Onur Erkan

Dün (13 Haziran) Kazakistan’dan geldiği İstanbul Havalimanı’nda alıkonan ve bugün Kazakistan’a deport edileceği tebliğ edilen Çin vatandaşı Gayret Erlibek’e giriş izni verildi. Uygur insan hakları savunucuları, Erlibek’in Kazakistan’a geri gönderilmesi durumunda, Kazakistan’dan da Çin’e geri gönderilme tehlikesi olduğu için endişeliydi. İstanbul Havalimanı'ndan ayrılmasından sonra video paylaşan Erlibek: “Cumhurbaşkanı Erdoğan'a, İçişleri Bakanı’na ve Türkiye’nin halkına teşekkür ediyorum. Beni Çin'e göndermediğiniz için sizlere teşekkür ediyorum."

Birkaç yıldır Kazakistan’da yaşayan, Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Kazak nüfustan olan Gayret Erlibek, bugün indiği İstanbul Havalimanı’nda giriş vizesi olmadığı gerekçesiyle alıkonuldu ve yarın Kazakistan’a geri gönderileceği tebliğ edildi. Uygur insan hakları savunucuları, Erlibek’in Kazakistan’a geri gönderilmesi durumunda, Kazakistan’dan da Çin’e geri gönderilme tehlikesi olduğu için endişeli. Çin, Uygur Özerk Bölgesi’nde 2016’dan beri uluslararası toplumun “toplama kampı” diye adlandırdığı yerleşkeler kuruyor ve “soykırım”la suçlanan uygulamalar yapıyor. Erbilek havalimanında çektiği videoyla Türkiye'ye çağrı yaptı: "Pasaportum da vizem de yasal, Türk hükümetinden ve halkından sığınma imkanı vermelerini rica ediyorum."

CHP’deki liderlik tartışmalarında muhalif medya da rengini belli etmeye başladı. Cumhuriyet’in manşetinde 60 CHP’li belediye başkanının Kılıçdaroğlu ile yapacakları “sancısız değişim” kulis haberi vardı. Gazete manşete İmamoğlu’nun fotoğrafını koydu: “Yine değişim dedi.” Sözcü gazetesi manşetine ise İsmail Saymaz’a konuşan Özgür Özel’in çıkışını çekmişti: “Sorumluluktan kaçmayacağım.” Sözcü’nün sürmanşetinde de İmamoğlu vardı: “Menzilede yürümede net kararlıyım.” Halk TV’den iki başlık “Eren Erdem’in genel başkan yardımcısı olması yandaş yazarı bile çileden çıkarttı”. “Kılıçdaroğlu da İmamoğlu da bu süreci CHP’yi parçalamadan yönetmelidir”

Facebook’taki reklamlı içeriklerin seçim sonuçlarına etkisini inceleyen pazarlama stratejisti Burak Su: “Facebook’taki kampanyanın kararsız seçmeni yeniden iktidarı desteklemeye yönelttiğini söyleyebiliriz. Her ilde o ilden şehitlerin fotoğraflarıyla reklamlı içerikler girilmiş. Şehidin resminin üzerinde ya da yanında ‘şehitler için bize oy ver’, ‘terör ittifakına oy verme’ gibi yazılar yazılıyor. Facebook’ta ‘Kara propaganda ve taraflı yayın’ olarak iktidarı destekleyen içerikler için toplam 8 milyon 777 bin TL’nin üzerinde bir para harcanmış. Muhalefeti destekleyen ‘taraflı yayın’ denebilecek içerikler için de 500 bin TL’lik bir bütçe var. Toplam 9,2 milyon TL’ye çıkıyor.”

Güney Amerikalı solcu liderlerin seçim nedeniyle Erdoğan’ı tebrik etmesi, Türkiye’deki sosyalistleri üzdü. En çok tepkiyi “Cehennemin kapılarını kapatacağız” sloganıyla Bolsonaro’yu sandıkta yenen Lula ile Küba Devlet Başkanı Bermudez aldı: “Umarım Bolsonaro yeniden iktidara gelip cehenneminizin kapılarını sonuna kadar açar”, “Kapattığın kapılar ardında cayır cayır yan”, “Bir daha sosyalizm konusunda biri Küba’ya b.k atarsa haklısın deyip liboşlara katılacağım.” Sol Parti, üç lidere Erdoğan’ın “ABD’nin Büyük Ortadoğu Projesi’nin eşbaşkanı” olduğunu iddia eden ve Türkiye’deki NATO üslerini anlatan mektup gönderdi.

Kılıçdaroğlu, büyükşehirler genelinde Millet İttifakı’nın 2019 yerel seçimlerinde aldığı oyların üzerinde oranlara ulaştı. Kılıçdaroğlu, 2019’a göre İzmir’de yüzde 9, Antalya’da yüzde 7, Mersin’de hem CHP’nin hem de İYİ Parti destekli Demokrat Parti adayının oy toplamlarından yüzde 3 daha fazla oy aldı. İstanbul’da, Ankara’da, Adana’da da 31 Mart’a göre küçük artışlar kaydetti. Erdoğan ise 31 Mart’ta Binali Yıldırım’ın aldığı oydan yüzde 0,3 azını aldı.

Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turuna katılım, birinci tura göre ülke genelinde yüzde 2,76 oranında geriledi. Ancak HDP’nin güçlü olduğu Doğu ve Güneydoğu illerinde bu gerileme Türkiye ortalamasının çok üzerinde yaşandı. Katılımdaki düşüş Diyarbakır, Van, Muş, Siirt, Hakkari, Şırnak, Kars, Bitlis’te yüzde 5’i buldu; Ağrı ve Iğdır’da yüzde 7’nin üzerine çıktı. Bu illerde Kılıçdaroğlu’nun oy sayısı birinci tura göre azaldı. Ancak Erdoğan, katılımın düşmesine rağmen oylarını arttırdı. Ruhavioğlu: "Kılıçdaroğlu kazansa Kürt oylarıyla kazanmış olacaktı ama özellikle ikinci turda katılım Türkiye genelinde düşmüş olduğu için, Kürt oyları her iki turda Türkiye ortalamasına denk olsa bile kazanan-kaybeden dengesini değiştirmeye yetmiyor, Kılıçdaroğlu’nun kaybetmesini önleyemiyordu."

Türkiye genelinde yüzde 1,73 oy alan TİP, Hatay’da ve İstanbul’un üç bölgesinde birer milletvekili çıkartarak Meclis’e dört milletvekili gönderdi. TİP, Hatay’ın ilçeleri dışında en yüksek oy oranlarına Türkiye’de kişi başına milli gelirin en yüksek olduğu ilçelerde ulaştı: Kadıköy: 9,60, Adalar: 9,36, Konyaltı 8,67, Karşıyaka: 8,61, Beşiktaş: 8,44, Bodrum 8,42, Datça 8,07, Şişli: 7,66, Çiğli 7,71, Muratpaşa 7,46, Marmaris 7,28.

14 Mayıs seçimlerine en düşük katılımın olduğu 20 ilden 15’i HDP’nin güçlü olduğu Doğu ve Güneydoğu illeri. Ağrı, Van, Muş, Bingöl, Iğdır, Kars illerinde seçime katılım yüzde 80’in altında kaldı. Ağrı ile Van’da seçime katılım 2018 seçimlerine göre yüzde 5 civarında düştü. Rawest Araştırma Genel Müdürü Roj Girasun: “Önceki seçimlerde de katılım oranları genele göre düşüktü. Bunun en önemli nedeni 7 Haziran 2015 seçimlerinde umutla gidilen seçimden sonra ortaya çıkan kaos hali ve ardından oluşan ümitsizlik. Bu travmanın etkileri devam ediyor.”

2018’de Erdoğan’ın karşısında yarışan cumhurbaşkanı adayları İnce, Akşener, Demirtaş ve Karamollaoğlu’nun oy toplamı yüzde 47,6’ya ulaşmıştı. Bu seçimlerde yüzde 45’i Kılıçdaroğlu’na ait olan üç muhalif adayın oyları yüzde 50.5 oldu. Erdoğan’a muhalif oylardaki artış Konya, Kayseri ve Sakarya gibi AK Parti’nin güçlü olduğu 9 ilde yüzde 5 ve üzerine çıktı.

Ekim 2021’de “MOSSAD’ın Türkiye’deki gizli birimi” suçlamasıyla tutuklanan Filistinli ve Suriyeli yirmi sanığın yargılandığı davanın bugünkü duruşmasında tutukluluk hali süren son altı sanığın da tahliyelerine karar verildi, davada tutuklu sanık kalmadı. Davanın bir sonraki duruşması Eylül ayında görülecek.

AK Parti, 14 Mayıs’ta %35.4 oranıyla 2002’den beri en düşük oyunu aldı. Erime, Erdoğan’ın oylarına da yansıdı. 81 ilin 73’ünde hem Erdoğan’ın hem de AK Parti’nin oyları düştü. Erdoğan’ın oyları büyükşehirlerin tamamında düştü. Hem AK Parti’nin ve hem de Erdoğan’ın oylarının yükseldiği iller sadece Hakkari ve Şırnak. İç Anadolu ve Karadeniz’deki tüm illerde hem Erdoğan hem de AK Parti oy kaybetti. Rize’de AK Parti, %64.9’dan, %53.4’e geriledi.

Kemal Derviş döneminin Hazine Müsteşar Yardımcısı Hakan Özyıldız: “Kemal Bey, Türkiye’de hak ettiği değeri bence görmedi. Bunun bir nedeni bana göre siyasette herkesin umut ettiği performansı gösterememesi olabilir. İnsanlar, ‘Bir partinin lideri olacak, krizden çıkarttığı gibi siyasette de bir atılım yapacak’ diye bekliyordu. Oysa Kemal Bey sabahleyin tenis oynayan, akşam erkenden evine gidip kitabını okuyan bir insandı. Biliyorsunuz Türkiye'de siyaset böyle yapılmıyor. Uzun yıllar yurt dışında yaşadığı için, Türkiye'deki siyasetin arka odalarında konuşulanları, tartışılanları, ilişkileri anlayıp; ona göre kendisi de yapabilecek bir insan değildi.”

Siyasetin gündemine yerleşti, liderleri hakkında konuşturdu, Muharrem İnce ona referans vererek adaylıktan çekildi. Ali Yeşildağ’ın adını kullanan Twitter hesabı, ilk olarak Nisan 2022’de İsmet Özel’in adıyla açıldı. Birkaç günde 10 bin takipçiye ulaşan hesap sonra ortadan kayboldu. Geçen ay yeniden ortaya çıktı, YouTube’da videolar yayımlayan Muhammed Yakut’un adını kullanmaya başladı. 10 gün sonra ‘Ali Yeşildağ’ oldu. Hakkındaki tartışmalar sonrası dün (12 Mayıs) öğle saatlerinde kapanan hesap gece “Nerede kalmıştık” tweet’iyle geri döndü. 400 binin üzerinde takipçiye ulaşan hesap, kayda değer hiçbir kanıt göstermeden ortaya attığı bel altı iddialarına devam ediyor.

Çin’de rejimin kontrolündeki medyada Kılıçdaroğlu’nun kazanmasının Çin’in çıkarlarına aykırı olacağı yorumları yapılıyor: “Erdoğan kaybederse Türkiye’nin dış politikası AB'ye yaklaşacak, Türkiye NATO'nun genişleme stratejisinde aktif rol oynayacak ve Batı yeniden (Çin aleyhinde) saldırganlaşacak.” Bir gazete “Erdoğan cumhurbaşkanı seçilirse, bu Perinçek’in cumhurbaşkanı seçilmesi gibi olur” yorumunu yaptı. Diasporadaki Uygur medyası, Pekin’in kontrolündeki medyanın yayınlarını “Çin: Kılıçdaroğlu, Türkiye dış politikasını Pekin’den uzaklaştıracak” başlıklarıyla sundu.

Sedat Peker’le görüştüğünü açıklayan Miyase İlknur, Peker’in seçime iki ay kala açıklamalar yapacağı “sözü”nü, videolar yayımlayan Ali Yeşildağ üzerinden tutuyor olabileceği yorumunda bulundu. Ali Yeşildağ’ın videolarında dile getirdiği bazı iddialar, Peker’in dijital tecrit gelmeden önce “yakında konuşacağız” diye işaret ettiği kimi konularla tamamlayıcı bir bütünlük içeriyor. Bunlar arasında en dikkat çekeni, Peker’in 25 milyar TL’lik kamu ihalesi aldığını söylediği “Yapı Yapı” adlı şirketin “sonra konuşacağız” diyerek adını açıklamadığı “yüzde 50 gizli ortağı” iddiası. Yeşildağ, “yüzde 50 gizli ortağın” Bilal Erdoğan olduğunu iddia etti. Yeşildağ, Peker’in 9 farklı iddiasıyla ilgili de doğrulayan bir anlatım yaptı ve yeni detaylar verdi.

Bir süredir yayımladığı videolarla iktidara yakın isimler hakkında iddialar ortaya atan Ali Yeşildağ’ın adının ve fotoğrafının kullanıldığı bir Twitter hesabından Muharrem İnce hakkında seks kaseti yayımlanacağı iddiası paylaşıldı. Ali Yeşildağ ilk videosunda hiçbir sosyal medya hesabının olmadığını duyurmuştu. Dijital tecritte olan Sedat Peker, hesabın Yeşildağ’a ait olmadığını duyuran paylaşımları retweet etti. Sosyal medyada “kaset siyaseti”ne tepki gösteren paylaşımlar yapıldı.

Kılıçdaroğlu’nun Türkiye’den Çin’e yeni bir ticaret ve taşıma koridoru açacağı vaadini duyurduğu videoda, bu proje için Çin’e Türkistan’daki zulmü durdurma şartını sunacaklarını söyledi. Türkiye’deki Uygur diasporası Kılıçdaroğlu’nun çıkışından memnun. Annesi Çin’de toplama kampına gönderilen aktivist ve hukukçu Cevlan Şirmehmet: “Oyum Kılıçdaroğlu’na”, Dünya Uygur Kongresi Türkiye Temsilcisi Abdureşit Abdulhamit: “Açıklama bizi memnun etti”, Uygur akademisyen Erkin Emet: “’Uygurlar Cumhur İttifakı’nı destekliyor’ genellemesi gerçeği yansıtmıyor.”

Youtube’da videolar yayımlayan Muhammed Yakut, İstanbul Seyrantepe’deki Skyland İstanbul’a dikkat çekerek “C bloğun tapularının kime geçtiği ortaya çıkartılsın” dedi. Skyland İstanbul’un müteahhidi Nurettin Eroğlu, ne hissedarı olduğu Zaman gazetesi iddianamesinde ne de iki gün gözaltında kaldığı TUSKON soruşturması iddianamesinde yer aldı. Zaman gazetesi soruşturmasında Eroğlu’nun dosyasını ayıran savcı İsmet Bozkurt daha sonra “FETÖ borsası” suçlamasıyla meslekten ihraç edildi. Serbestiyet’e konuşan eski TMSF yöneticisi Abdullah Güzeldülger: “‘FETÖ borsası’ şüphesi doğuyor.”

Şırnak İdil’e bağlı Yavşan köyünde PKK’nın silahlı saldırısı sonucu hayatını kaybeden Abdullah Erçel’in, geçen ay yakalanan PKK’lı Selim Adıyaman’ı jandarmaya teslim eden köylüler arasında olduğu ortaya çıktı. Erçel ve yanında bulunan diğer kişiler köyde gizlenen Adıyaman’ı hırsız zannetmiş, yakalayarak jandarmaya teslim etmişti. PKK destekçisi hesaplar, bu anlarda çekilen bir videoyu paylaşarak Erçel ve yanında bulunanları hedef göstermişti.

2007 seçimlerinde İstanbul 2. Bölgeden bağımsız milletvekili adayı olan Baskın Oran’a HDP geleneğinin o dönemki partisi DTP önce destek açıklaması yapmış ancak daha sonra DTP'nin İstanbul İl Başkanı Doğan Erbaş aynı bölgeden bağımsız adaylığını ilan etmişti. Sonuçta, oyların toplamı bir adayın seçilmesine yetmesine rağmen hem Oran, hem Erbaş Meclis’e girememişti. Oran, Serbestiyet’e hem 2007 tecrübesini anlattı hem de bugünkü tartışmaları değerlendirdi: “Erbaş aday olunca DTP tarafıyla toplantı yaptık, ‘İkimiz de seçilemeyiz, faturası size çıkar’ dedim. (…) TİP’e verilen oy sosyalizme değil Erdoğan’a gider. Kazanacak olan partiye oy vermek lazım. O da Yeşil Sol.”

Sosyal medyada birçok AK Parti muhalifi, “O gün geldiğinde” sloganıyla 14 Mayıs seçimlerine gönderme yapan Yeni Rakı reklam filmine olumlu yorumlar yaptı. Ancak bir kısım muhalif, reklamın AK Parti’nin işine yarayacağı düşüncesiyle kaygılı yorumlar paylaştı. “Reisçi” hesaplar ise rakı reklamının muhaliflerce sahiplenilmesinin AK Parti’ye küskün seçmeni geri getirebileceğini düşünüyor. Bazı AK Parti yanlısı hesaplar ise “O gün geldiğinde” kutlama yapmaya hazırlanan ve yurtdışında yaşadığı anlaşılan reklam filmi karakterlerinin “firari FETÖ’cüler”i temsil ettiğini iddia etti.

Yeşil Sol Parti (YSP) ile Türkiye İşçi Partisi (TİP) arasındaki seçim yarışının iki ilginç kulvarı Hatay ve Ankara 3. Bölge. Hatay’da Nusayri (Arap Alevi) nüfusun yoğun yaşadığı Samandağ’da YSP tanınmış solcu siması Kerem Nalbant’ı, TİP ise Gezi Davası’nda verilen ceza nedeniyle Silivri’de bulunan Can Atalay’ı aday gösterdi. HDP’liler, ittifakın seçmenine Nalbant’a oy verilmemesi halinde iki adayın da meclise girememe tehlikesi olduğunu söylüyor. Ankara 3. Bölgede ise Çerkes dernekleri yöneticileri Yeşil Sol’un 1. sıra adayı Metin Kılıç’ın seçilebilmesi için TİP’e bölgede seçimden çekilme çağrısı yaptı.

Medyatik adayları ve içinde bulunduğu Emek ve Özgürlük İttifakı’nın diğer partilerinden farklı olarak 49 ilde Yeşil Sol Parti listelerinden ayrı listeleriyle dikkatleri üzerine toplayan Türkiye İşçi Partisi (TİP), 12 Eylül’de kapatılan eski TİP’e dayanmıyor. Bugünkü TİP’in kökeninde 1978’de eski TİP’ten ihraç edilen Yalçın Küçük’ün çıkarttığı Sosyalist İktidar dergisi çevresinin ilerleyen yıllarda Küçük’ten ayrılmasından sonra kurduğu partiler var. Sosyalist İktidar’ın yazarları arasında gençliğinde sosyalist olan Fatih Çekirge de yer alıyordu. Babası ve amcası eski TİP’in önde gelen isimlerinden olan Can Atalay’ın TİP’ten aday olmasıyla eski TİP’le bir bağ kurulmuş oldu.

Siyasi partilerin milletvekili aday listelerini YSK’ya teslim sürecinde bazı isimlerden sitemkâr tepkiler geldi. AK Parti’den milletvekilliği için Ağrı Belediye Başkanlığı’ndan istifa eden ancak seçilmesi zor bir sıradan aday gösterilen Savcı Sayan: “Aslolan milletin gönlündeki listedir.” CHP’nin aday listesine alınmayan Ali Haydar Fırat: “Bütün muhalefet aday belirlemede TİP kadar heyecan yaratamamıştır.” İYİ Parti İzmir adaylığından çekilen Aytun Çıray: “İdris Naim Şahin’in Ordu 1’inci sıra adayı yapılacağını öğrenince şok oldum.”

Yakın zamana kadar AK Parti’ye keskin muhalefetiyle tanınan ulusalcı isimler AK Parti’nin milletvekili aday listesinde garanti yerleri kaptı: 2007’de AK Parti’nin Cumhurbaşkanı seçmesini engellemek için düzenlenen Cumhuriyet mitinglerinin coşkulu konuşmacısı Hulki Cevizoğlu, Ergenekon davasındaki savunmalarında AK Parti’yi hedef alan konuşmalar yapan Mehmet Ali Çelebi, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine karşı çıktığı için MHP’den ihraç edilmesine “şereftir” diyen İsmail Ok.

Türkiye’nin eski Erbil Başkonsolosu Aydın Selcen, Irak’ın Türkiye’ye açtığı IKBY’den petrol sevkiyatı davasıyla ilgili Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nin aldığı kararı ve kararla ilgili tartışmaları değerlendirdi: “Mahkeme, ‘Irak Kürdistan Bölgesi, Irak Federasyonu'nun bir parçasıdır’ı tescil etmiştir. Dolayısıyla Türkiye, Irak Kürdistan Bölgesi’ni Irak’ın bir temsilcisi olarak muhatap almakla yanlış yapmamıştır. (…) Çok dar bir legalist çerçeveden bakanlar şöyle bir şey diyor: ‘Irak Kürtleri kendi petrollerini satamaz, zaten satmamalı. Maazallah Irak Kürdistanı zaten federe bölge olmuşken bunu bir de petrol gelirleriyle yaşatabilirse Türkiye için bir tehdittir.’”

CHP’li Tuncay Özkan’a yakınlığıyla bilinen KRT’nin internet sitesinde, Oda TV’nin sahibi Soner Yalçın’ın muhalefetin “Beşli Çete” dediği iş insanlarının da arasında olduğu iktidara yakın isimlerle birlikte hareket ettiği iddia edildi. Yalçın ise kendisiyle ilgili iddiaları net bir biçimde yalanlamadığı yazısında, ismini anmadan Tuncay Özkan’ın “iktidarın köstebeği” olduğunu ve bu bağlantıyla 2008’de sattığı Kanaltürk için TMSF’den para alma çabası içinde olduğunu iddia etti. Oda TV genel yayın yönetmeni Toygun Atilla, Oda TV’nin YouTube kanalında Mehmet Cengiz’le röportaj yapılması üzerine görevinden istifa etmişti.

Forbes 2023 milyarderler listesine Türkiye’den en üst sıradan Erdemoğlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı iş insanı İbrahim Erdemoğlu girdi. Adı az bilinen Erdemoğlu’nu “Türkiye’nin en zengini” yapan şey, sahibi olduğu SASA Polyester’in borsadaki değerinin yüksekliği. Borsada SASA hisse senedi alınmasını savunan “Sasaniler” diye adlandırılan bir kitle de var. “Sasaniler”, bizzat Erdemoğlu’nun “SASA o kadar değerli değil, hisse senetleri alınmamalı” açıklamasına “inanmadı” ve desteğe devam etti.

Barış Terkoğlu ile Barış Pehlivan’ın Süleyman Soylu hakkında ilk kez yayımlanacak bilgiler içerdiğini söyledikleri kitabı “SS”, milletvekilleri listesinin tesliminden iki gün önce çıkacak. Hazırlanan özel tanıtım videolarından birinde rap şarkıcısı Fuat Ergin’in kitap için yaptığı bir şarkı da yer alıyor. Kitapta “AKP’de kimler Soylu ile kavga ediyor?”, “Soylu, Erdoğan sonrasına hazırlanan bir proje mi?”, “Soylu’nun soruşturma evrağında neler var?” gibi başlıklar yer alıyor.