Anayasa Mahkemesinin 4 Haziran 2024 günü Resmî Gazete’de yayınlanan kararı ile 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin çeşitli hükümlerinin iptal edildiği görülmektedir.
Hatırlanacağı üzere 2017 anayasa değişikliklerinin kabulü ile birlikte başkanlık sistemine geçilmesine rağmen gerekli geçiş düzenlemelerinin TBMM tarafından kanunla yapılması söz konusu olmamıştı. Çözüm olarak da söz konusu düzenlemelerin kanun hükmünde kararname ile yapılması ve bu kararnamenin Haziran 2018 seçimlerinin ardından Cumhurbaşkanı’nın yemin ederek göreve başladığı 9 Temmuz 2018’de Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi söz konusu olmuştu. Anayasa Mahkemesi bugün yayınlanan, 400 sayfayı aşan kararında bu kararnamedeki bazı düzenlemeleri iptal etti. Aynı gün içinde bu kararın tamamını okuyarak değerlendirme yapmak mümkün değil ancak kararın kamuoyunda yankı uyandıran bazı bölümlerine kısaca değinilebilir. Bu çerçevede Cumhurbaşkanı’nın Merkez Bankası başkanını görevden alma yetkisi ile rektörleri seçme yetkisinin Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edildiği yolundaki iddialar değerlendirilebilir.
Baştan belirtmek gerekir ki kararda yer alan, konuya ilişkin iki iptalin arkasında Merkez Bankasının ve üniversitelerin özerkliğine yahut Cumhurbaşkanı’nın güçlendirildiğine ilişkin tartışmalar veya belirlemeler -kamuoyunda belirtilenlerin aksine- yok.
2017 değişikliklerinden önce Anayasa’nın 91. maddesinde, Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasi haklar ve ödevlerin kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemeyeceği öngörülüyordu. Anayasamızın kamu hizmetlerine girme hakkını düzenleyen 70. maddesi de söz konusu yasak alan içinde.
Anayasa Mahkemesi devlet üniversitelerine rektör atanma şartlarında değişiklik öngören kural ile Merkez Bankası başkanının görev süresini düzenleyen hükmün yürürlükten kaldırılmasını öngören kural, kamu hizmetlerine girme hakkını ilgilendirdiğinden bu hususların kanun hükmünde kararname ile düzenlenemeyeceğine hükmetti. İki düzenlemenin iptal sebebi bundan ibaret.
Üstelik her iki konuyla ilgili 3 sayılı Üst Kademe Kamu Yöneticileri İle Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ndeki ilgili düzenlemeler de günümüz itibarıyla yürürlükte.
Sonuç olarak Cumhurbaşkanı’nın Merkez Bankası Başkanı yahut rektörlerle ilgili atama yetkileri bakımından bugün yayınlanan Anayasa Mahkemesi kararı bir değişiklik doğurmuyor.
Her iki konu ile ilgili daha ayrıntılı ve güncel bilgiler için bkz.:
- Taylan Barın, “TCMB Başkanı’nın Görevden Alınması Kararının Hukuki Tahlili”, 8 Temmuz 2019, Lexpera Blog, https://blog.lexpera.com.tr/tcmb-baskani-murat-cetinkayanin-gorevden-alinmasi-kararinin-hukuki-tahlili/
- Tevhide Gizem Soyergin Bildir, “Üniversite Özerkliği Çerçevesinde Cumhurbaşkanının Rektörleri ve Yükseköğretim Kurulu Üyelerini Atama Yetkisi”, Prof. Dr. Burhan Kuzu’nun Anısına Armağan, İstanbul, 2023, On İki Levha Yayınları, s. 685-746