Alper Görmüş
Bir ‘boğazına kadar siyaset’ kurbanı olarak Meltem Cumbul
İnsanların siyaseten kendilerine benzeyenlerin her türlü haltını affetme, benzemeyenleri ise “medeni ölüm”e terk etmeye pek hevesli olduğu “boğazına kadar siyaset” zamanlarındayız... Siyasetin ikna ve etkilemeye değil yok etmeye yönelik olduğu böyle zamanlarda kişiliği uygun olanlar, kendilerine benzemeyenlerin kişiliğine yönelik “eylem”lerle bir adım öne çıkarlar. Bu açıdan şortlu ya da tesettürlü kadınlara yumruk sallayan erkeklerle, sahnede ödül vereceği erkeğin elini sıkmayıp arkasını dönen kadınların “eylem”leri arasında özde hiçbir fark yoktur.
ÖTV zammı ve ‘Hükümete yakın yazar’ olmanın zorlukları
Hükümete yakın yazarlar”ın Motorlu Taşıtlar Vergisi’ne yapılan yüzde 40’lık zammı iktidarın seçim stratejisi açısından “akıl dışı” buldukları anlaşılıyor. Fakat şöyle gürül gürül bir tepki için gerekli koşulların oluştuğundan, yani kararın Erdoğan’ın bilgisi dışında alındığından bir türlü emin olamıyorlar. O nedenle aralarından sadece bir bölümü, o da son derece ihtiyatlı bir dille ve bu işten Cumhurbaşkanı’nın haberinin olmadığı imasıyla dile getiriyorlar itirazlarını.
‘Kuzey Irak’, referandum ve gazetecilik
Gazetecilerin toplum adına devleti, karar alıcılarını denetleme görevi sadece iç politika konularıyla mı sınırlıdır? İş dış politikaya ve “milli” meselelere gelince akan sular durmalı, herkes gibi gazeteciler de hiza ve istikamete mi gelmelidir? Hiç kuşkusuz hayır. Hatta, dış politika ve “milli” meseleler söz konusu olduğunda gazetecilerin denetleme arzuları ve kararlılıkları daha da keskinleşmelidir.
‘Bazen muktedir olmanın hiçbir düzeyi size yetmez…’
Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş (TEOG) sisteminin kaldırılıp yerine başka bir sistemin getirileceğinin açıklanması “süreci”, iktidar partisi içindeki karar alma pratiklerinin niteliğine, “ortak akıl” iddialarının kofluğuna ve ülkedeki demokrasinin düzeyine dair çok şey söylüyor. Fakat bir şey daha var: Tablo, “tek seçici” haline gelmiş Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın psikolojisine dair de çok şey söylüyor. Ben bu yazıda, öbür temaları ihmal edip işin bu yanını ele almaya gayret edeceğim
Taştan putlar yıkılırken… Düşünceden putlar taşlaşırken…
Cumhurbaşkanı Erdoğan, oraya buraya heykellerinin dikilmesini durdurdu. Bir insanın, öznesi kendisi olan ve gıyabında kotarılmış bir uygulamayla ilgili olarak, değerlerine aykırı olduğu gerekçesiyle böyle bir ricada bulunmasında ve onu sevenlerin o ricayı yerine getirmesinde hiçbir sorun yok. Fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ileri sürdüğü her düşünceyi, her öneriyi ve bütün tavırlarını otomatik olarak benimseyenlerin, o düşünce, öneri ve tavırlara eleştirel bir dille yaklaşanlara dünyayı dar etmelerinde büyük bir sorun var.
‘Yerli ve millî’ tutmadı, çünkü…
“Yerli ve millî” tutmadı ve tutmayacak. Çünkü Laiklik-dindarlık eksenli siyasi mücadelenin laiklik tarafında yer alanların, onun dışındaki herhangi bir pozisyonu İslamofobilerini aşındıracak ölçüde benimsemeleri mümkün değil.
Temel saflaşmanın ekseni ‘laiklik’ten ‘millîlik’e döndü mü?
İki yıla yakın bir süre önce kaleme aldığım bir dizi yazıda, Türkiye’de “laiklik” eksenli temel saflaşmanın, yerini “millîlik” eksenli yeni bir saflaşmaya terk etmekte olduğunu öne sürmüştüm. Üzerinden yeteri kadar süre geçti, üstelik arada 15 Temmuz darbe girişimi yaşandı. Şimdi sıra, "Temel saflaşmanın ekseni değişiyor: Laiklik yerine ‘millî’lik" başlıklı o yazıların muhasebesinde... Bugün mevcut duruma baktığımda öngörümde kısmen yanıldığımı düşünüyorum.
‘Çoğunluk için çoğunluğa rağmen’ mi?
Bir demokraside, iktidarla onu seçen çoğunluk arasındaki zımni anlaşma bozulursa... Yani, iktidar kendisine yeni hedefler belirler ve bu hedefler onu iktidara getiren çoğunluğun talepleriyle uyum içinde olmazsa ne olur?
‘Çaresiz kaldığında Atatürk gibi düşün’ – Norveç atasözü…
Türkiye’de 2002’de keşfedilen bir “Norveç atasözü”, 30 Ağustos vesilesiyle bir kez daha Twitter ve Facebook’ta “paylaşıldı”: “Çaresiz kaldığında Atatürk gibi düşün...” Büyük bir ihtimalle AK Parti iktidarının yarattığı şaşkınlık, öfke ve çaresizliğin tarlasında üreyen bu “atasözü” ile ilgili olarak internette küçük bir kazı çalışması gerçekleştirdim...
Adil Öksüz’ün serbestçe uçtuğuna inanacak kadar uçmanın analizi…
Büyük bir haber aynı zamanda büyük bir heyecan ve büyük bir hata kaynağıdır. Büyük bir haberle karşılaşan bir siyasetçi ya da gazeteci, gündem belirleyecek olmanın heyecanı ve coşkusuyla kuşku eşiğini aşağıya çekerse, başlarına gelecek felaketlere hazır olmalıdır.
‘Flashdisk’ sorularının öbür muhatapları ve kaçınılmaz spekülasyonlar
Gülen Cemaati’nin ordu içindeki örgütlenmesini isim isim fâş ettiği öne sürülen bir flashdisk Tuncay Özkan tarafından 2007’de Genelkurmay’a verilmişti. Bu tarih, birçok özelliği nedeniyle yeni ilave soruları ve bir dizi spekülasyonu da davet ediyor: Ünlü Dolmabahçe buluşması 2007’de gerçekleşmişti. Onu izleyen 2008’de ise Tuncay Özkan’ın sahibi olduğu Kanaltürk televizyonu Cemaat’e yakınlığıyla bilinen bir işadamına satılmıştı.
Gizemli flashdisk’te sorular ve muhataplar
Tuncay Özkan’a 2007’de teslim edilen ve içinde Gülen’cilerin ordu örgütlenmesinin yer aldığı iddia edilen flashdisk’in ancak 10 yıl sonra ve “savcı zoru”yla uykudan uyandırılmasının davet ettiği sorular çok fazla. Tek muhatap da Özkan değil.
Gizemli flashdisk’i sanki herkes unutmak istiyor gibi…
Gülen Cemaati’nin çanına ot tıkayacak devâsâ bir bilgi paketi, nasıl oluyor da başta Tuncay Özkan ve İlker Başbuğ olmak üzere Cemaat’in çanlarına ot tıkadığı kişiler tarafından 10 yıl boyunca gün yüzüne çıkarılmıyor? Acaba bu devâsâ bilgi paketi, bize “tester” olarak koklatılan “Ordu içindeki Cemaatçi subaylar listesi”ne ek olarak, kamuoyunun öğrenmesinde sakınca görülen başka bilgiler de mi içeriyor?
İnsanın insandan uzaklaşması ve giderek büyüyen hayvan sevgisi
Siz hangi “kötü”yü tercih ederdiniz: İnsanın, insanın sinesinden uzaklaşıp hayvanlara sığınmasının bir “küresel komplo”dan kaynaklanmasını mı, yoksa insanın, insan kardeşlerinden soğumasından kaynaklanmasını mı?
ByLock’u bumeranga dönüştürecek tercihler ve hatalar
Bir şeye ne kadar fazla bel bağlanır ya da ona ne kadar fazla yatırım yapılırsa, o şeyle ilgili olarak zaman içinde ortaya çıkan sorunlu tarafları, zaafları görebilmek ve kabullenebilmek o kadar zorlaşır. Hatta, sorunlar ve zaaflar üst üste geldikçe, onları “görmemek” konusundaki ısrarımız o kadar büyür. ByLock konusunda siyaset, medya ve yargıda böyle bir direncin olduğunu düşünüyorum... Fakat onlar böyle yaptıkça, ByLock’un bumerang etkisi daha da büyüyor.
ByLock’un bir bumerang olarak portresi
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “altı ibadet, ortası ticaret, üstü ihanet” formülasyonu, Gülen Cemaati’ne karşı mücadele ederken “teşkilat” ile sempatizan ağına karşı farklı tavırlar geliştirileceği düşüncesini doğurmuştu. Fakat öyle olmadı, “ince ayar” yerine “koy çuvala” çizgisi izlendi. Bylock’ta da öyle oluyor: O da bir “çuval” olarak görülüyor ve içindeki herkes eşit derecede “suçlu” ilan ediliyor. Fakat yavaş yavaş ortaya çıkıyor ki, bu, eninde sonunda geri tepecek bir silahtır... Şimdi bu sürecin içindeyiz.
‘İki Türkiye’den ‘Bir Türkiye’ye…
Benim görebildiğim kadarıyla “İki Türkiye” arasındaki çatışmanın küllenmesi, ancak bir tarafın iktidarının öbür tarafı bastırmayacağına, eritmeye çalışmayacağına inandırmasından itibaren mümkün olabilecek. Mevcut iktidarın varolan algıyı tersine çevirmesi ve seküler sosyolojiyi ikna etmesi mümkün görünmediğine göre, bundan sonra n’olmak ihtimali var?
‘İki Türkiye’yi aşacak asgari demokrat zihniyet oluştu mu?
Türkiye’nin ikiye bölünmüşlüğü o kadar uzun sürdü ve süreç o kadar büyük öfkeler biriktirdi ki, şimdi artık çok az insan bunun nihayetinde tarihsel, geçici bir durum olduğuna inanıyor. “İki Türkiye”yi ezelden gelip ebede gidecek bir süreç olarak algılamak, ülkenin ikiye bölünmüşlüğünün önünde çok büyük bir psikolojik engel oluşturuyor. İyimser bir görüş ise, sürecin sonunun yaklaştığını müjdeliyor.
Fatih Terim: Türkiye’nin insan hali…
Fatih Terim neden sürekli olarak “olumlu-olumsuz”, “iyi-kötü”, “dost-dışlayıcı” davranış kalıplarıyla, bir o bir bu yüzüyle gündeme gelip bizi şaşırtıyor? Bence buna yol açan şey, otoriter kişilikle öğrenilmiş demokratik davranış kodları arasındaki sürekli gerilim... Türkiye gibi; Terim’e bakan Türkiye’yi görür.
HDP, ‘doğru eylem’ çizgisinde kalabilecek mi?
Bütün “devrimci şiddet” anlarında olduğu gibi 2015-2016’da Güneydoğu’daki “hendekli direniş” karşısında da yüreği pır pır eden Türk ve Kürt solcularının sayısı hiç az değildi. O günlerde bu hissiyatın dışında kalamayan HDP’lilerin bugünlerde başlattıkları pasif “direniş nöbeti”nin şiddete dayalı eylem biçimlerine karşı bir özeleştiri boyutu da var mı?
Medya, ‘kaybedilen insanlar’da haber değeri bulamıyor!
Sokakta, evlerinin önünde güpegündüz kaçırılan insanlarla ilgili iddialar ilk ve son kez BBC Türkçe tarafından dile getirildi. Türk basınının bu iddialara “cız” haber muamelesi yapıp uzak durması akla 1990’lar Türkiye’sinin medyasını getiriyor.
Sevan Nişanyan’ın ‘acayip’ bir adam olarak portresi
“Seni esir alan nefsini, köle kılan çıkarını ve sosyal mecburiyetleri hepten bir kenara itip bir şeyi sadece 'güzel' olduğu için yapabiliyor musun?..” Cezaevine ilk girdiğinde kaleme aldığım portresinde çıkış noktam, onun neden sert, uyumsuz, “sevimsiz” ve “acayip” bir adam olduğunu çok iyi izah eden kendisine dair bu cümlesi olmuştu... O portreyi “firar” vesilesiyle bir kez daha yayımlıyorum.
E. Özkök’ün fantezileri bitmek bilmiyor: 28 Şubat da ‘FETÖ’ içinmiş!
25 Ağustos 2004 tarihli MGK toplantısında alınan “Gülen Cemaati’ne karşı mücadele” kararının lafzını öne çıkararak, o kararın asıl AK Parti’yi hedeflediği gerçeğini perdeleyen yazılar kaleme alan Ertuğrul Özkök yeni bir siyasi fanteziyle karşımızda: Meğer 28 Şubat kararları da Erbakan’ı ve Refah Partisi’ni değil “FETÖ”yü hedefliyormuş!
2004’teki MGK kararı uygulansaydı 15 Temmuz olmazdı ama…
Bugünlerin gözde tespiti şöyle: “Dönemin AK Parti hükümeti, 25 Ağustos 2004’teki MGK toplantısında alınan ‘Gülen Cemaati’ne karşı mücadele’ kararını uygulasaydı 15 Temmuz (2016) darbesini yaşamazdık...” Doğru, fakat nedeni bu değil. Çünkü o karar Cemaat’ten çok “irticanın odağı haline gelmiş” hükümete yönelikti ve uygulansaydı, büyük bir ihtimalle darbeyi 15 Temmuz’dan yıllar önce idrak edecektik.
AK Parti MGK’nın 2004’teki Cemaat kararını neden uygulamamıştı?
MGK, Ağustos 2004’te “Gülen Cemaati’yle mücadele” perspektifiyle bir karar alıp hükümete sundu. Fakat hükümet siyasi iradesini kullanarak bu dosyayı rafa kaldırdı... Dönemin Başbakanlık Müsteşarı Ömer Dinçer 2015’te kaleme aldığı kitapta bunu açık yüreklilikle anlattı. Şimdi AK Parti, “öyle yapmasaydın 15 Temmuz olmazdı” eleştirilerine mâruz kalıyor. Oysa “2004’te başka ne olmuştu” sorusunu sormadan dönemin iktidarını suçlamak, hakikat arayıcılığıyla bağdaşmaz.
Adalet Yürüyüşü laik nihilizmi bir kez daha seyreltirken…
Adalet Yürüyüşü’nün laik nihilizmi seyrelttiği muhakkak... Bunu, yürüyüşten yayılan enerjiye ve yürüyüşün iktidar kanadında yarattığı rahatsızlığa bakarak anlamak mümkün. Fakat bence onu bir daha koyulaşmamak üzere seyreltip seyreltmediği sorusunun cevabı hâlâ belli değil.
“Dava” siyasetindeki ve sigara tüketimindeki eşanlı patlama
Başlığa bakıp “ne alâka” demeyin hemen... Türkiye’nin toplumsal taleplere odaklı (ya da mikro eksenli) siyaset yaklaşımından “dava” odaklı (ya da makro eksenli) siyaset yaklaşımına savrulmasının sonuçlarından biri de işte bu: Kutsal bir hâreyle çevrelenmiş “dava(lar)” dışındaki her şey önemsizleşiyor, siyaset bu “önemsiz” şeylere odaklan(a)mıyor ve buralarda elde edilen başarılar zaman içinde kayboluyor...
Suriye Kürtlerine ‘dört cep’ten müdahale hâlâ devrede mi?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suriye’de özerk ya da bağımsız bir Kürt oluşumuna dair bazı sözleri, Türkiye’nin “her ne pahasına olursa olsun askeri müdahale” çizgisini “gerçekçi” politika lehine yumuşattığı biçiminde yorumlanmıştı. Fakat Erdoğan’ın 23 Haziran’da Urfa’dan yaptığı açıklamalar, bu yorumları tekzip etti. Erdoğan’ın sözleri Türkiye’nin son kararını yansıtıyorsa, geçtiğimiz ay Hükümet ve Genelkurmay kanadından sızan “askeri müdahaleyle sınırda dört cep oluşturma” kararlılığı da devrede demektir.
‘Âlet olma’ suçlamasının anavatanında ‘adalet yürüyüşü’
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun başlattığı adalet yürüyüşü, daha ilk ânından itibaren “FETÖ’nün amaçlarına âlet olmak”la damgalandı. Bu, yürüyüşün başarısız olmasını arzu edenlerin baş vurabilecekleri en etkili yoldu. Çünkü Türkiye tarihi, sivil ve özgürlükçü iddialarla başlatılmış, fakat zaman içinde gerideki gayri meşru iktidar arayıcılarının işine yaradığı (bazen de onlar tarafından örgütlendiği) açığa çıkmış eylemlerle dolu bir tarih... Bu arka plan, iktidar karşıtı bütün eylemleri “âlet olma” suçlamasına açık hale getiriyor.
Celâdeti bol, şehâmeti kıt dış politika
Türkiye celâdeti bol fakat şehâmeti kıt bir ülke (Celâdet: Bahâdırlık, kahramanlık, yiğitlik... Şehâmet: Zekâ ve akıllılıkla berâber olan cesâret, yiğitlik). Türkiye’nin birçok işi bu şablona uygun bir biçimde yürüyor. En somut örneği Irak ve Suriye Kürtlerine karşı takınılan tavır olmak üzere, dış politikası da öyle...