Afrika’daki nüfuzunu genişletmek ve enerji güvenliğini güçlendirmek isteyen Türkiye, 86 metre uzunluğundaki araştırma gemisi Oruç Reis’i önümüzdeki ay Somali’ye ait açık deniz petrol bloklarını keşfetmeye gönderecek.
ABD merkezli Bloomberg Türkiye’nin Afrika’daki etkisini haberleştirdi:
“Somali Petrol Bakanlığı Müdürü Muhammed Haşi tarafından onaylanan karar, Türkiye’nin ham petrol arzını çeşitlendirmeye yardımcı olabilir ve Ankara’nın Çin, Rusya, Körfez ülkeleri ve Batı’nın da hakimiyet için yarıştığı bir bölgede bağları güçlendirme arayışının bir parçası.
Libya Sadık Enstitüsü adlı düşünce kuruluşunda araştırma görevlisi Batu Coşkun, “Afrika, Türkiye için ilginç çünkü yeni keşfettiği tüm aktivist dış politika araçlarını ve hedeflerini deneyebileceği bir nokta. Bir yanda yardım, eğitim ve Türkçe dil merkezleri gibi yumuşak güçler var. Öte yandan ticari ve ekonomik ilişkiler” ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar tarafından yönetilen Baykar, Somali’deki Eş-Şebab örgütüne karşı mücadele eden Somali hükümetine çok sayıda TB2 modeli SİHA tedarik etti.
TBMM bu yılın başlarında İran destekli Husilerin saldırılarına karşı Erdoğan Somali sularına donanma desteği gönderme önergesini onayladı.
Uluslararası Kriz Grubu’nun Doğu Afrika kıdemli analisti Omar Mahmood, “Türkiye için Somali, Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusu arenalarındaki etkisini ilerletmek için jeostratejik bir konum sunuyor” dedi. Mahmood devamla “Somali ile angajman, Türkiye’nin Afrika kıtasında diplomatik, ticari ve güvenlik bağlarını derinleştirmeye yönelik genel stratejisi için hem bir test hem de bir sıçrama tahtası işlevi gördü. Türkiye ile olan bağımız, yüzyıllarca süren ortak İslam kültürüne dayanıyor” diyor.
Somali Savunma Bakanı Abdulkadir Muhammed Nur akıcı bir şekilde Türkçe konuşuyor ve Ankara’da bir üniversiteden mezun oldu.
1992’den bu yana, 1.000’den fazla Somalili öğrenci Türk üniversitelerine burs aldı ve Türkiye’yi ziyaret eden Somalililer için vize kısıtlamaları diğer Afrika ülkeleriyle karşılaştırıldığında çok az oldu.
Daha Geniş Strateji
Verilere göre, Türkiye’nin kıtaya ihracatı 2022’de 30,6 milyar dolardan 2023’te 28,6 milyar dolara geriledi ve aslan payı Mısır, Fas, Güney Afrika ve Nijerya’ya gitti.
Ankara’nın Afrika ülkeleriyle olan ilişkileri, istihbarat ve savunma alanlarındaki işbirliğini madencilik ve enerji sektörlerindeki anlaşmalarla giderek daha fazla birleştiriyor.
Bu yılın başlarında Dışişleri Bakanı Hakan Fidan liderliğindeki bir heyet, Nijer’in başkenti Niamey’i ziyaret etti ve ülkenin askeri hükümetinin Fransız birliklerini kovması ve ABD’ye askeri üssünü kapatması emrini vermesinin ardından bir dizi anlaşma imzaladı.
Nijer, dünyanın en büyük yedinci uranyum üreticisi. Türk madencilik şirketi MTA zaten ülkede altın arıyor ve son üç ay içinde Cezayir, Fildişi Sahili ve Zimbabve ile de görüşmelerde bulundu.
Türkiye, devlet enerji şirketi Türk Petrolleri’nin petrol ve gaz arayacağını söylediği Cezayir ile benzer anlaşmalar imzaladı. Afro Turk SA, Burkina Faso’nun altın piyasasına girmek için çaba sarf etti ve Türk Hava Yolları kıtanın en uzak köşelerine uçuyor.
Barışçıl toplumları teşvik etmek isteyen Hollandalı bir kuruluş olan PAX tarafından derlenen verilere göre, Baykar’ın TB2 insansız hava araçları en az 11 Afrika ülkesine satıldı.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne göre, “diğer nüfuz tohumları arasında”, Nijer’deki askeri cuntayı desteklemek için Suriyeli personelini Sahel bölgesine gönderen özel askeri şirket SADAT yer alıyor.
Riskli bir iş mi?
“Somali şu anda, Türkiye’nin bir diğer sadık ortağı olan Etiyopya ile, Addis Ababa’nın kıyı kasabası Berbera’da bir deniz üssü ve liman erişimi karşılığında ayrılıkçı Somaliland devletinin egemenliğini tanıma kararı konusunda anlaşmazlık içinde.
Ankara şu anda Etiyopya ile Somali arasında anlaşmazlığın nasıl çözüleceğine dair görüşmelerde arabuluculuk yapıyor ve bu, bölgedeki petrol rezervlerinden yararlanmak istiyorsa Ankara için kilit bir dış politika hedefi. Bu duruma karşı Somaliland Türkiye’yi bölgeye müdahale etmekle suçlayarak tepki gösterdi.
Coşkun, “Türkiye için en iyi senaryo, Ankara’nın arabulucu olarak ortaya çıkması ve Türkiye’nin Doğu Afrika’daki siyasi cephedeki rolünü sağlamlaştırmasıyla bir anlaşmaya varılmasıdır. Türkiye, hidrokarbon aramalarına başladığında çatışma istemiyor” dedi.
Ancak Türkiye’nin iki ülke arasında anlaşmaya aracılık etmesi ve Somali’nin deniz tabanının altında yatan petrolden pay sahibi olması durumunda olumlu etkileri çok büyük olabilir.
Türkiye uzun süredir Rusya ve İran’dan yapılan enerji ithalatına olan bağımlılığını azaltmaya çalışıyor ve ABD, Cezayir, Mısır ve Azerbaycan’dan ithalatını başarıyla artırıyor.
Katar Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve eski diplomat Doç. Dr. Ali Bakır, “Somali’nin açık deniz sahalarında ve başka yerlerde petrol aramak, Ankara’nın çeşitlendirme stratejisine katkıda bulunacak, Türkiye’nin enerji işini büyütecek ve Türk şirketlerinin bölgesel varlığını genişletecektir” dedi.