Fethullah Gülen Cemaati’nin Milli Eğitim, Emniyet, İçişleri’nin yanı sıra yargıda da örgütlendiği görüşünde olan AK Parti hükümeti, uzun süredir gündeminde olan düzenlemeyi hayata geçiriyor. Adalet Bakanlığı’nın hazırladığı 38 maddeden oluşan tasarı, ‘paralel yapı’ olarak tanımlanan cemaatin yargıdan temizlenmesi amacını taşıyor.
Meclis’e sunulan tasarıyla Anayasa Mahkemesi’nde olduğu gibi, Yargıtay ve Danıştay üyelerinin de görev süreleri sınırlanıyor. Yargıtay ve Danıştay üyeleri Anayasa Mahkemesinde olduğu gibi 12 yıl görev yapacak.
Mevcut durumda, hakim ve savcılar atandıklarından itibaren 65 yaşını bitirinceye kadar Yargıtay ve Danıştay üyesi olarak kalabiliyorlar. Azledilemiyorlar. Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması nedeniyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun bırakılamıyorlar.
Daire sayıları düşüyor
Yargıtay'ın daire sayısı 46'dan 24'e düşürülüyor. Tasarıya göre, kapatılması öngörülen 22 daire, 3 yıl içinde Birinci Başkanlık Kurulunca kademeli olarak kapatılacak.
Yargıtay'ın 516 olan üye kadrosu Kanunun yürürlüğe girmesiyle 300'e inecek. Boşalan her iki üyelik için bir üye seçilerek, kademeli şekilde üye sayısı 200'e düşürülecek.
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Yargıtay Birinci Başkanı, Cumhuriyet Başsavcısı, Birinci başkanvekili, Cumhuriyet Başsavcı vekili ve daire başkanı olarak görev yapanlar hariç, mevcut Yargıtay üyelerinin üyelikleri sona erecek.
Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren beş gün içinde görevi sona eren üyeler arasından Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca (HSYK) Yargıtay üyesi seçimi gerçekleştirilecek. Yeniden seçilen üyeler 12 yıl daha görev yapacak. Üyelik süresinin 12 yıla indirilmesi nedeniyle, Yargıtay Birinci Başkanı seçilebilmek için aranan 10 yıl kıdem şartı da 6 yıla indiriliyor.
Üyeliği kaybedenler başka mahkemelere
Yargıtay üyeliğine seçilmeyenler, kazanılmış hak aylık dereceleri saklı kalmak kaydıyla HSYK tarafından sınıf ve derecelerine uygun olarak bölge adliye veya ilk derece mahkemelerine atanacak. Tekrar seçilmeyen Danıştay üyeleri de aynı şekilde, bölge idare veya ilk derece mahkemelerine atanacak.
Danıştay'da üye sayısı 90'a inecek
Tasarı ile, Danıştay'ın daire sayısı 17'den 10'a düşürülüyor. 7 daire, 3 yıl içinde Başkanlık Kurulunca kademeli olarak kapatılacak.
Danıştay'ın 195 olan üye sayısı kanunun yürürlüğe girmesiyle 116'ya düşecek. Tıpkı Yargıtay’da olduğu gibi, boşalan her iki üyelik için bir üye seçilerek, nihai üye sayısı kademeli olarak 90'a düşürülecek.
Danıştay Başkanı, Başsavcısı, başkanvekili ve daire başkanı olarak görev yapanlar hariç mevcut Danıştay üyelerinin üyelikleri sona erecek.
Kanunun yürürlüğe girmesiyle Danıştay üyelikleri sona eren üyeler arasından HSYK ve Cumhurbaşkanı tarafından yeniden Danıştay üyeliği seçimi yapılacak.
Gerekçe "İstinafla iş yükü azalacak"
Tasarının gerekçesinde bölge adliye ve idare mahkemelerinin 20 Temmuz tarihinde faaliyete geçeceğine dikkat çekildi. Gerekçede şu ifade yer aldı:
"İlk derece mahkemelerinin verdiği kararların adli yargıda yaklaşık yüzde 90’ının, idari yargıda ise yaklaşık yüzde 80’inin istinaf kanun yolunda kesinleşeceği tahmin edilmektedir. Bunun doğal sonucu olarak, Yargıtay ve Danıştay’ın iş yükü de aynı oranda azalacaktır. Bu nedenle Yargıtay ve Danıştay’ın daire ve üye sayılarını yeniden belirleme ihtiyacı doğmuştur.”
Adaylara sözlü sınav
Tasarıyla hâkim ve savcı adaylarına meslek öncesi eğitim sonunda yapılan yazılı sınava ilave olarak sözlü sınav getiriliyor. Tasarının gerekçesinde bu düzenlemeye neden ihtiyaç duyulduğu şu şekilde anlatıldı:
“Eğitim konularına ilişkin bilgi düzeyi, mevzuat ve içtihat bilgisi, mesleki yeterliliği, hukuki meseleleri kavrama, çözme ve ifade etme yeteneği, özgüveni, temsil kabiliyeti ve davranışlarının mesleğe uygunluğu hususlarında daha sağlıklı değerlendirme yapmak amacıyla, yazılı sınava ilaveten sözlü sınav getirilmektedir.”
Hâkim ve savcılar için değerlendirme formu geliyor
"Kanun yolu değerlendirme formu" uygulaması yeniden getiriliyor. Bu uygulama ile hâkim ve savcıların görevlerini yerine getirirken dikkate alması gereken unsurlar değerlendirilecek.
Örneğin, soruşturmanın niteliği, iddianame, karar veya hükmün hukuka uygunluğu ve isabet derecesi, soruşturma, kovuşturma veya yargılamanın makul sürede tamamlanması, gereksiz masrafa sebebiyet verilmesi, duruşmalara hazırlıklı çıkılması veya hazırlıksız çıkılarak gecikmelere neden olunması gibi konular dikkate alınarak çok iyi, iyi, orta ve zayıf şeklinde düzenlenecek. Yapılan incelemede olumlu veya olumsuz kanaat edinilememesi halinde, değerlendirme formu bu durum belirtilerek düzenlenecek.