2024-2026 dönemine ilişkin enflasyon, istihdam, büyüme gibi temel makro ekonomik hedeflerin yer aldığı Orta Vadeli Program kamuoyuna açıklandı. OVP ile ilgili tahminleri Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde düzenlenen ve ekonomi yönetimiyle birlikte iş dünyasından temsilcilerin de yer aldığı etkinlikte açıkladı.
Açıklanan Orta Vadeli Programla ilgili ekonomistlerin ilk değerlendirmeleri ise şu şekilde oldu:
Eski TCMB Başkan Yardımcısı İbrahim Turhan: “‘OVP de kur artacak diyor’ diye basit doğrusal mantıkla hareket etmek yanıltıcı olabilir.”
“OVP’deki TL cinsinden GSYH tahminlerini USD cinsinden ifade edilene bölerek kur hesaplaması yapanlara, bunun hedef ya da taahhüt olmadığını hatırlatmak isterim. Bu şekilde hesaplanan, OVP hazırlanırken kullanılan ‘çalışma varsayımı’dır ve son derece mekanik olarak hesaplanır. Çalışma varsayımı, uluslararası iktisatın ‘tek fiyat yasası’ hipotezini esas alır. ‘OVP de kur artacak diyor’ diye basit doğrusal mantıkla hareket etmek yanıltıcı olabilir.”
Prof. Dr. Mahfi Eğilmez: “Sıkı para ve maliye politikası uygulayacağız da düşecek demekle program olmaz”
“Orta Vadeli Program konusunda yazı yazıp yazmayacağımı soran değerli izleyicilere yanıtımdır: Yazmayacağım. Çünkü bir ekonomik göstergenin gelecek yıl ve sonraki yıllarda ne olacağına ilişkin tahminler yazılınca onun nasıl olup da öyle olacağı da yazılmalı ki ortada bir program olsun.
Bir örnek vereyim: Mesela OVP’ye göre TÜFE’nin 2023 sonunda % 65 olması, 2024 sonunda yüzde 33’e düşmesi bekleniyor. Mantıklı bir hedef. İyi hoş da bu ne olacak da 65’den 33’e düşecek? Bu düşerken büyüme ve işsizlik olumsuz etkilenince ne gibi önlemler alınacak?
Sıkı para ve maliye politikası uygulayacağız da düşecek demekle program olmaz. Faizi ne yapacaksınız ve ne zaman yapacaksınız? Bunu yazmadan ve taahhüt etmeden yazılanlar program olmaz, temenni olur. OVP’nin her tarafı bu tür temennilerle dolu.
Öte yandan yapısal alan diye seçilen konuların hiçbiri ülkenin şu aşamada ihtiyacı olan yapısal reformları temsil etmiyor. Ülkenin en büyük ihtiyacı olan hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı reformunun öngörülmediği programda yapısal reformdan söz edilemez. Dolayısıyla OVP benim açımdan bir yazı konusu yapılabilecek bir belge değil.”
TEPAV Merkez Direktörü M. Coşkun Cangöz: “OVP yerel seçim öncesinde sıkılaştırıcı bir bütçe uygulanmayacağına işaret ediyor”
“1) Tedbir alınmazsa bütçe açığının %9–10 bandında olacağını TEPAV notunda yazmıştım. Alınan tedbirlere rağmen 2023 OVP öngörüsü %6,4 oldu. Seçim harcamaları baza girdiği için sıkılaştırıcı bir program uygulanmadan bütçe açığının gerilemesi zor. Nitekim 2024 için OVP öngörüsü de yine %6,4. Bu da yerel seçim öncesinde sıkılaştırıcı bir bütçe uygulanmayacağına işaret ediyor.
2) Vergi gelirleri GSYH oranı 2022’de %15,7ye gerilemişken 2023’de ek vergiler ve vergi zamlarıyla %16,8’e yükseliyor. Bu oranın 2024’de %18’e yükselmesi hedeflenmiş. Vergi konusunda ciddi adımlar atılmadığı taktirde %18 pek gerçekçi görünmüyor.
3) Borç dinamiği formülüne göre faiz dışı denge borç stoku değişimine bire bir yansır. Genel devlet faiz dışı dengesinde 2023’de %3,9 2024’de ise %3,4 açık öngörülüyor. Ancak AB tanımlı borç stoku GSYH oranı aynı ölçüde artmıyor. Sırasıyla %33,3 ve %35,2
4) 2023’ün devamında ve 2024’de kamu maliyesinde ilave bir sıkılaşma görülmeyecekse OVP’deki yüksek bütçe açığı rakamları öngörülen enflasyon ve kur rakamları üzerinde baskı yaratacaktır.
5) Kamu maliyesinde özellikle vergiler tarafında bir reform programına ihtiyaç var.Bütçe harcamalarının da sürdürülebilir büyümeyi destekleyecek şekilde yeniden önceliklendirilmesi şart.Bunlar yokken enflasyonla mücadelede yine para politikası ağırlıklı politika aracı olacaktır.”
Uğur Gürses: “Sıkı para politikasının dozunun 2024 yerel seçimler sonrasında artırılacağı anlaşılıyor”
“OVP varsayım parametreleri geçmiş yıllardan farklı olarak ‘olsa olsa’ diyerek yapılmış görünmüyor. En yumuşak karnı bütçe. Deprem harcamaları hariç bütçe açığını GSYH’nın yüzde 3.9’u olarak hesaplıyorum. Yerel seçimden geçecek bir Türkiye için bu oldukça iyimser. Hükümetin tahmin ettiği haliyle bile 2.6 trilyon bütçe açığının finansmanı bu negatif reel faizlerle nasıl olacak merak ediyorum?
Erdoğan’ın da konuşma metnine giren sıkı para politikasının dozunun ise 2024 yerel seçimler sonrasında artırılacağı OVP’nin genel görünümünden de anlaşılıyor.”
Eski TCMB Başekonomisti Ali Hakan Kara: “Verimsiz kamu harcamalarının tasfiyesi taahhüdü önemli”
“Somut eylem olarak bakıldığında, yapıldığı takdirde OVP’de “oyun değiştirici” olabilecek taahhüt budur. (Kamu harcamalarında periyodik gözden geçirmelerle verimsiz harcama programlarının tasfiyesi) Yapılması zor, ama dile getirilmesini önemli buluyorum.”
Gelecek Partisi Ekonomi Politikaları Başkanı Kerim Rota: “2016-2026 yılları kayıp 10 yıl olarak tarihe geçecek”
“Orta Vadeli Program hayırlı olsun. Umarım vaatler önceki OVP’lerde olduğu gibi kağıt üzerinde kalmaz. Son olarak 2016’da tek haneli enflasyonu görmüştük. Bugün tek haneli enflasyon ancak 2026’ya hedeflenmiş. Bu dönem enflasyonda “kayıp 10 yıl” olarak tarihe geçecek.
OVP’deki hedefler tutar mı bilinmez.
Ancak kesinlikle tutacak hatta rahatça aşılacak hedefler aşağıda.👇
2023 Vergi gelirleri 4.2 Trilyon TL,
2024 Vergi gelirleri 7.4 Trilyon TL, artış %74 (Yıl sonu enflasyon %33, deflatör %55)
2025 Vergi gelirleri 9.5 Trilyon TL, artış %29 (Yıl sonu enflasyon %15.2 deflatör %23)
2026 Vergi gelirleri 11.3 Trilyon TL artış %19 (Yıl sonu enflasyon %8.5 deflatör %13.4)”