Üç kaynak, Kabila ve Bensouda ile New York’ta gerçekleşen sürpriz görüşmenin ardından Cohen’in defalarca başsavcıyı aradığını ve onunla görüşmek istediğini aktardı. Durumu bilen iki kişiye göre Bensouda, bir aşamada Cohen’e telefon numarasını nasıl aldığını sordu ve o da şu cevabı verdi: “Geçimimi sağlamak için ne yaptığımı unuttun mu?”
Kaynaklar, başlangıçta istihbarat şefinin savcıyla “ilişki kurmaya çalıştığını” ve onu etkilemek amacıyla “iyi polis” rolünü oynadığını açıkladı. Başlangıçtaki hedefin Bensouda’yı İsrail’le işbirliğine dahil etmek gibi göründüğünü söylediler.
Ancak toplantılar hakkında bilgi sahibi bir kişi, zamanla Cohen’in temasının tonunun değiştiğini ve “tehdit ve manipülasyon” da dahil olmak üzere bir dizi taktik kullanmaya başladığını söyledi. Bu, Bensouda’yı küçük bir grup üst düzey UCM yetkilisini davranışı hakkında bilgilendirmeye sevk etti.
Aralık 2019’da savcı, Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki savaş suçu iddialarına ilişkin kapsamlı bir ceza soruşturması açmak için gerekçesi olduğunu duyurdu. Ancak bunu başlatmayı erteledi ve ilk önce UCM’nin ön duruşma odasından mahkemenin gerçekten Filistin üzerinde yargı yetkisine sahip olduğunu doğrulayan bir karar talep etmeye karar verdi.
Pek çok kaynak, yargıçların davayı değerlendirdiği bu aşamada Cohen’in, yargıçların ona yeşil ışık yakması durumunda Bensouda’yı kapsamlı bir soruşturma yürütmemeye ikna etme girişimlerini artırdığını söyledi.
Kaynaklar, 2019’un sonları ile 2021’in başları arasında Cohen ile Bensouda arasında, tamamı casus şefi tarafından başlatılan en az üç karşılaşmanın yaşandığını aktarıyor. Davranışının UCM yetkilileri açısından giderek endişe verici hale geldiği söyleniyor.
Bensouda’nın Cohen’le yaptığı son iki görüşmeye ilişkin anlatımlarına aşina olan bir kaynak, Cohen’in kendisini tehdit ettiğine inanmasına neden olacak şekilde onun ve ailesinin güvenliği hakkında sorular sorduğunu söyledi.
Bir keresinde Cohen’in, çift olarak Londra’yı ziyaret ederken gizlice çekilen kocasının fotoğraflarının kopyalarını Bensouda’ya gösterdiği de aktarılan bilgiler arasında. Diğer yandan kaynaklara göre Cohen, savcıya kapsamlı bir soruşturma açılması kararının kariyerine zarar vereceğini ileri sürdü.
Durum hakkında bilgi sahibi olan dört kaynak, Bensouda ve diğer UCM yetkililerinin, uluslararası ilişkiler danışmanı olarak çalışan kocasıyla ilgili bilgilerin diplomatik kanallar arasında dolaştığını keşfettiği sıralarda olduğunu söyledi.
Mossad, 2019 ile 2020 yılları arasında aktif olarak savcı hakkında uzlaşmacı bilgiler arıyor ve aile üyeleriyle ilgileniyordu. Teşkilat, kocasına karşı gerçekleştirilen açık bir operasyonun tutanakları da dahil olmak üzere bir miktar malzeme ele geçirdi.
Operasyonu kimin gerçekleştirdiği ya da kayıtlarda tam olarak ne söylediğinin iddia edildiği belli değil. Bir olasılık, onun istihbarat teşkilatı veya UCM üzerinde nüfuz isteyen başka bir ülkenin özel aktörleri tarafından hedef alınmış olmasıdır. Diğer bir olasılık ise bilginin uydurma olmasıdır.
Ancak İsrail’in eline geçtikten sonra materyal, diplomatlar tarafından başsavcıyı zayıflatmak için başarısız bir girişimde kullanıldı. Ancak birçok kaynağa göre İsrail, müttefiklerini malzemenin önemi konusunda ikna edemedi.
İsrail’in diplomatik düzeyde paylaştığı bilgilere ilişkin bilgi veren üç kaynak, çabaların Bensouda’ya yönelik başarısız bir “karalama kampanyasının” parçası olduğunu söyledi. Bir kaynak, “Fatou’nun peşine düştüler” dedi ancak bunun savcının çalışması üzerinde “hiçbir etkisi” olmadı.
Diplomatik çabalar, ABD’deki Netanyahu ve Donald Trump hükümetlerinin savcı ve ekibi üzerinde kamu ve özel baskı oluşturma yönündeki koordineli çabalarının bir parçasıydı.
Trump yönetimi, 2019-2020 yılları arasında benzeri görülmemiş bir kararla başsavcıya vize kısıtlamaları ve yaptırımlar uyguladı. Hareket, Bensouda’nın, Taliban ve hem Afgan hem de ABD askeri personeli tarafından işlendiği iddia edilen Afganistan’daki savaş suçlarına ilişkin ayrı bir soruşturma arayışına misilleme olarak yapıldı.
Ancak dönemin ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, yaptırım paketini Filistin davasıyla ilişkilendirdi. “UCM’nin İsrail’i yalnızca çıplak siyasi amaçlarla hedef tahtasına koyduğu açık” dedi. Aylar sonra, Bensouda’yı herhangi bir delil göstermeden “kişisel çıkarı için yolsuzluk eylemlerine girişmekle” suçladı.
ABD yaptırımları, Başkan Joe Biden’ın Beyaz Saray’a girmesinin ardından iptal edildi.
Şubat 2021’de UCM’nin ön yargılama odası, UCM’nin işgal altındaki Filistin topraklarında yargı yetkisine sahip olduğunu doğrulayan bir karar yayınladı. Ertesi ay Bensouda cezai soruşturmanın açıldığını duyurdu.
O dönemde şöyle Savcı demişti: “Sonuçta asıl kaygımız, hem Filistinli hem de İsrailli, her tarafta derin acı ve umutsuzluğa yol açan uzun şiddet ve güvensizlik döngüsünden kaynaklanan suçların mağdurları olmalıdır.”
Bensouda, UCM’deki dokuz yıllık görev süresini üç ay sonra tamamladı ve soruşturmayı devralma görevini halefi Khan’a bıraktı. Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e saldırması ve bunu takip eden Gazze savaşının ardından ICC’nin soruşturması yeniden aciliyet kazandı ve geçen hafta tutuklama emri talebiyle sonuçlandı.
Bu, İsrail’in siyasi, askeri ve istihbarat teşkilatının korktuğu sonuçtu. Cohen’in operasyonu hakkında bilgi veren bir kaynak, “MOSSAD’ın başkanını, başbakanın Bensouda’ya göndereceği resmi olmayan elçi olarak seçmeleri, tanımı gereği gözdağı vermekti ama başarısız oldu” ifadelerini kullandı.
Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin eski başsavcısı Bensouda ilk olarak UCM Başsavcı yardımcılığı görevini üstlenmiş, daha sonra 2012 yılında UCM’nin başsavcısı olarak atanmıştır. Bensouda, UCM’nin tarihindeki ikinci başsavcı ve ilk kadın başsavcısıdır. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırım gibi suçlarla ilgili davaları ele almıştı.