Komisyon Başkanı von der Leyen’in şiddetli bir fikri haklar savunucusu olan ABD’nin “olağanüstü dönemde olağanüstü önlem” olarak ifade ettiği desteğini müzakereye açmaya hazır olmakla birlikte, teklife mesafeli yaklaştığı da gözden kaçmadı.
AB Komisyonu Başkanı Von der Leyen, Twitter’da üç tweet paylaştı.
İlk tweet’inde “AB, dünyanın geri kalanına etkili aşıların ulaştırılmasında ön saflarda yer almaktadır: Şimdiye kadar 200 milyondan fazla doz!
Avrupalılara teslim edilen kadar” diyerek Avrupa Birliği’nin teknolojide ileri olduğu kadar bunun paylaşımında hakkaniyetli olduğunu vurguladı.
ABD ise AB’nin aksine ABD vatandaşlarının aşılanması tamamlanana kadar ABD’de üretilen aşıların ihracına izin vermedi. Britanya ve ABD kendi vatandaşlarını aşılama performansında öne geçerek AB ile mesafeyi açtılar ancak bunu yurtdışına ihracatı engelleyerek başardılar. ABD, ülkede henüz onaylanmayan AstraZeneca aşısının sözleşme gereği AB’ye ihracatına bile engel oldu.
Mart 2021 itibariyle AB, Hindistan ve Çin’in aşı üretimlerini diğer ülkelerle paylaştıkları ancak ABD ve Britanya’nın önceliği kendi vatandaşlarına vererek, üretimlerini kendilerine sakladıkları görülüyor. ABD ve Britanya’nın aşı ihracat rakamı: 0
Komisyon Başkanı von der Leyen ikinci tweet’inde, “Önceliğimiz, küresel aşılamayı gerçekleştirmek için üretimi artırmaktır. Aynı zamanda, başka herhangi bir etkili ve pragmatik çözümü tartışmaya da açığız. Bu bağlamda, ABD’nin önerisinin bu hedefe ulaşılmasına nasıl yardımcı olabileceğini değerlendirmeye hazırız.” dedi.
Bu tweet’te küresel aşılama hedefi ve bunun için üretimi arttırma yolunda pragmatik olma iradesi vurgulanıyor. Patentlerin kaldırılmasının bu hedeflere ulaşmada etkili olacağına dair bir ön kabul ifade edilmiyor.
Üçüncü tweet’te ise, “Ancak kısa vadede, aşı üreten tüm ülkeleri ihracata derhal izin vermeye ve tedarik zincirlerini kesintiye uğratan önlemlerden kaçınmaya çağırıyoruz” deniyor.
Bu tweet’te en azından kısa vadede, küresel aşı paylaşımın adil olabilmesi için yapılması gerekenin aşı üreticisi ülkelerin ihracat engelini kaldırmaları olduğunu söylüyor.
AB’nin her türlü iç ve Rusya’nın bazı üye ülkelere Komisyon tarafından onaylanmadığı halde Sputnik aşısı göndermesi gibi dış baskılara rağmen, dünyanın önde gelen aşı ihracatçılarından olduğunu hatırlatarak, ABD ve Britanya’ya, “Ayinesi iştir kişinin, lafa bakılmaz” mesajı veriyor.
Bu tweet’in son satırında ayrıca, patent haklarının kaldırmasının tedarik zincirine olumsuz etki yapacağını savunan ilaç üreticisi kuruluşlarının argümanlarına da atıfta bulunuyor.
Avrupa Birliği’nin bu konudaki geleneksel pozisyonu, Britanya ve İsviçre gibi aşı üreticisi ülkeler de dahil olmak üzere, patentlerin sıkı sıkıya korunması yönünde.
Bu pozisyonu savunurken ileri sürülen argümanlar şöyle: Patentlerin kaldırılması aşılarını rekor sürede üreten şirketlerin gelecekteki bir pandemide bunu yapma teşviklerini baltalar. Ayrıca, yeterli üretim kapasitesinin olmaması nedeniyle patentlerden feragat etmek sorunu anında çözemez.
Örneğin, AstraZeneca’nın üretim sorunları tarafından kanıtlandığı üzere, aşı üretimi karmaşıktır ve ayrıca bir teknoloji, bilgi birikimi ve personel transferi gerektirecektir.
Merkel karşı çıktı
Almanya Şansölyesi Angela Merkel, ABD’nin aşı patentinin kaldırılması önerisine karşı çıktı.
Alman hükümet sözcüsü, ABD planının aşı üretimi için “ciddi komplikasyonlar” yaratacağını; araştırma ve geliştirme harcamalarından elde edilen kârların teşviki olmadan, ilaç üreticilerinin gelecekte aşı geliştirmek için aktif davranmayacaklarını söyledi. Alman hükümetinin bu çıkışı, patentleirn kaldırılmasının gerçekleşmesi konusunda tereddüt yarattı.
ABD’nin teklifiyle ilgili haberler üzerine değer kaybına uğrayan ilaç firmalarının hisse senetleri, Merkel’in Alman hükümetinin pozisyonunu açıklamasıyla toparlandı.