Türkiye’deki ordu komutanlarının orgeneral olması geleneği son yıllarda bazı korgenerallerin ordu komutanlıklarına atanmasıyla bozulmuştu. Fakat dört ordu içinde özel bir yeri olan 1. Ordu son atamalara kadar hep bir orgeneral tarafından yönetildi. Hürriyet gazetesinden Sedat Ergin, 2021 YAŞ Kararlarını incelemeye başladığı dizi yazısının bugünkü (31 Ağustos) ilk bölümünde bu “sürpriz karar”ı inceliyor.
Sedat Ergin’in yazısının bir bölümü şöyle:
Kara Kuvvetleri Komutanlığı bünyesinde dört ordu komutanlığı var. En başta Trakya’dan,Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarından sorumlu, karargâhı İstanbul’da bulunan Birinci Ordu Komutanlığı geliyor. Malatya merkezli İkinci Ordu Komutanlığı, Suriye, Irak ve kısmen İran sınırlarından sorumlu. Diğerleri, eskiden Sovyetler Birliği, şimdi ise Gürcistan, Ermenistan ile kısmen İran sınırlarından sorumlu olan Erzincan merkezli Üçüncü Ordu Komutanlığı ve Ege bölgesini menziline alan İzmir merkezli Ege Ordu Komutanlığı…
FETÖ’nün 15 Temmuz darbe girişimi öncesinde her ordu komutanlığının başında bir orgeneral görev yapıyordu. Ancak darbe girişiminin TSK’da yol açtığı büyük sarsıntı ve yaşanan tasfiyelerle birlikte kurum içindeki gelenekler, yerleşik uygulamalar da ciddi ölçülerde başkalaşıma uğradı. Kurallar, standartlar altüst oldu. Bu arada, ordu komutanlıklarına korgenerallerin atanması sıkça karşılaşılan bir uygulamaya dönüştü.
Gelgelelim Birinci Ordu Komutanlığı, 15 Temmuz sonrasında teamülden uzaklaşan bu gibi tasarrufların dışında tutuldu. Darbe girişimine direnen dönemin Birinci Ordu Komutanı Orgeneral Dündar, bu sırada kısa bir süre için Genelkurmay Başkanlığı’na da vekâlet etti, hemen ardından 2016 YAŞ’ı sonrasında Genelkurmay İkinci Başkanlığı’na getirildi. (Daha sonra 2018’de Kara Kuvvetleri Komutanı oldu.)
Dündar bu görevi üstlenince 2016 YAŞ’ında orgeneral rütbesine terfi eden Musa Avsever kendisinin yerine getirildi. Avsever, bu görevi aralıksız beş yıl sürdürdü. Orgeneral Avsever, selefi Ümit Dündar bu ay yaş haddinden emekli olunca, kuvvet bünyesindeki kıdemi çerçevesinde Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atandı.
1924’ten bu yana ilk kez oluyor
Ümit Dündar ve Musa Avsever örneklerinden de görüleceği gibi, Birinci Ordu Komutanlığı genellikle Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na uzanan bir sıçrama tahtası işlevi görüyor. Geçmişte bunun sayısız örneği var. Birinci Ordu’dan çıkan komutanların bir bölümü Kara Kuvvetleri’nden sonra Genelkurmay Başkanlığı görevine de atandılar. Son yirmi yıl içinde birden çok istisna olsa da geçmişte sistemin işleyişinde Genelkurmay Başkanları genellikle Birinci Ordu’dan çıktılar.
Her halükârda Birinci Ordu Komutanlığı görevi protokolde ayrı konumu bulunan prestijli bir görev olarak genelde kuvvet içindeki kıdemli orgenerallerden birine verildi. Cumhuriyet’in kuruluşuyla birlikte 1924 yılından sonra hep orgeneral rütbesinde askerler komuta etti Birinci Ordu’ya. Yalnızca 1956 yılı haziran ayında Korgeneral Vedat Garan’ın bir hafta süren geçici bir görevlendirilmesi var.
İşte bu makama bu yıl ilk kez bir korgeneral atanmış oldu. Korgeneral Kemal Yeni, bu rütbeye terfi ettiği 2018 yılından bu yana İstanbul’daki Üçüncü Kolordu Komutanı olarak görev yapmaktaydı. Kıdemi açısından bakıldığında mevcut dört ordu komutanı arasında en kıdemsizi olarak görünüyor.
Diğer ordu komutanlarında tablo şöyle beliriyor: En kıdemli olarak 2020 YAŞ’ında orgeneralliğe terfi etmiş olan İkinci Ordu Komutanı Metin Gürak var. Son kararnameyle Üçüncü Ordu Komutanlığı’na, korgeneralliğe 2016’da üçüncü sırada terfi eden ve aynı rütbede bu yıl yeniden uzatma alan Yavuz Türkgenci getirildi. Ege Ordu Komutanlığı’nda da bu ay orgeneralliğe terfi eden Ali Sivri bulunuyor.
Önemli bir gelenek terk edildi
Bu göreve teamüller çerçevesinde İkinci Ordu Komutanı Orgeneral Gürak getirilemez miydi? Gürak’ın bugün İkinci Ordu Komutanı olarak Güneydoğu’nun yanı sıra Suriye ve Irak’taki harekâtlara doğrudan komuta eden asker olduğu dikkate alındığında, içinden geçilen dönemde görevinin başında kalması düşüncesinin ağır bastığı ileri sürülebilir.
Teamüller belli ölçülerde sürdürülecekse bu yıl orgeneralliğe yükselen iki komutandan, yani Bayraktaroğlu ile Sivri’den biri de tercih edilebilirdi. Ancak karar alma sürecindeki aktörlerin bunun yerine Birinci Ordu Komutanlığı için rütbeyi bu sefer korgeneral düzeyine çekmeyi benimsedikleri anlaşılıyor. Bu tercih, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin en önemli geleneklerinden birinin ortadan kalkmasıyla sonuçlanmıştır.
Bu durumda Kara Kuvvetleri’nin üst kademesinin bundan sonraki dönemde seyrini görebilmek için 2022 YAŞ’ını beklemek gerekiyor.
Sedat Ergin’in yazısının tümü için: