İran, Mahsa Amini’nin öldürülmesinin ardından başlayan protestolara katıldıkları ve bunları organize ettikleri gerekçesiyle 2022 yılında Irak Kürdistanı merkezli Kürt oluşumlara yönelik Erbil ve Süleymaniye’ye saldırılarda bulunmuştu.
19 Mart 2023’te ise İran ve Irak arasında sınır güvenliğini de kapsayan bir güvenlik anlaşması imzalanmıştı.
Anlaşma önemli ölçüde Irak Kürdistan Bölgesi’nde faaliyet yürüten İran merkezli Kürt oluşumları silahsızlandırılması ve kamplara yerleştirilmesini içeriyordu.
İran’ın, ulusal güvenliğine tehdit olarak gördüğü, Irak Kürdistan Bölgesi’nde faaliyet gösteren gruplar arasında Barzani yönetimine yakın İran Kürdistan Demokrat Partisi (İKDP), İran Kürdistanı Devrimci Emekçiler Topluluğu (Komele) ve Kürdistan Özgürlük Partisi (PAK) yer alıyor.
PKK tarafından Irak Kürdistan Bölgesi’nde kurulan ve Barzani’nin başında olduğu KDP-Peşmerge ile ilişkileri kötü olan PJAK ise bölgede İran ile işbirliği içerisinde. Bu sebeple İran’ın Irak’tan sınırdan çekmesini istediği gruplar arasında PJAK/PKK yer almıyor.
İran bu anlaşma doğrultusunda Irak’taki Kürt muhalif oluşumların 19 Eylül’e kadar ‘silahsızlandırmasını’ ve ülke içinde belirlenecek kamplara taşınmalarını talep etmişti.
Üst düzey İranlı yetkililer, geçen aylarda Irak’a, İranlı Kürt muhalif partiler konusuna ilişkin yükümlülüklerini yerine getirme çağrısında bulunmuştu.
İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, 11 Temmuz’da yaptığı bir açıklamada Eylül ayına kadar silahsızlandırılmamaları halinde Kürdistan Bölgesi’nde kampları bulunan İran merkezli Kürt oluşumları “daha yoğun şekilde” hedef alacaklarını söylemişti.
Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 9 Eylül’de verdiği bir röportajda “Sorun çok karmaşık. Kürdistan Bölgesi’ndeki İran karşıtı Kürt partilerini silahsızlandırmayı başardık ama hepsini bir arada ve tek bir yerde toplanmaları için hareket ettiremedik. Anlaşmamızdaki tüm yükümlülüklerimizi İran’ın belirlediği süreye göre yerine getirmek için her türlü çabayı gösterdik” dedi.
İranlı komutan tehdit etti
Bu açıklama üzerine İran Devrim Muhafızları Operasyonlar Komutanı Abbas Neylfıroşan da 10 Eylül’de yaptığı açıklamada “Anlaşma bu şekilde uygulanmazsa kendi güvenliğimizi sağlamak için, anlaşmanın imzalanmasından önceki duruma dönmek zorunda kalacağız” ifadelerini kullandı.
Irak Dışişleri Bakanı: “Hiçbir grubun Irak topraklarını başka bir devlete saldırmak için kullanmasına izin verilmeyecek”
Dün ise iki yeni gelişme yaşandı.
Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin ve İranlı mevkidaşı Abdullahiyan biraraya geldi. Görüşme sonrasında Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin, “İki taraf arasındaki güvenlik anlaşmasını birlikte ele aldık. Hiçbir grubun Irak topraklarını başka bir devlete saldırmak için kullanmasına izin verilmeyecek” dedi.
Kürdistan Yönetimi Başkanı Barzani: “Ben askeri bir harekat için herhangi bir mazeret olduğunu düşünmüyorum.”
Irak Kürdistan Yönetimi Başkanı Neçirvan Barzani ise yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Irak ile İran arasında bir güvenlik anlaşması imzalandı. Kürdistan Bölgesi Irak’ın bir parçası olarak bu anlaşmaya tabidir. Biz topraklarımızın komşularımızdan hiçbirine yönelik tehdit olarak kullanılmasını istemiyoruz. Ne İran’a, ne Türkiye’ye ne de herhangi bir tarafa karşı. Bu çerçevede Bağdat ile koordine halinde bazı adımlar atıldı. Biz bu adımların olası bir güvenlik sorununun önünü almasını umuyoruz. Ben askeri bir harekat için herhangi bir mazeret olduğunu düşünmüyorum.”
Geçen hafta Kerkük’te karargah olarak kullandıkları bir binaya KDP’nin dönmesini engelleyen İran yanlısı Şii Haşdi Şabi milisleri ile KDP arasında gerilim yaşanmış, Haşdi Şabi’nin açtığı ateşle 4 Kürt gösterici ölmüştü.
İran’ın güvenlik anlaşması üzerinden Irak’a müdahale sinyalleri vermesinin, Kerkük’te yaşanan gerilimin devamı olarak görülüyor.
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başbakanı Mesrur Barzani’nin ABD Başkanı Biden’a yazdığı mektubun da bu saldırı ihtimaline karşı bir destek talebi olduğu düşünülüyor.