Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, “Sözde seçim. İzlediniz değil mi? Öyle seçim mi olur ya?” diyerek tepki gösterdiği Suriye Halk Meclisi seçimi yapıldı. İç savaşın başlamasından bu yana üçüncü kere yapılan Halk Meclisi seçimlerine katılım oranı yüzde 33,17’de kaldı.
Nisan ayında yapılacağı duyurulan ama pandemi nedeniyle ertelenen seçimlerde Suriye Halk Meclisi’nin 250 üyesi için 200’ü kadın 1656 aday yarıştı.
Son meclis seçiminde 250 koltuktan 172’sini Baas Partisi’nin adaylarının doldurduğu Meclis’te geri kalan koltuklar Hafız Esad’ın kurduğu, içinde Nasırcı Sosyalist partiler ve Komünist Parti’nin olduğu Milli Cephe ittifakı arasında paylaştırıldığı için ortada bir yarış olduğu da söylenemez.
Nitekim sayım bitmeden, “Bugün askeri zaferlere bir siyasi zafer eklenmiştir” açıklaması yapan yeni Başbakan Hussein Arnous dışında seçim sonuçları için heyecanlanan pek kimse de olmadı.
Resmi Suriye Arap Haber Ajansı (SANA) tarafından servis edilen Beşar Esad ve eşi Esma’nın sandık başında oylarını verirken çekilen fotoğraf, seçimlerin en dikkat çekici fotoğrafı olarak öne çıktı.
Fotoğraftaki ayrıntılardan yola çıkan @idlibEn hesabı, Esad’ın oy kullanabilmesi için sandık komitesinin Şam’daki başkanlık sarayına taşındığını ortaya çıkardı.
Fakat seçim sonuçlarının ortaya koyduğu en ilginç veri, Suriye demografisinde yaşanan büyük altüst oluş oldu.
9 yıldır savaşın sürdüğü Suriye’de, savaş başlamadan önceki 21 milyonluk nüfusun 1 milyonu savaşta hayatını kaybetti, yüzde 28’i ülkeyi terk etti, yüzde 33’ü ülke içinde yer değiştirdi.
2020 itibariyle dünya genelindeki Suriyeli mültecilerin sayısı 6,7 milyona ulaştı. Bu göçmen nüfusun yarısından fazlası Türkiye’de, 1 milyonu Avrupa’da, geri kalanları ise Ürdün, Lübnan ve Irak’ta yaşıyor.
Göç İdaresi’nin son rakamlarına göre Türkiye’de geçici koruma statüsü olan kayıtlı Suriyeli sayısı 3,6 milyon. Kayıtlı Suriyeliler dışında 117 bin ikamet izni sahibi, 100 bin “düzensiz göçmen” ve 117 bin de vatandaş statüsünde Suriyeli Türkiye’de yaşıyor. Yani Türkiye’deki Suriyeli sayısı 4 milyona yakın.
Birleşmiş Milletler’in hesaplamalarına göre Suriye’nin içinde 7.2 milyon insan da yerlerinden edilmiş göçmen statüsünde.
T.C. İletişim Başkanlığı’nın geçen hafta açıkladığı verilere göre Suriye içerisinde Türkiye’nin kontrol ettiği alanlarda yaşayan Suriyeli sayısı 5,2 milyon.
Seçimlerde beklenildiği gibi İdlib’de, Türkiye’nin kontrolü altındaki bölgelerde sandık kurulmadı. 3 milyon insanın yaşadığı Kürt bölgesinde de seçim yapılmadı.
Yani toplamda 21 milyonluk Suriye nüfusunun 14 milyonunun temsil edilmediği bir seçim yapılmış oldu. Bu 14 milyonluk nüfus içinde seçme yeterliliği bulunan yaklaşık 11 milyon Suriyelinin olduğu tahmin ediliyor.
Bu, Suriye Seçim Kurulu’na kayıtlı seçmen sayısından yaklaşık 2,5 milyon daha fazla. Bu rakam son seçimde sandığa giden seçmen sayısının ise 3,5 katına tekabül ediyor.
Ortaya çıkan bir diğer ilginç veri de şu; Türkiye içinde ve Türkiye’nin Suriye’de kontrol ettiği bölgelerde yaşayan Suriyeli sayısı, Esad yönetimi altındaki Suriyeli sayısından fazla.
Serbesiyet’e konuşan eski Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu Başkanı ve Gelecek Partisi kurucular kurulu üyesi Halit Hoca, seçime katılımın açıklanandan daha da düşük olabileceğini söylüyor:
“Suriye halkının toplamda sadece üçte biri oy kullanabiliyor. Resmi rakamlara göre de oy kullanabilenlerin sadece yüzde 33’ü katılım sağlamış. Tabii bu rakamlar da şüpheli. Örneğin Güney Suriye’de Süveyda’daki Dürzi aşiretler ve Deraa’daki Arap aşiretleri iki ay öncesine kadar çatışma içerisindeydi. Rejimin hakim olduğu yerlerden bahsediyoruz. Buradaki insanların kaçının Baas Partisi’ne oy vermek için sandığa gitmiş olduğu bilgisi de sorgulanmalı.”
Seçme yaşı 18, seçilme yaşı 34
Suriye’de 18 yaşından büyükler seçimlerde oy kullanabiliyor. Seçilme yaşı ise 34. Rakamın küsüratlı olması özel bir durumdan kaynaklanıyor. Anayasa’da seçilme yaşının 40 olarak belirtildiği 2000 senesinde, ölen babası Hafız Esad’ın yerine geçmeye hazırlanan Beşar Esad, 34 yaşındaydı. Cumhurbaşkanlığı için yaş yeterliliğinin anayasa değişikliğiyle 34’e indirilmesi de aynı gün gerçekleşti.
Erdoğan’dan tepki
Seçime bir tepki de Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan geldi. Erdoğan tek parti dönemine atıfta bulunarak seçimi “sözde” olarak niteledi:
“Bugünlerde Suriye’de seçim yapıyorlar. Sözde seçim. İzlediniz değil mi? Öyle seçim mi olur ya? Nerede dünyada demokrasi, demokrasi diyen ülkeler… Birinin ağzından bir kelam çıkıyor mu? Bizim tek parti dönemindeki seçim gibi, bunlar da aynısını yapıyor. Demokraside çok ileride olduğunu söyleyenler, Birleşmiş Milletler, ne yapıyorsunuz demiyor. Bir de seçim neticesi ilan ederler, evlere şenlik. Yapacakları iş bu.”