Hamas’ın diplomatik kanadını temsil eden İsmail Haniye, yeni İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın parlamento önündeki yemin törenine katılmak üzere Tahran’a gitmiş; 80’e yakın ülkeden siyasîler İran’ın başkentine akın ederken, yetkililer “sıkı güvenlik önlemleri” almıştı.
Peki. nasıl oldu da bu kadar üst düzey bir toplantının hemen ardından Haniye saldırıya uğradı? Suikastın ayrıntıları konusunda Tahran rejimi, resmî gizliliği sürdürüyor.
Saldırının gerçekleştiği yer konusunda da çelişkili haberler geliyor.
1. İHA İDDİASI
İran merkezli internet siteleri, erken saatlerde gayri resmi kaynaklara dayanarak Haniye’nin “Sadâbâd Sarayı yakınlarında İsrail’e ait bir insansız hava aracının (İHA) saldırısı sonucu öldürüldüğünü” bildirirken, diğer kaynaklar olayın Tahran’ın batısındaki bir bölgede meydana geldiğini iddia etti. Patlama sesinin şiddeti o kadar büyüktü ki tüm arabaların alarmları çaldı ve ses Tahran’ın kuzeyinden duyuldu. Patlamadan çıkan duman ve toz bölgeyi kapladı.
Kudüs Gücü’nün faaliyetlerine ilişkin haberleri yayınlanan Sabirin haber kanalı, Haniye’nin suikasta uğradığını ilk olarak saat 01:45’te duyurdu. Aynı saatlerde X platformundaki İranlı hesaplar, Tahran’ın batısında, Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) tarafından kontrol edilen yerleşim yerlerinin bulunduğu ve Tahran’la bağlantılı bazı silahlı grupların lider ve üyelerinin ikamet ettiği bölgeye atıfta bulunarak, büyük bir patlama sesi duyulduğunu bildirdi. Buna göre Haniye, Tahran’ın kuzeyinde, İran İslam Devrim Muhafızları Birliği tarafından kullanılan ve işletilen çok katlı bir misafirhanede, doğrudan yatak odasına saldırı sonucu öldürülmüştü.
Önemli bir diğer detay da, yeni cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın konutunun saldırıdan sadece 150 metre uzaklıkta olmasıydı.
2. GÜDÜMLÜ FÜZE İDDİASI
DMO tarafından açıklamada, Haniye ve bir korumasının Tahran’daki ikametlerinin hedef alınması sonucu öldürüldüğü belirtilirken, daha fazla ayrıntı verilmedi. DMO’ya bağlı Tesnim Haber Ajansı, Haniye’nin ‘bir hava füzesiyle vurulduktan sonra gece saat 02:00’de öldürüldüğünü’ duyurdu. DMO komutanlığı, durumu araştırdığını ve günün ilerleyen saatlerinde tam bir rapor yayınlayacağını söyledi.
DMO’ya bağlı Fars Haber Ajansı da, kısmen diğer yerel medya gibi, Haniye’nin savaş gazilerine ait bir binada kaldığını ve gece saat 02:00’de “havadan güdümlü bir merminin” yapıya çarptığını bildirdi.
Bu iki ajansa göre İran Cumhurbaşkanı’nın yemin törenine katılmak üzere İran’a gelen Haniye, Tahran’ın kuzeyinde gazilerin kaldığı bir yerde kalıyordu.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, yetkili makamların olayın boyutlarını ve ayrıntılarını araştırdığını söyledi. Kenani, Haniye’nin İran başkentindeki ölümünün “İran İslam Cumhuriyeti ile Filistin ve direniş arasındaki derin ve güçlü bağları güçlendireceğini” ifade etti.
Füze İran dışından mı, içinden mi ateşlendi?
Adı açıklanmayan bir İranlı kaynak, Lübnan’dan yayın yapan Hizbullah’a yakın Al-Mayadeen TV kanalına Haniye’nin bir füzeyle öldürüldüğünü ve füzenin İran dışından ateşlendiğini söyledi. Tahran’a en yakın sınırlar, yaklaşık 200 kilometre (125 mil) uzaklıktaki Türkmenistan ve yaklaşık 300 kilometre (187,5 mil) uzaklıktaki Azerbaycan’ı işaret ediyor.
Ancak İsrail’in Kanal 12’si, daha sonra İranlı yetkililerin merminin veya roketin aslında ülke sınırları içerisinden ateşlendiği sonucuna vardıklarını bildirdi. Kaynak belirtilmeyen aynı rapora göre, Filistin İslami Cihad örgütünün lideri Ziyad en-Nehhale aynı binanın farklı bir katında kalıyordu, ancak hedef alınmadı.
Gazetenin İran masasına başkanlık eden New York Times gazetecisi Farnaz Fassihi, X’e şunları yazdı : “Kaynaklar, İranlı yetkililerin Haniye’ye düzenlenen suikast nedeniyle büyük bir şok içinde olduğunu söylüyor. Çünkü bu aynı zamanda [İsrail] İran’ın güvenlik itibarına da istediği bir zamanda büyük bir darbe indirebilir demek. Bölgedeki proje gücünü gösteriyor.”
Güdümlü füze senaryosu doğruysa, bir F-35’ten ateşlenmiş olması gerekiyor. Bu da yeni bir soruyu doğuruyor: İran hava savunma sistemi neden çalışmadı? İran’ın Rusya destekli Rezonans-NE radarlarının F-35’i tespit edememesi teknolojik zafiyet olarak değerlendirilebilir. Bir başka bakış açısı ise Rezonans-NE’nin çalışmamasını Rusya’nın İsrail’in Suriye’ye yönelik saldırılarını s-300 sistemlerine rağmen önlememesi ile ilişkilendiriyor.
Doğrulanmamış görüntülerde, Tahran’ın kuzeyindeki Sadabad kompleksinde bulunan bir yapıda meydana gelen hasar görülüyor. Hasarın üzeri örtülmüş gibi görünüyor. Doğrulanmamış kaynaklar bunun Tahran’daki saldırı ile ilgili olduğunu aktarıyor.
Şayet bu iddia doğruysa, alt katta enkazla birlikte patlama hasarı gözlemleniyor. Mühimmat 110 kg’nin altında görünüyor ve ikinci kat penceresinden düz bir açıyla çarpmış. İstihbarat analistleri bu görüntülere dayanarak binanın bir F-35’e ait GBU-39 SDB, gezici bir cruise füzesi veya yakınlardan fırlatılan kısa menzilli bir füze ile vurulmuş olması ihtimallerine dikkatleri çekiyor.
Uydu görüntüleme şirketi Maxar tarafından 25 Temmuz’da çekilen uydu görüntüsünde, birinci katın çatısındaki yeşil kumaş veya moloz görülmüyor; bu da yukarıda verilen, sondan önceki iki görüntünün gerçekten yeni olduğunu gösteriyor. Bina, Sadâbâd Sarayı’nın bitişiğinde ve cumhurbaşkanının resmi konutunun yakınında. Bu veri de, bu binaya saldırı düzenlenmiş olması ihtimalini güçlendiriyor.
3. İÇERİDEN BOMBA YERLEŞTİRİLDİ İDDİASI
New York Times gazetesi ise, istihbarat kaynaklarına dayandırdığı haberinde “Haniye, aylar önce Tahran’daki misafirhaneye sokulan sofistike bir bomba tarafından öldürüldü – bir füzeyle değil” iddiasını haberleştirdi.
İki İranlı ve bir ABD’linin de aralarında bulunduğu yedi Orta Doğulu yetkiliye atıfta bulunulan habere göre, patlayıcı cihaz yaklaşık iki ay önce Tahran’daki İslam Devrim Muhafızları Ordusu binasına gizlice sokuldu.
Devrim Muhafızları üyesi İranlı yetkililer, isabetin hassasiyetinin, bir Mossad ekibinin 2020’de üst düzey İranlı nükleer bilim insanı Fakhrizadeh’i öldürmek için kullandığı uzaktan kumandalı makineli tüfeği anımsattığını söylüyor.
Haniye, İran’ın yeni Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan’ın yemin törenine katılmak için Salı günü Tahran’a gelmişti. Times’ın aktardığı bilgiletri veren yetkililer, Haniye ve korumasını öldüren bombanın uzaktan patlatıldığını söylüyor.
NYT, konukevinin inziva, gizli toplantılar ve Haniye gibi “önde gelen konukları barındırmak” için kullanıldığını belirtiyor. Gazetenin istihbarat aktardığı yetkililer, patlamanın camları kırdığını ve yerleşkenin duvarının bir kısmını çökerttiğini, ancak binanın kendisinde çok az hasar olduğunu ve bunun bir füze saldırısı olma ihtimalinin düşük olduğunu belirtti.
Bu iddia doğruysa, Devrim Muhafızları Ordusu içerisine sızan MOSSAD hücreleri olduğu söylenebilir. Bir diğer ihtimal ise DMO içerisindeki aşırı muhafazakârların bu suikastın parçası olduğu, en azından yol verdiği şeklinde.
Yer nokta atışı nasıl tespit edildi?
Hizbullah yanlısı analizleri ile tanınan gazeteci Elijah J. Magnier, İsrail’in Haniye’yi hedef almak için casus yazılım kullandığını iddia etti. Magnier şu ifadeleri kullandı: “İsrail’in, Hamas lideri İsmail Haniye’ye gönderilen bir WhatsApp mesajı aracılığıyla sofistike bir casus yazılım yerleştirdiği bildirildi. Bu yazılım İsrail istihbaratının Haniye’nin evinin tam yerini tespit etmesini sağladı. Daha sonra Haniye, oğluyla yaptığı ve yerinin tam olarak tespit edildiği bir konuşmanın ardından suikasta uğradı. Söz konusu casus yazılımın İsrailli siber istihbarat firması NSO Group tarafından geliştirilen kötü şöhretli Pegasus yazılımına benzediğine inanılıyor.”
Hamas’ın üst düzey lideri Haniye’nin böylesi bir ihmalkârlık yapıp yapmayacağı ise başka bir tartışma konusu.
MOSSAD daha önce de Tahran’da suikast düzenlemişti
İsrail’e atfedilen en dikkat çekici olaylardan birinde, İranlı üst düzey nükleer bilim adamı Mohsen Fakhrizadeh (Muhsin Fahrizade), Kasım 2020’de Mossad ekibinin liderliğindeki, bilgisayarlı bir makineli tüfeğin kullanıldığı, sahada herhangi bir operatör gerektirmeyen ve daha az zaman alan karmaşık bir saldırıyla öldürülmüştü. Suikast bir dakikadan fazla sürmüş ve o sırada bilim adamının yanında bulunan eşi dahil başka hiç kimseye zarar vermemişti.
Suikast sonrası gündeme gelen senaryolar
Haniye’nin İran’ın en korunaklı noktasında öldürülmesinin ardından, saldırının nasıl yapıldığı kadar neden yapıldığı sorusuna da birçok farklı açıklama getirildi. İşte ihtimallerden en fazla gündemde olan senaryolar:
- İsrail’de Hamas’la müzakere istemeyen şahinler yaptı
Netanyahu iktidarının içinde yer alan aşırı sağcı kadrolar, Haniye’yi ortadan kaldırarak çatışmanın uzamasını sağlamayı amaçladı. Saldırıdan ABD yönetimi dahi haberdar edilmedi. Netanyahu suikast saldırıları sonrası yayınladığı bir videoda saldırılarla övündü:
“Ben James Bond değilim ben Netanyahuyum… Binyamin Netanyahu”
- İran rejiminin iç çatışması
İran cumhurbaşkanı Reisi’nin de ölümüne yol açan aşırı muhafazakar kanat, Haniye’nin de aynı doğrultuda tasfiye edilmesini hedefledi. Her iki olayın da merkezinde Devrim Muhafızları Ordusu’nun yer alması, müzakere yanlısı Haniye’nin ortadan kaldırılmasından DMO içerisindeki şahinlerin sorumlu olabileceğini akıllara getiriyor.
- İran rejiminin pazarlık ihtimali
Bir diğer ihtimal de, Lübnan’da karşı karşıya gelen İran ve İsrail’in bir pazarlık yaptığı; bu pazarlık sonucu Tahran rejiminin Hizbullah’ın üst düzey bir ismi yerine Haniye’yi feda ettiği iddiası. Haniye’nin bulunduğu yerde, Hizbullah’ın Nasrallah’tan sonraki ikinci ismi ve örgütün teorisyeni Şeyh Nâim Kasım ile İran’a doğrudan bağlı İslami Cihad’ın lideri Nehhale de bulunuyordu. Ancak hedef olarak doğrudan Haniye seçilmişti.
Haniye pragmatik olarak Hamaney rejimiyle yakın dursa da, Arap Baharı sürecinde Esad rejimine karşı açıkça Suriyeli muhaliflere destek açıklamaları yapmıştı. Örgütün siyasi ofisinin Şam’dan Doha’ya taşınmasını da Haniye sağlamıştı.
“Fuad Şükür’ü öldürdük. O gece Orta Doğu’da ne başka bir hava saldırısı ne bir füze vardı”
İsrail Ordu Sözcüsü Daniel Hagari, düzenlediği basın toplantısında açıklamalar yaptı. Hagari, Haniye’nin Tahran’da öldürüldüğü saldırıyla ilgili gelen soruya şöyle cevap verdi:
“Salı gecesi Lübnan’ı vurduk ve Fuad Şükür’ü öldürdük. Vurgulamak istiyorum, o gece tüm Orta Doğu’da ne başka bir hava saldırısı, ne bir füze ne de bir İsrail insansız hava aracı vardı.”
Haniye’nin öldürülmesinden saatler önce Beyrut’ta yapılan hava saldırısında Hizbullah’ın üst düzey komutanlarından Fuad Şükür öldürülmüştü.