Ana SayfaManşetCovid’in büyüyen korku ve sefaleti

Covid’in büyüyen korku ve sefaleti

Hiçbir hayale kapılmayın. Bu salgının dibini görmekten çok ama çok uzağız. Henüz tünelin ucunda hiçbir ışık yok. Eşi görülmedik bir ekonomik çöküntü ihtimaline hiç girmeyelim. Sırf hastalık olarak, sırf tıbbî bir fenomen olarak pandeminin artış ve yayılma hızı sürekli tırmanışta.

[19 Temmuz 2020] Korkunç… müthiş… dehşet verici… gibi  sıfatlar da tükeniyor bir yerde. Bu satırları yazdığım 19 Temmuz sabahı, TS 10:15 itibariyle dünya çapında toplam vaka sayısı 14,431,277 ve aktif vaka sayısı 5,204,889. Bu demek ki, şu anda 5.2 milyonu aşkın insan acı çekiyor koronavirüsten. Bütün vücudunu ağrılar sarıyor, nefes alamıyor, ciğerleri yırtılırcasına öksürüyor. Üstelik bunların içinde 60,073’ü ağır veya kritik vaka. Birkaç gün içinde belki birçoğu ölecek. Toplam ölüm sayısı halen 604,984’e dayanmış bulunuyor.

  Tarih  Günlük ölüm sayısı  Günlük vaka sayısı5-6-7-8-9-10-11-12-13-14 milyonu aşma tarihiHer yeni milyonun kaç günde geçildiği
 
20/5    5,054,20511 gün
29/5    6,006,5549 gün
7/6    7,092,9129 gün
14/6    8,002,9497 gün
21/6    9,032,9857 gün
27/6  10,231,5396 gün
 
1/74871198,767  
2/75187209,748  
3/75206214,47511,191,9296 gün
4/74562195,970  
5/73627178,493  
6/73595171,911  
7/75537208,741  
8/75551214,18012,161,2245 gün
9/75441224,234  
10/75445237,757  
11/75051216,955  
12/74165198,53613,038,7064 gün
13/73728196,298  
14/75486219,952  
15/75769235,159  
16/75746249,234  
17/75539240,48114,179,8305 gün
18/75011224,362  

Yukarıdaki tablonun birinci sütunu 1 Temmuz’dan bu yana günlük ölüm sayılarını gösteriyor. 3500’ler ile 5700’ler arasında salınıyor. Aritmetik ortalaması 4973 çıkıyor.

Asıl felaket günlük yeni vaka sayılarını gösteren ikinci sütunda. 190,000’lerden gelip 235-240-245,000’lere doğru belirgin bir tırmanış gösteriyor. Bu da üçüncü ve dördüncü sütunlardaki “her yeni milyon”un kaç günde aşıldığı hesaplarına kuvvetle yansımakta. Salgının yaklaşık ilk beş ayı boyunca, daha doğrusu 1 Ocak – 20 Mayıs 2020 arasında toplam 5 milyon vaka kaydedilmiş. 20 Mayıs – 19 Temmuz arasındaki iki ayda ise bu sayı 5 milyondan 14 milyona fırlamış. 9-20 Mayıs arasında 4 milyondan 5 milyona 11 günde gelinmiş. Sonra her yeni milyon çentiğinde bu süre 9, 7, 6, 5 ve 4 güne düşmüş. Önümüzdeki haftalarda hep ortalama 4-5 gün düzeyinde seyretmesi kaçınılmaz gözüküyor.

Bu hızlanma çok büyük ölçüde salgının yeni kıtalara yayılmasından kaynaklanıyor. Aşağıdaki İngilizce tablo BBC’nin “Visual and Data Journalism Team”i (Görsel ve Veri Muhabirliği Ekibi) tarafından hazırlanmış. 13 Temmuz’a kadarki bilgiler temelinde, kıtalar arasında yaptıkları karşılaştırma, yeni gelişme ve trendleri sergiliyor.

Bu grafiklerden apaçık görülüyor ki COVID-19’un Çin’den ilk sıçradığı ve hükümetlerin hazırlıksızlığı yüzünden çok ağır darbe yiyen Avrupa, zamanla benimsenen çok sert karantina önlemlerinin ardından şimdi inişte. Buna karşılık en hızlı yükseliş Kuzey ve Güney Amerika’da, sonra Asya’da gözleniyor. Asıl fırtına merkezleri, Amerikalarda ABD ve Brezilya; Asya’da Hindistan. Onlara Latin Amerika’da Peru, Meksika, Şili, Kolombiya ve Arjantin; Güney Asya’da ise Pakistan ve Bangladeş katılıyor.

Aşağıda, kalabalık nüfuslu ve tâyin edici önemdeki üç kilit ülkede 1 Temmuz’dan bu yana görülen günlük vaka sayıları yer alıyor. Buna göre, (yukarıda Amazon bölgesinde alelacele açılan mezarları ve kazılan toplu mezar hendeklerini gördüğünüz) Brezilya yeni vaka sayısı açısından 21,000 ile 48,000 arasında gidip geliyor. Genel seviye çok yüksek, ama net bir artış trendi göze çarpmıyor. Buna karşılık aynı dönemde ABD’de 52,000’den neredeyse 75,000’e, Hindistan’da yaklaşık 20,000’den 37,000 dolaylarına bir sıçrama gözleniyor. Bu da iki buçuk hafta içinde günlük yeni vaka sayısının ABD’de yüzde 44, Hindistan’da yüzde 85 artması anlamına geliyor. 

TarihGünlük yeni vaka sayısı
 ABDBrezilyaHindistan
 
1/752,36144,88419,428
2/757,52247,98421,948
3/759,61941,98822,721
4/749,99935,03524,015
5/746,03626,20923,932
6/750,77121,48622,510
7/755,85648,58423,135
8/762,29841,54125,571
9/761,57442,90725,790
10/772,27845,23527,761
11/762,00436,47427,755
12/758,62125,36429,108
13/765,78921,78328,179
14/766,04843,24529,842
15/772,00539,70532,682
16/773,38843,82935,468
17/774,98733,95934,820
18/763,25926,54937,407

Tek tek ülkeler bazında baktığımızda, vaka sayılarındaki artış ile ölüm sayılarındaki artış arasında sıkı bir ilişki var. Gene BBC web sitesinde 14 Temmuz’da yayınlanan aşağıdaki grafikler, Brezilya, Güney Afrika, Hindistan ve Kolombiya’daki ölüm eğrilerinin tırmanışını gözler önüne seriyor.

Ancak salgının ilk vurduğu ve sonra belirgin bir iyileşme sürecine giren ülkelerde bile iyimser olmak çok zor. Çünkü her şey, güvenilir bir aşı ve tedavi değeri ispatlanmış ilâçlar bulunmadıkça, (Yeni Zelanda değilseniz) sırf sınırları kapama, karantina, tecrit ve sosyal mesafe gibi önlemlerle COVID-19’un kökünü kazımanın neredeyse imkânsız olduğuna işaret ediyor. Bitti diyorsunuz; Avustralya, Güney Kore, Singapur, Hong Kong, İspanya ve Almanya’da görüldüğü gibi, küçük ölçekte de olsa yeniden parlayıveriyor. Hele, henüz hiçbir ciddî mesafe alınmamışken ekonomik ve ekonomi üzerinden politik kaygılarla önlemleri erkenden gevşetmeye kalkmanın maliyeti çok büyük. ABD’de Trump bunu yaptı; yaklaşan başkanlık seçimlerine yatırım olarak, özellikle Güney eyaletlerindeki Cumhuriyetçi valilerin yasakları kaldırmalarını ısrarla istedi, ya da sözünü onlara dinletebildi diyelim — ve bumerang dönüp kendisini vurdu. Zira Temmuz ayının ilk iki haftası boyunca, Amerika’nın 50 eyaletinden 40’ında enfeksiyon hızla tırmanışa geçti ve en kötü gelişmeler de o Güney eyaletlerinde gözlendi. Johns Hopkins Üniversitesi’nin Worldometers sitesi aracılığıyla sunduğu en güncel verilerden hareketle gene BBC ekibinin hazırladığı bir diğer harita, salgının ağırlık merkezinin nasıl kuzeydoğudan (en başta da New York’tan) şimdi Güneye, Florida-Louisiana-Texas kuşağına kaydığını, milyon nüfus başına vaka sayılarıyla ortaya koyuyor. 

BBC Copyright: BBC

Bütün bu gelişmeler bir de aşağıdaki “ilk on” ve “ilk yirmi” tablolarına yansıyor. Görüleceği gibi, salgının Çin’den sonra ilk yayıldığı ve en ağır vurduğu Avrupa ülkelerinden sadece beşi kalmış “ilk yirmi”de: İspanya, İngiltere, İtalya, Almanya, Fransa. Hepsi düşüşte. Buna karşılık kalın/siyah yaptığım bir dizi Doğu Avrupa, Orta Doğu, Asya, Afrika, Latin Amerika ülkesinin durumu hızla kötüleşiyor, yani bu Batı-dışı ülkeler toplam vaka sayısı cetvelinde hep daha yukarılara tırmanıyor. Şu anda “ilk on”da durum 7-3. Ama İspanya ve İngiltere çok yakında bu listeden düşecek; yerlerini aşağıdan en hızlı gelen Pakistan ve Suudi Arabistan alacak. Böylece “ilk on”da Batı’dan sadece ABD kalacak ve durum 9-1 olacak. Bir zamanların “ilk beş”i konumundaki İspanya, İngiltere, İtalya, Almanya ve Fransa, göreli iyileşmelerini devam ettirerek daha aşağılara kaymayı sürdürecek ve bir süre “ilk yirmi”den düşmeseler bile 15-20. sıraları dolduracak. 

ÜlkeToplam vaka sayısıToplam ölüm sayısıGidiş yönü
 
1. ABD3,833,597142,878Hızla kötüye gidiyor
2. Brezilya2,075,246  78,817Hızla kötüye gidiyor
3. Hindistan1,078,757  26,838Hızla kötüye gidiyor
4. Rusya   765,437  12,247Çok hafif yavaşlama var
5. Güney Afrika   350,879    4,948Hızla kötüye gidiyor
6. Peru   349,500  12,998Hızla kötüye gidiyor
7. Meksika   338,913  38,888Hızla kötüye gidiyor
8 Şili   328,846    8,445Hızla kötüye gidiyor
9. İspanya   307,335  28,420İlk 10’dan düşecek
10. İngiltere   294,066  45,273İlk 10’dan düşecek
 
11. İran   271,606  13,979Hızla kötüye gidiyor
12. Pakistan   263,496    5,568Hızla kötüye gidiyor
13. Suudi Arabistan   248,416    2,447Hızla kötüye gidiyor
14. İtalya   244,216  35,04218-20 arasına düşecek
15. Türkiye   218,717    5,47515-20 arasına düşecek
16. Almanya   202,572    9,16219-20 arasına düşecek
17. Bangladeş   202,066    2,581Hızla kötüye gidiyor
18. Kolombiya   190,700    6,516Hızla kötüye gidiyor
19. Fransa   174,674  30,15220. sıraya düşecek
20. Arjantin   122,524    2,220Hızla kötüye gidiyor

Türkiye de bu beş ülkeye biraz benzer konumda. Resmî propagandaya ve televizyon kanallarındaki gönüllü hamaset söylemlerine karşın, aslında ciddi bir iyileşme göstermiyor. Vardı bir iyileşme, ama tersyüz oldu. Nisan-Mayıs aylarının sıkı önlemlerinin, (ekonomi ve turizm uğruna) 1 Haziran’dan itibaren gevşetilmesi Türkiye’de de olumsuz sonuç verdi. Günlük yeni vaka sayıları 1300 ve 1400’lere fırladı. Bir buçuk ay geçti. Ancak yeni 900’lere çekilebildi. Ağır vaka (yoğun bakım) sayıları ise 1200’lerde ve tırmanmaya devam ediyor.

Özetle, Türkiye durumu kötüleşen ama hızla kötüleşmeyen bir ülke olarak tarif edilebilir. Uzun süre toplam vaka sayısı bakımından dünyada 10.-12. sıralardayken, bu yüzden daha aşağıdan gelenlere geçilip 15. sıraya indi. Bir hafta içinde Bangladeş ve Kolombiya’ya da geçilip 17. sıraya inecek. Ama sonra belki kendisinden daha hızlı düşen İtalya’yı geçip tekrar 16. sıraya çıkacak. Bütün bunlar Türkiye’nin kendi başarısından değil, başkalarının daha büyük başarısızlığından kaynaklanıyor.

Bu çerçevede, Serbestiyet’te daha önce de yapılan Türkiye-İtalya karşılaştırmasını tazelemekte yarar var. İtalya’da ilk vaka 15 Şubat’ta, Türkiye’de ilk vaka 10 Mart’ta görüldü (en azından resmen böyle). Bu başlangıç çizgisinden sonra, ilk 4 haftada salgın Türkiye’de daha hızlı gelişti. Sonra İtalya öne geçti ve tam bir felâket yaşadı. Derken 9. haftadan itibaren her iki ülke düşüşe (iyileşmeye) geçti. Haftalık artış sayıları 10,000’lere çekildi.

TarihİtalyaHaftalık artışTürkiyeHaftalık artış
 
Başlangıç tarihi15 Şubat 10 Mart 
1. haftanın sonu79 vaka (22/2) 98 vaka (17/3) 
2. haftanın sonu1,128 (29/2) 1,872 (24/3) 
3. haftanın sonu5,883 (7/3) 13,581 (31/3) 
4. haftanın sonu21,157 (14/3)15,27434,109 (7/4)20,528
5. haftanın sonu53,578 (21/3)32,42165,111 (14/4)31,002
6. haftanın sonu92,472 (28/3)38,89495,591 (21/4)30,480
7. haftanın sonu124,632 (4/4)32,160112,261 (28/4)16,670
8. haftanın sonu152,271 (11/4)27,639129,491 (5/5)17,230
9. haftanın sonu175,925 (18/4)23,654141,475 (12/5)11,984
10. haftanın sonu192,994 (25/4)17,069151,615 (19/5)10,140
11. haftanın sonu207,428 (2/5)14,434158,762 (26/5)  7,147
12. haftanın sonu218,628 (9/5)11,200165,555 (2/6)  6,793
13. haftanın sonu224,760 (16/5)  6,132172,114 (9/6)  6,559
14. haftanın sonu229,327 (23/5)  4,567181,298 (16/6)  9,184
15. haftanın sonu232,664 (30/5)  3,337190,165 (23/6)  8,867
16. haftanın sonu234,801 (6/6)  2,137199,906 (30/6)  9,741
17. haftanın sonu236,651 (13/6)  1,850207,897 (7/7)  7,991
18. haftanın sonu238,275 (20/6)  1,624214,993 (14/7)  7,096
19. haftanın sonu240,136 (27/6)  1,861(21/7) 
20. haftanın sonu241,419 (4/7)  1,283 
21. haftanın sonu242,827 (11/7)  1,408 
22. haftanın sonu244,216 (18/7)  1,389 

Derken 12. haftanın sonundan (2 Haziran’dan) itibaren Türkiye’deki göreli iyileşme durdu. İtalya’da haftalık artış sayıları hızla düşürülüp sırasıyla 4-3-2 binin altına çekilirken, Türkiye 14.-18. haftalarda 7-8-9 binlerde takılıp kaldı. Birkaç hafta içinde İtalya’yı geçecek (ya da İtalya’nın, Türkiye’nin altına düşecek) olması buradan kaynaklanıyor.

- Advertisment -