ABD, aşı üretimini artırmak için fikri mülkiyet haklarından feragat edilmesine kararlılıkla karşı çıkıyor, fakat pandeminin Hindistan ve Güney Afrika’yı kasıp kavurması bu kararlılığı zorluyor. En son ABD Temsilciler Meclisi üyeleri de patent haklarından geçici olarak feragat edilmesini istedi.
Biden’ın dün patentlerin kaldırılmasına yeşil ışık yakmasından sonra ABD’nin Dünya Ticaret Örgütü nezdindeki Ticaret Temsilcisi Büyükelçi Katherine Tai, yaptığı açıklamada, ABD’nin fikri mülkiyet haklarına kuvvetle inandığını ancak küresel sağlık krizinde olduğu gibi olağanüstüsü zaman ve koşulların, olağanüstü tedbirler gerektirdiğini söyledi. Büyükelçi Tai, “ABD, salgını sona erdirmek için Covid-19 aşılarının patent haklarından feragat etmeyi destekliyor. Bunu gerçekleştirmek için Dünya Ticaret Örgütü müzakerelerine aktif olarak katılacağız” dedi.
Büyükelçi Tai, Dünya Ticaret Örgütü’nün karar alma mekanizması ve konunun karmaşıklığı göz önünde tutulduğunda, müzakerelerin zaman alacağını da sözlerine ekledi.
Patentlerin kaldırılması yönünde baskı yapanlar, bunun tek başına dünyadaki aşı tedarikini artırmayacağını; patent sahiplerinin teknoloji transferi sağlaması gerektiğini de savunuyorlar.
Yale Üniversitesi’nden Epidemiyolog Gregg Gonsalves, “Bu feragat metninin yazımının şeffaf ve halka açık olması gerekiyor, ancak her zaman söylediğimiz gibi şimdi teknoloji transferine ihtiyacımız var” dedi.
Dünya Sağlık Örgütü Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, ABD’nin patent haklarını geçici olarak kaldırma taahhüdünün küresel sağlık meydan okumalarıyla mücadelede güçlü bir liderlik örneği olduğunu söyledi ve bu tutumu övdü.
Şirketlerin hisse senetleri düştü
Beyaz Saray’dan gelen bu haber üzerine Moderna, BioNTech ve Pfizer dahil olmak üzere aşı üreten büyük ilaç şirketlerinin hisse senedi fiyatlarında düşüş yaşandı. Pfizer işlem gününü sabit kapatırken, Moderna yüzde 6,1 değer kaybetti; Johnson & Johnson’ın değer kaybı ise yüzde 0,4 oldu.
Üyeleri arasında AstraZeneca, Pfizer ve Johnson & Johnson gibi aşı üreticileri bulunan Amerika İlaç Araştırmaları ve Üreticileri, Biden yönetiminin patent haklarından geçici olarak feragat etme kararına karşı olduklarını açıkladı. Grubun başkanı ve CEO’su Stephen J. Ubi, şöyle konuştu:
“Ölümcül bir pandeminin ortasında, Biden yönetimi pandemiye karşı küresel tepkimizi zayıflatacak ve güvenliği tehlikeye sokacak eşi görülmemiş bir adım attı. Bu karar, kamu ve özel sektör ortakları arasında kafa karışıklığı yaratacak. Zaten baskı altında olan tedarik zincirlerini daha da zayıflatacak ve sahte aşıların çoğalmasını teşvik edecek.”
Patent haklarından vazgeçilmesine karşı çıkanlar, patentlerin, aşıya en çok ihtiyaç duyan ülkeler için daha fazla aşı üretmenin önündeki temel engel olmadığını iddia ediyorlar. Bazıları da bu tür anlaşmaların şirketlerin yenilik yapma teşviklerini kıracağını öne sürüyor.
ABD Ticaret Temsilcisi Ofisinden eski bir avukat olan Clete Willems Biden yönetiminin bu kararının küresel aşı tedarikini arttırmaya değil, Çin’in ABD inovasyonu sırtından aşı diplomasisi hedeflerini ilerletmeye yarayacak büyük bir hata olduğu görüşünü savundu.
Hem Obama hem de Trump yönetimleri altında çalışan Willems, “Yönetimin ABD rekabetçiliğini geliştirme ve üretimi Amerika’da tutma hedeflerine daha uygun bir çözüm, Amerika Birleşik Devletleri’nde aşı üretmek ve ihraç etmek olacaktır” dedi.
Washington Post da bu hafta yayımladığı bir başyazısında, koronavirüsü yenmek için bir “halk aşısı” yaratma amacının “çözümden çok slogan” olduğunu ileri sürdü.