Afrika’nın doğusundaki Afrika boynuzu ülkelerinden olan Somali ile Etiyopya arasındaki Somaliland krizi, Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ile Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’in dün (11 Aralık) Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuğunda Ankara’daki görüşmesinin ardından uzlaşmaya vardı.
Etiyopya ile Somali arasında, 1991’de Somali’den ayrıldığını duyuran Somaliland bölgesi nedeniyle kriz yaşanıyordu.
Kriz, Somali’nin halen kendi toprağı olarak gördüğü ancak herhangi bir BM üyesi ülke tarafından tanınmasa da bir egemen hükümete sahip olan Somaliland ile Etiyopya’nın Ocak 2024’te bir mutabakat imzalaması nedeniyle tırmanmıştı.
Somaliland tanınacak, Etiyopya denize çıkacak mutabakatı
Somaliland Başkanı Musa Bihi Abdi, Etiyopya ile yaptıkları anlaşma için “Anlaşmayla, Etiyopya’ya 20 kilometre denize erişim izni veriyoruz. Karşılığında bizi tanıyacaklar. Somaliland olarak bizi tanıyan ilk ülke Etiyopya olacak” diye konuşmuştu. Anlaşma, Etiyopya’ya denize ulaşmasını sağlayacak alanın kiralanması karşılığında Somaliland’ın da Etiyopya Havayolları’nda hissesi olmasını içeriyordu.
90’ların başında Eritre’nin bağımsızlığını ilan ederek ülkeden ayrılmasıyla denize kıyısını ve limanını kaybeden Etiyopya, dış ticaretinin yaklaşık yüzde 90’ını komşu ülkelerdeki limanlar üzerinden yapıyor.
Somali ise Etiyopya’nın Somaliland ile olan bu girişimini toprak bütünlüğüne saldırı olarak tanımladı.
“Etiyopya, denizlere güvenli ve güvenilir erişim istemektedir”
Etiyopya’nın resmi talebi üzerine her iki ülkeyle de iyi ilişkileri olan Türkiye tarafından Ankara Süreci başlatıldı.
Somali Cumhurbaşkanı Mahmud, Ankara’daki görüşme sonrası yapılan ortak basın toplantısında şöyle konuştu:
“Türkiye’nin gayretlerine müteşekkiriz. Somali, Etiyopya’nın gerçek dostu olacaktır, gelecekte ve önümüzdeki yıllarda da. Bu ilişkinin halklarımız için faydası olmalı. Bölgemize barış ve istikrar bizim için ve halklarımız için ilk öncelik.”
Etiyopya Başbakanı Ahmed ise “Biz sadece komşu ülkeler değiliz, aynı zamanda kardeşiz. Bizim kan bağımız var, bizim kaderimiz kan bağıyla bağlı. Etiyopya ve Somali ortak tarihe, dile ve kültüre sahip ama aynı zamanda kan fedakarlığıyla da kardeşiz” diye konuştu.
Ahmed, krizin çıkmasına neden olan Etiyopya’nın denize ulaşma isteğiyle ilgili olarak da şunları söyledi:
“Etiyopya, denizlere güvenli ve güvenilir erişim istemektedir. Bu, bütün komşularımız için de faydalı olacaktır. Büyümekte olan nüfusumuzla birlikte ekonomimize olan talep de bu erişimi gerektirmektedir. “Bizim olumlu gelişmelerimiz bütün Afrika Boynuzu bölgesine fayda sağlayacaktır. Dolayısıyla bu gayretler şüphe değil, iş birliği ruhu içinde yürütülmelidir.”
Erdoğan: “Şeyh Mahmud kardeşimin de gereken ilgi alakayla desteği vereceğine inanıyorum”
Görüşmeye arabuluculuk eden Erdoğan da uzlaşma için Türkiye olarak atılan adımlardan bahsederek şöyle konuştu:
“Tüm süreç boyunca tarafların hassasiyetlerini ve beklentilerini dikkatle dinledik. Özellikle Ankara sürecinde önemli bir aşamaya geldik böylece birtakım kırgınlıkları ve yanlış anlamaları beraberce aşmak suretiyle Somali ve Etiyopya arasında barış ve işbirliğine dayalı yeni bir başlangıcın ilk adımını atmış olduk.
“Bundan sonra atacağımız adımları birlikte kararlaştırıp bölge insanının huzur ve refahını artıracak projeleri beraberce hayata geçireceğiz. Bu dünya hepimize yeter.
“Özellikle Etiyopya’nın denize açılma talepleri doğrultusunda bugünkü yaptığımız ilk toplantıdan sonra bunun devamını da yapıp denize açılma konusunda Şeyh Mahmud kardeşimin de gereken ilgi alakayla desteği vereceğine inanıyorum.”
Ankara Bildirisi: “Etiyopya’nın Somali’nin egemen yetkisi altında, denize…”
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından toplantı sonrası “Türkiye Cumhuriyeti’nin kolaylaştırıcılığıyla Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti ve Somali Federal Cumhuriyeti’nin Ankara Bildirisi” başlığıyla şu açıklama yayımlandı:
“Dostane bir ortamda gerçekleştirilen toplantı, açık ve yapıcı bir görüşmeye olanak sağlamıştır.
Somali ve Etiyopya Liderleri birbirlerinin egemenlik, birlik, bağımsızlık ve toprak bütünlüğünün yanı sıra uluslararası hukuk, Birleşmiş Milletler Şartı ve Afrika Birliği Kurucu Antlaşması’nda yer alan ilkelere saygı ve bağlılıklarını teyit etmişlerdir.
Taraflar, dostluk ve karşılıklı saygı ruhu içerisinde, görüş ayrılıkları ve tartışmalı meselelerden vazgeçip geride bırakma ve ortak refah doğrultusunda iş birliği içerisinde kararlılıkla ilerleme konusunda mutabık kalmışlardır.
Somali, Etiyopya askerlerinin Afrika Birliği Harekâtlarındaki kayıplarını tanır.
Taraflar, Somali Federal Cumhuriyeti’nin toprak bütünlüğüne saygı gösterirken Etiyopya’nın denize ve denizden güvenli erişiminden sağlanabilecek çeşitli potansiyel yararları tasdik etmişlerdir.
Ayrıca, Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti’nin, Somali Federal Cumhuriyeti’nin egemen yetkisi altında, denize ve denizden güvenilir, emniyetli ve sürdürülebilir erişimden yararlanmasına olanak tanıyacak sözleşme, kiralama ve benzeri yöntemler de dahil olmak üzere ikili anlaşmalar yoluyla karşılıklı olarak avantajlı ticari düzenlemeleri sonuçlandırmak için yakın bir şekilde birlikte çalışma konusunda mutabık kalmışlardır.
Taraflar, bu amaçlar doğrultusunda ve Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında en geç Şubat 2025 sonuna kadar iyi niyetle teknik müzakerelere başlamaya ve dört ay içinde sonuçlandırıp imzalamaya karar vermişlerdir.
Taraflar, bu taahhütlerin uygulanmasında Türkiye’nin desteğini memnuniyetle karşılamış ve söz konusu taahhütlerin yorumlanması ve uygulanmasına ilişkin her türlü görüş ayrılığını diyalog yoluyla ve gerektiğinde Türkiye’nin desteğiyle barışçıl bir şekilde çözme taahhüdünde bulunmuşlardır.
Taraflar, Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’a bu girişim ve sürece yönelik devam eden bağlılığı için şükranlarını ifade etmişlerdir.”
Gül: “Erdoğan’ı, Fidan’ı tebrik ederim”
Somali ve Etiyopya arasındaki krizin çözümü için 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de Erdoğan’ı ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ı tebrik etti.
Gül, X hesabından şu mesajı paylaştı:
“Afrika kıtasının en eski problemlerinden birisi olan ve birçok kanlı savaşa yol açan Somali-Etiyopya anlaşmazlığının, Türkiye’nin katkılarıyla Ankara’da imzalanan bir anlaşmayla çözüm yoluna girmesi, tarihi bir gelişmedir. Bu sürece öncülük eden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ı ve tüm emeği geçenleri tebrik ederim.”