Nessim Achouche / Jacobin
Çev. Bülent Şahin Erdeğer
Fransa’daki son seçimler öncesinde uzmanlar, seçmenlerin Boyun Eğmeyen Fransa’yı (La France insoumise, LFI) Gazze yanlısı güçlü duruşu nedeniyle cezalandırmasını bekliyordu. Ama beklenen olmadı. Avrupa’nın dört bir yanında seçmenler, İsrail yanlısı ana akıma meydan okuyan partileri iktidara taşıdı.
Bu yılın başlarında Harvard’da öğrenciler diplomalarını Filistin’in renklerinde aldıysa, Paris’te aynı bayrak, parlamentodaki Boyun Eğmeyen Fransa LFI milletvekilleri tarafından dalgalandırıldı.
Her bir görüntü seti bize farklı bir tarihsel dönemi hatırlatıyor: Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki sol partilerin sömürgecilik karşıtı ve barış hareketleriyle yakın ilişkileri olduğu 60’lar ve 70’ler.
Barış ve Filistinlilerle dayanışma için yapılan seferberlikler, İsrail ordusu katliamını sürdürürken, son on aydır kesinlikle büyüyor. Birçok Avrupa ülkesinde anti-faşist ve anti-emperyalist öğrenci gruplarının yanı sıra daha geleneksel sosyal adalet hareketleri ve sendikaların radikal kanatları dayanışma çabalarının bel kemiğini oluşturdu.
Ancak Boyun Eğmeyen Fransa milletvekillerinin Ulusal Meclis’teki eylemi manşetlere çıktıysa da şu soru gündemde: Avrupa’nın sol partileri Filistin davasını gerçekten ne kadar kurumlara taşıyor? Gerçekte, kafaları oldukça karışık. İsrail’in savaşına ve kendi devletlerinin suç ortaklığına yönelik bu eşsiz halk protestosu ânıyla karşı karşıya kalan bu partilerin tutumu, aynı zamanda kendi siyasi geleceklerinin de turnusol testidir.
Sol Hükümetler
Filistin devletinin İspanyol hükümeti tarafından yakın zamanda tanınması, genel olarak, merkez sol Sosyalist Parti’den (PSOE) Başbakan Pedro Sánchez’e atfedildi. Sánchez’in partisiyle birlikte iktidar koalisyonunun bir parçası olan sol ittifak Birlik Hareketi (Sumar) hakkında çok daha az şey söylendi.
Sumar haklı olarak bu hamlenin fikir babası olduğunu iddia edebilir: Geçen yıl imzalanan koalisyon anlaşmasında, Filistin’in ortak bir politika gündemi olarak tanınmasında ısrar etti. Çalışma Bakanı Yolanda Díaz’ın liderliğindeki Sumar, Filistin’i resmi olarak tanınmasının İspanyol hükümet politikasında ne bir ilk ne de son olmağında ısrar etti. Dahası, İsrail ile diplomatik ilişkilerin kesilmesi ve tam bir silah ambargosu uygulanması çağrısında bulunuyor. Bu talepler, özellikle Sánchez’e odaklanılması nedeniyle medyada çok daha az duyuluyor gibi görünüyor.
Filistin devletini resmen tanıyan en son ülke olan Slovenya’nın, Sol’un (demokratik sosyalist parti Levica) hükümet koalisyonunda yer aldığı diğer tek Avrupa devleti olması da göz ardı edilemez.
Nitekim liberal çizgideki Özgürlük Hareketi partisi liderliğindeki koalisyonda üç bakanlığı elinde bulunduran Levica, Slovenya’nın İsrail’i Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) yargılamasında Güney Afrika’ya katılan ilk Avrupa ülkesi olması çağrılarına öncülük etti. Levica’nın hükümetin bu noktasındaki aktivizmi, son aylarda meydana gelen gösterileri yansıtıyor – Sloven parlamentosunun binasına ulaştı ve hatta bir oturumu kesintiye uğrattı.
Sokaklardan sandığa mı?
Birçok sol parti için Filistin, Haziran ayındaki AB seçim kampanyasının da odak noktasıydı. Manifestolarındaki güçlü konumlardan protestoları ve doğrudan eylemleri desteklemeye kadar, kendilerini bazı meslektaşlarının örtük şekilde “dengeli yaklaşım” olarak adlandırdığı şeyle sınırlamayı reddettiler. Bunun yerine, Filistin yanlısı bir çizgiyi açıkça savunmak için kitle iletişim araçları tarafından şeytanlaştırılmaya ve hatta faaliyetlerinin kriminalize edilmesine katlanmayı seçtiler.
Sinn Féin lideri Garry Adams dönemin Hamas lideri İsmail Haniye ile birlikte
İrlanda’nın Sinn Féin’i, Filistin Kurtuluş Örgütü ile uzun süredir devam eden siyasi ilişkilere sahip. Sürekli olarak Gazze ve Batı Şeria’daki şiddet ve işgalin sona ermesi, Filistin devletinin tanınması ve iki devletli bir çözüme ulaşmak için müzakerelere geri dönülmesi çağrısında bulundu. Avrupa seçim bildirgesinde, tam bir AB-Filistin Ortaklık Anlaşması ve diğer AB devletleri arasında Filistin devletini resmen tanımada İrlanda’ya katılması için destek oluşturulması için özel çağrılarda bulundu. Sinn Féin aynı zamanda bu hedefe ulaşılmasına yardımcı olacak bir mekanizma olarak Boykot, Yatırımların Geri Çekilmesi ve Yaptırımlar (BDS) hareketinin uzun süredir destekçisidir.
Siyasi analist Duroyan Fertl, “İrlanda’da Filistin’e yönelik neredeyse evrensel destek nedeniyle, şu anda bu konuda diğer partilere karşı Sol’un [yani Sinn Féin’in] somut bir avantajı yok, ancak daha fazla baskı uygulanabilir” diyor. Bu evrensel destek, özellikle Sinn Féin’in bir sonraki ulusal seçimleri kazanması durumunda, AB düzeyinde daha fazla eylemde potansiyel olarak kullanılabilir. Yine de bu yılın başlarında Sinn Féin, bu konudaki yanlış adımları nedeniyle tepki çekti. İsrail’in İrlanda büyükelçisinin sınır dışı edilmesi çağrısının gecikmesi ve Sinn Féin lideri Mary Lou McDonald’s’ın Aziz Patrick Günü’nde Washington’da Joe Biden ile görüşmesi, liderliği daha güçlü bir pozisyon ortaya koymaya zorlamış gibi görünen güçlü eleştirilere yol açtı.
Bu yılın başlarında, Sinn Féin bu konudaki yanlış adımları nedeniyle tepki çekti ve görünüşe göre liderliği daha güçlü bir pozisyon ortaya koymaya zorladı.
Sinn Féin’in BDS’nin İsrail ürünlerini boykot kampanyasına verdiği destek, AB seçim bildirgesinde bu çağrıya da yer veren Belçika İşçi Partisi (PTB) tarafından paylaşılıyor. Sinn Féin gibi, PTB de Filistin davasını destekleme konusunda uzun bir geleneğe sahip ve son aylarda Belçika’daki düzenli büyük gösterilerde güçlü bir güç oldu.
PTB’nin ulusal politikadaki artan gücü, Belçika’nın İsrail’e yaptırım uygulaması için yürüttüğü ateşli kampanyayla birleştiğinde, savaş etrafındaki ulusal tartışmayı şekillendirmede tartışmasız önemli bir faktör olmuştur. Özellikle, mevcut hükümet tarafından ifade edilen İsrail suçlarının kınanması ve UAD kararına resmi desteği için baskıyı artırdı.
Aynı şey Norveç ve hem Sosyalist Sol Parti’nin hem de Rødt’un (“Kızıl”) inşa ettiği baskı için de söylenebilir. Oslo Üniversitesi’nde araştırmacı olan Peder Østring’in açıkladığı gibi:
Filistin’in Norveç tarafından tarihi olarak tanınması, aktif bir sivil toplumla birlikte bu baskının bir sonucuydu. Rødt, Kasım ayında Filistin’in tanınması talebini gündeme getirdiğinde, bu kabul etmek için yeterli desteği alamadı, ancak Norveç’in Filistin’i daha sonra tanıyacağına dair bir uzlaşma vardı ve böyle bir eylemin “barış süreci üzerinde olumlu bir etkisi” olabilirdi.
Finlandiya’daki Sol İttifak’ın etkileyici Avrupa Birliği seçim sonuçlarının yarattığı şaşkınlık, dikkatleri Gazze’ye odaklanan bir kampanyaya çekiyor. Yakın tarihli bir röportajda, listenin başında yer alan Li Andersson, kampüs işgallerinin ve gençlik seferberliğinin bu sonuç üzerindeki etkisini kabul etti.
Yine de, Sol’daki bu tartışmanın her yerde uyumlu olduğu söylenemez. İspanya’da Podemos, geçtiğimiz Kasım ayında ikinci Sánchez hükümetinden tahliyesinin ardından bugün muhalefette oturuyor. Bu parti, Filistin devletini tanırken, aynı nüfusu her gün yok eden İsrail devletiyle diplomatik ve ticari bağları kesmezken, “çifte standartları” nedeniyle mevcut koalisyonu güçlü bir şekilde eleştirdi. Madrid’in İsrail’e karşı açtığı Uluslararası Adalet Divanı davasında Güney Afrika’ya katılacağına dair son haberlerin, çoğu insanın her halükarda Filistin yanlısı bir çizgi benimseme eğiliminde olduğu bir ülkede, Podemos’u Filistin davasının tanınmış bir sesi olarak bırakıp bırakmayacağı henüz belli değil.
Fransa’da, Emmanuel Macron’un cumhurbaşkanlığı, Sarı Yelekliler’den geçen yılki emeklilik reformu protestolarına kadar, toplumsal hareketlere yönelik devlet baskısında acımasız bir artışa tanık oldu. Filistin dayanışması da bir istisna olmadı ve Ekim ayının başlarında Gazze’yi destekleyen gösteriler defalarca yasaklandı ve şiddetle bastırıldı. Bu bahar, üniversitelerin İsrail ile bağlarını ve yatırım bağlantılarını koparması çağrısında bulunan öğrenci işgalleri de benzer bir muamele gördü.
Ana akım medya, devam eden soykırıma karşı çıkan seslerin kriminalize edilmesinde önemli bir rol oynadı, özellikle de solcu Boyun Eğmeyen Fransa’yı antisemitik bir hareket olarak tasvir etmeye odaklandı.
Boyun Eğmeyen Fransa, Avrupa’daki en büyük radikal sol güçtür, ancak bu tür partilerin hepsi benzer bir Filistin yanlısı çizgi izlememiştir.
Bu boğucu ortamda, Boyun Eğmeyen Fransa, Filistin’e verdiği sarsılmaz destekle öne çıktı ve Ulusal Meclis’in hem içinde hem de dışında merkezi bir siyasi odak noktası olarak ortaya çıktı. Partinin otuz iki yaşındaki Filistinli Fransız avukat Rima Hassan’ı Avrupa Parlamentosu seçimleri için aday olarak seçmesi, kampanyasını barış için ve soykırıma karşı bir oy olarak çerçevelemesinin bir parçasıydı.
Solcu Nouveau Front Populaire (Halk Cephesi) ittifakının, Boyun Eğmeyen Fransa’nın başta olmak üzere Temmuz ayında yapılan parlamento seçimlerinde kazandığı zafer, konumunu şeytanlaştırma girişimlerinin işe yaramadığını gösteren en son gösteri oldu. Kampanya sırasında, Boyun Eğmeyen Fransa’nın “Hamas yanlısı” ve “Yahudi karşıtı” bir parti olduğu suçlamaları ana akım medyada yaygındı ve kurucu Jean-Luc Mélenchon’un Gazze’ye yönelik tutumu “komünalist” bir “Müslüman oyu” kazanmanın bir yolu olarak etiketlendi. Bir TV komedyeni, Mélenchon’un bir djellaba giydiği ve Arapça konuştuğu bir izlenim bıraktı ve alaycı bir şekilde Müslüman duasında gösterildi.
Diğer partiler Boyun Eğmeyen Fransa’ya saldırmak için çoğunluğa atlarken, solcu müttefikleri – özellikle Yeşiller ve Sosyalistler – kendilerini bu öfke kampanyasından çoğunlukla uzaklaştırdılar. Birçok medya kuruluşu, bu partilerin seçmenler tarafından Boyun Eğmeyen Fransa ile “gizli anlaşma” yaptıkları için cezalandırılacağını öngördü. Yine de nihai sonuç – Nouveau Front Populaire’ın Macron’un adaylarından veya aşırı sağdan daha fazla sandalye kazanması – Fransa’yı Boyun Eğme’yi tecrit etme ve zehirleme girişimlerini geri püskürttü. Bu saldırılara rağmen Filistin davasını inatla savunmak, Filistin davasının konumunu güçlendirmeye ve yaygınlaştırmaya hizmet etti.
Yanlış “Denge”
Bu, devam eden soykırımın AB’deki radikal sol partiler için yeni bir birleştirici neden yarattığı anlamına gelmiyor. Boyun Eğmeyen Fransa, Avrupa’daki en büyük güçtür, ancak tüm partiler benzer bir çizgi izlememiştir.
Danimarka’da Kızıl-Yeşil İttifakı (Enhedslisten), Filistin’e destek veren bir geçmişe sahiptir. Gazze’deki suçlar hakkında açık sözlü oldu ve Danimarka hükümetinin İsrail’le silah anlaşmaları yoluyla sorumluluğuna işaret eden tek parti oldu. Ancak düzenli büyük gösterileri, oturma eylemlerini ve öğrenci protestolarını desteklemekte yavaş kaldı ve bu da üyeleri arasında hayal kırıklıklarına yol açtı. Mayıs ayındaki AB seçimleri öncesi kongrede oylanan taleplerin ve kullanılan dilin bir kısmı – özellikle de İsrail’in savaşa aylar kala “kendini savunma” hakkını ileri süren bir cümle – karşıt pozisyonları beceriksizce “dengelediğini” gösteriyor.
Almanya bir aykırı değer olmaya devam ediyor. Herhangi bir dayanışma gösterisine veya barış çağrısına yönelik baskıcı kurumsal tepki şok edici oldu. Sol kanat parti Die Linke’nin başlangıçtaki tutumu – liderliğinin ateşkes çağrısı yapmayı ve İsrail’in suçlarına karşı net bir tavır almayı reddetmesi de dahil olmak üzere – genellikle “özel Alman durumuna” bir yanıt olarak açıklanıyor. Die Linke, barışa olan bağlılık etrafında inşa edildi – ancak 7 Ekim’de Hamas’ın işlediği savaş suçları üzerine yaşanan şok onu neredeyse sessiz bıraktı. Yine de, Almanya’nın İsrail’le olan tarihsel ilişkisi ve bunun mevcut savaşa verilen tepkiler üzerindeki etkisi iyi belgelenmişse, belki de çoğu Alman’ın gerçekte ne düşündüğüne daha fazla dikkat edilmelidir.
Kısa süre önce yapılan bir anket, Alman kamuoyunun İsrail’in Gazze’de devam eden savaşına yönelik tutumunda önemli bir değişiklik olduğunu gösterdi. Kasım ayında bu “operasyon” yüzde 63 anket desteğine sahipken, şimdi yüzde 61 karşı. Bu eğilim aynı zamanda İsrail ordusunun Gazze’deki katliamlarını gerçekleştirmek için her gün kullandığı çok sayıda Alman silahıyla da ilgili olmalıdır.
Savaşın gerçekliğinin ve değişen kamuoyunun, bu sol partiyi tutumunu değiştirmeye ve savaşa ve Almanya’nın savaştaki rolüne karşı çıkmak için acil protestoları desteklemeye ikna edeceğini hayal edebiliriz. Die Linke bunu yaptı mı? Hayır. Avrupa seçim bildirgesinde, AB’nin İsrail’le ortaklık anlaşmasının askıya alınması ya da silah ihracatına yönelik özel bir yasak şöyle dursun, Gazze’den ya da herhangi bir ateşkes çağrısından bir kez bile bahsedilmedi. MERA25 gibi bir başka sol partinin de “soykırım” terimini kullanması ve manifestosunda “Almanya’nın suç ortaklığını durdurma” çağrısında bulunması, Filistin dayanışmasını platforma taşımak için siyasi alanın var olduğunu gösteriyor.
Kendi iç çelişkilerini açığa vurma korkusuyla Gazze meselesine ve protestolara mesafeli durmaya karar veren partiler, doğal olarak sandıkta cezalandırıldılar.
Die Linke’nin bu hayati meseleyi resmi olarak görmezden gelme tercihi, sürekli olarak yüzde 4’ten daha iyi oy almadığı ve Almanya’daki daha büyük örgütlü gruplarla veya toplumsal hareketlerle güçlü bağları olmadığı bir dönemde birçok önemli stratejik ve siyasi soruyu gündeme getiriyor. Die Linke’nin sık sık, partinin bir dizi toplumsal meseleyle organik olarak bağlantılı olarak görülmesini sağlayacak bir “hareket” stratejisinden söz ettiği göz önüne alındığında, çelişki daha da çarpıcıdır. Partinin AB seçimlerinde yüzde 3’ün altında bir destekle elde ettiği felaket sonucu, başka yerlerde olduğu gibi Almanya’da da solcu seçmenlerin kulakları sağır eden bir sessizlikle toplanmayacağını gösteriyor.
Müesses Nizamla Yüzleşmek
Yine de, Avrupa’nın dört bir yanında, en anlamlı şekilde solcu partiler, Gazze konusunda proaktif bir tutum benimsemeye ve uluslararası alanda barış ve adaleti savunan sosyal güçlere katılmaya karar verdiler. Bu aynı zamanda, genellikle, hem egemen seçkinler hem de kitle iletişim araçları ile doğrudan bir çatışmaya girişmek zorunda kalmak anlamına da gelmektedir.
Onların AB seçim kampanyalarının sürekli olarak uluslararası hukuka atıfta bulunmaları ve Küresel Güney’deki ülkelerle işbirliği yaparak İsrail ve ABD’den kopma çağrısı yapmaları, enternasyonalizmin ve anti-emperyalizmin Avrupa’daki sol siyasetin merkezi bir odağı olarak geri döndüğünün işaretidir. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sol partiler arasında bölünmelere yol açsa da, Filistin’de devam eden soykırım esas olarak tam tersi bir etki yarattı. Kendi iç çelişkilerini açığa vurma korkusuyla Gazze meselesine ve protestolara mesafeli durmaya karar veren az sayıdaki parti, doğal olarak sandıkta cezalandırıldı.
Son yıllarda, AB’nin neoliberal yapısına muhalefet, radikal solun Avrupa ve çekirdek seçmenleriyle olan ilişkisinde ortak belirleyici noktaydı. Avrupa seçimlerinde, Gazze’de devam eden soykırımın ve AB’nin suç ortaklığının yeni bir referans noktası yarattığı görülüyor. Avrupa seçimlerinin sonuçlarının ve Filistin dayanışma hareketiyle ilişkilerin uzun vadeli etkilerinin, solun gerçekten uluslararası bir düzeyde bir araya gelmesine yardımcı olup olmayacağını göreceğiz.
Syriza’nın kemer sıkma politikalarına karşı mücadeleyi bıraktığı gibi, zaten zayıf olan bir solun da bu cepheden çekildiği görülürse, hikayenin benzer bir sonunu hayal edebiliriz – bu sefer Filistinliler pahasına.