Belarus devlet haber ajansı Belta, Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun, Kazakistan’daki protestocuların hedefindeki ilk isim olan ve protestolar başladığından beri hiçbir açıklama yapmayan Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ile telefonda görüştüğünü açıkladı. Bu protestoların başından beri hiç görünmeyen ve herhangi bir kanalla açıklama yapmayan Nazarbayev’le ilgili ilk somut haber oldu.
Lukaşenko ve Nazarbayev’in “Kazakistan’daki durumu ayrıntılı olarak tartıştıkları” söylenen haberde daha fazla bir bilgi yer almadı.
Belarus Savunma Bakanlığı: “Askeri birliğimiz tam kadro Kazakistan’da”
Belarus Savunma Bakanlığı, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) “barış gücü misyonunda” yer alan Belaruslu askeri birliğin “tam kadro” Kazakistan’a gelerek verilen görevleri yerine getirmeye başladığını açıkladı.
Belarus makamları, Kazakistan’a Özel Hareket Kuvvetleri’ne bağlı 103. Vitebsk Hava İndirme Tugayı’nın barış gücü bölüğünü gönderdiği duyurmuştu.
Lukaşenko: Biz barışçıl insanlarız, askerlerimiz de barışçıl insanlar
Devlet Başkanı Lukaşenko, Kazakistan’a yolladıkları askerlerin sadece “barış gücü misyonu” yürüteceğini vurgulayarak, “Biz kimselerden yana savaşmıyoruz. Orada sadece tek bir barış gücü bölüğümüz olacak. Bunlar barış gücü. Barışın tesis edilmesine yardımcı olacağımızı Birleşmiş Milletler’e bildirdik. Kazakistan’a öldürmek ve hatta savaşmak için gelmedik. Biz barışçıl insanlarız. Askerlerimiz de barışçıl insanlar. Onlara yardım etmek için oraya geldik” diye konuşmuştu.
Tokayev: “Uyarı yapmadan ateş açın emri verdim”
Kazakistan Cumhurbaşkanı Cömert Tokayev halka sesleniş konuşması yaparak anayasal düzenin büyük ölçüde tesis edildiğini söyledi.
Tokayev, “teröristler” diye bahsettiği protestocuların bulunması ve gözaltına alınmaları için özel bir birim kurduğunu ve “uyarı yapılmadan ateş açılmasına ilişkin emir verdiğini” ilan etti.
Protestocularla diyalog ortamının temin edilmesi önerileri için “Teröristlerle görüşmemiz gerektiğine dair yurt dışından yapılan çağrılar ahmaklık. Kazakistan hükümetinin teröristlerle müzakere masasına oturmaya niyeti yok”yorumunu yaptı.
Kazakistan’a askeri kuvvetlerini gönderen Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üyesi ülke devlet başkanlarına teşekkür eden Tokayev, yabancı askeri güçlerin Kazakistan’da “belirli ve kısa bir süre için bulunacaklarını” açıkladı.
İçişleri Bakanlığı: 44 ölü, 3 binin üzerinde gözaltı
Kazakistan İçişleri Bakanlığı, Kazakistan’da 4 gündür devam eden olaylarda 26’sı eylemci 44 ölü ve 3 binin üzerine gözaltı olduğunu duyurdu.
Bugün (7 Aralık) sabah saatlerinde Almatı televizyonu çalışanı bir ekibin aracına ateş açılması sonucu bir gazeteci hayatını kaybetti.
Kazakistan’da yayım yapan haber ajansı Tengrinews ülkedeki “terörizm tehlikesi” seviyesinin “kritik” konumuna yükseltildiğini duyurdu. Bu seviye güvenlik kuvvetlerine sınırsız arama ve telefon dinleme yetkisi veriyor.
“Biz halkız, terörist değiliz”
Çatışmaların ilk günden beri yoğun yaşandığı Almatı’da eylemciler, “Biz sıradan halkız, terörist değiliz’” yazılı pankart açtı.
Rusya Savunma Bakanlığı, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün (CSTO) barış gücünde yer alan ilk Rusya birliklerinin Kazakistan’a ulaştığını açıkladı.
Açıklamaya göre, Rusya Hava İndirme Kuvvetleri’nin 45. Tugayı’nda, İvanovo ve Ulyanovsk hava indirme birliklerinde görevli askeri personel Kazakistan’a gönderildi.
Interfax-Kazakistan, TASS Nia Novosti’ye göre Polis Sözcüsü Saltanat Azirbek “Dün gece, aşırılıkçı güçler yönetim binalarına, Almatı emniyet müdürlüğüne ve polis karakollarına saldırmaya çalıştı. Onlarca saldırgan etkisiz hale getirildi” dedi.
Kazakistan’da akaryakıt fiyatlarına yapılan zamların ardından başlayan ve ülke çapına yayılan protestolar devam ederken, Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev Rusya’dan yardım istemişti.
Tokayev’in talebiyle Rusya’nın öncülüğündeki askeri birlikler, ülkedeki hükümet karşıtı gösterilerin bastırılmasına yardım edecek.
Cumhurbaşkanı Tokayev, Rusya ve beş eski Sovyet ülkesinin üye olduğu NATO benzeri bir örgüt olan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün (CSTO) devlet başkanlarına, “terör tehdidine karşı yardım etmeleri için talep gönderdiğini” duyurdu.
Ülke genelinde OHAL, gece sokağa çıkma yasakları ve toplantı yasakları getiren Cumhurbaşkanı, televizyondan canlı yayımlanan açıklamasında, CSTO’dan yardım istediğini duyurdu.
Daha sonra CSTO’nun Başkanı Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Facebook’tan yaptığı açıklamada, ittifakın “kısıtlı bir süre için” barış gücü gönderebileceğini belirtti.
Önceki saatlerde ülkede internet erişiminin kesildiği bildiriliyordu.
OHAL’e karşın Almatı’da göstericiler belediye binası ve havalimanını basmıştı
Ülkenin en büyük kenti ve eski başkent Almatı’da sopalar ve demir çubuklar taşıyan kalabalık bir grup, belediye başkanının ofisine girmişti.
Protestocular Almatı’daki uluslararası havalimanın da kontrolünü ele geçirmişti.
Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House’un Orta Asya Uzmanı Kate Mallinson, “Protestocular Kazak hükümetinin ülkeyi modernize edememesi ve her kademeden insanın hayatını etkileyecek reformları hayata geçirememesi nedeniyle derin bir kırgınlık ve kızgınlık içinde” dedi.
ABD yönetimi itidal çağrısı yaparken, Rusya’nın “Protestoların arkasında ABD var” iddiasının gerçeği yansıtmadığını belirtti.
Ukrayna’da sürgünde bulunan Kazak muhalif lider Muhtar Ablyazov, protestoları koordine etmek için Kiev’de bir merkez kurduğunu belirtti ve sokağa çıkan Kazakların kendisiyle iletişime geçmesi için iki telefon numarası yayınladı.
Mesele sadece yakıt fiyatları değil
Protestoların hızla şiddetli bir hale dönmesi Kazakistan’da ve bölgedeki insanları şaşkınlığa uğrattı ve meselenin sadece yakıt fiyatlarından ibaret olmayabileceğine işaret etti.
Genellikle otoriter bir devlet olarak bilinen Kazakistan, istikrarlı bir Orta Asya ülkesiydi.
2019’a kadar Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in iktidarda olduğu ülkede bir kişi kültü oluşmuş, ülke genelinde heykelleri dikilmiş, başkent Astana’nın adı da Nur-Sultan olarak değiştirilmişti.
Fakat hükümet karşıtı protestoların düzenlendiği bir dönemde bunları dindirmek için görevi bırakmış ve yerine de kendisine yakın bir ismi yerleştirmişti.
Etkili bir muhalefetin olmadığı Kazakistan’daki çoğu seçim iktidar partisi tarafından yüzde 100’e yakın oyla kazanılıyor.
Cumhurbaşkanı Tokayev hükümeti görevden aldı
Cumhurbaşkanı Tokayev hükümeti görevden aldıktan sonra Başbakan Yardımcısı Alihan Smailov’u geçici başbakan olarak atadığını açıklamıştı.
Tokayev ayrıca polis ve eylemciler arasında çıkan çatışmalar üzerine, Almatı ve Mangistau’da 23:00-07:00 saatleri arası sokağa çıkma yasağı ilan etmişti.
Tokayev daha önce Facebook hesabından yayımladığı videoda sukûnet çağrısı yapmış ve “İçerden ve dışarıdan provokasyonlara gelmeyin. Hükümet binalarına saldırı çağrıların uymayın. Bu ceza alacağınız bir suçtur. Hükümet devrilmeyecek ama bu çatışmaya da ihtiyacımız yok” demişti.
Polis, yakıt fiyatlarındaki artışını protesto edenlere karşı Almatı’da dün gece geç saatlerde göz yaşartıcı gaz kullanmış 200’den fazla kişinin de gözaltına alındığı açıklanmıştı.
Eylemciler polisin müdahalesi öncesi, “İhtiyarlar dışarı” ve “Hükümet istifa” şeklinde sloganlar atmıştı.
Telegram, Signal ve WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları kullanılamazken, eylem haberlerinin yer aldığı iki internet sitesi kapatıldı.
Protestolar nasıl başladı?
Eylemleri tetikleyen petrol zengini Mangistau’da LPG fiyatlarına zam yapılmasıydı. Ancak hükümetin eylemcilerin istekleri doğrultusunda fiyatı düşürmesine karşın, protestolar sürdü.
Cumhurbaşkanı Tokayev, “Yetkililerin ülkede istikrarı sağlamak için Mangistau’daki LPG fiyatlarını düşürme kararı aldım” dedi.
Gösterilerin başladığı petrol zengini Mangistau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011 yılında, güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle greve giden petrol işçilerinin eylemine müdahale etmiş, 14 kişi yaşamını yitirmişti.
Bu müdahalenin, Kazakistan’ın 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede yaşanan en kanlı olay olduğu bildiriliyor.
Kazakistan’da akaryakıt zammı protestoları büyüyor, Devlet Başkanı Tokayev sükunet çağrısı yaptı
Yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten kurucu lider Nursultan Nazarbayev 2019’de devlet başkanlığından ayrılmış, yerine onun desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçilmişti.
81 yaşındaki Nazarbayev devlet başkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin.
Nazarbayev, “Ulusun Lideri” sıfatıyla yargı muafiyeti gibi bir dizi ayrıcalığa sahip.
Hükümet yanlısı gazetecilerden Yerbol Yedilov’un “Yerbol Online” adlı Telegram kanalında paylaştığı görüntülere göre protestocular Nazarbayev’in memleketi olan Taldıkurgan’da Nazarbayev’in bir heykelini yıktı.
Sosyal medyada paylaşılan görüntülere göre eylemcilerin en güçlü oldukları şehirlerden biri eski başkent Almatı. Cumhurbaşkanlığı’nın Almatı’da bulunan konutu, Almatı Belediye binası, Almatı Emniyet Müdürlüğü ve iktidardaki Nur Otan Partisi’nin il binası etrafında yoğun çatışmalar gün boyu devam etti.
Dört binada da yangın çıktığını gösteren görüntüler sosyal medyada yayıldı.
Kazakça haber sitelerinde Almatı Havalimanı’nın eylemcilerin eline geçtiği iddiası dolaşıyor.
Cumhurbaşkanlığı’nın Almatı’daki konutu