Türkiye, 11 Mart’ta başlayan salgınla mücadelede kritik süreçten geçerken, önceki gece 30 büyükşehir ve Zonguldak’ı kapsayan iki günlük sokağa çıkma yasağı ilan edildi. İçişleri Bakanlığı’nın valiliklere saat 21.50’de gönderdiği genelge sonrası yaşananlarla beraber bir aydır yapılan ‘sosyal mesafe’ çağrıları hiçe sayıldı. Sokağa çıkma yasağını duyan vatandaşlar kısa sürede içinde sokaklara döküldü, marketlere ve fırınlara hücum etti. Yaşanan endişe ve oluşan panik ortamı, virüsün daha da yayılacağı öngörülerini beraberinde getirdi. Genelgenin kapsamı ve detayları ise sokağa çıkma yasağından kısa süre sonra duyuruldu. Genelgenin kapsamında sağlık kuruluşları, eczaneler, fırın ve unlu mamül ruhsatlı iş yerleri, her 50 bin nüfusa bir adet olacak şekilde akaryakıt istasyonlarının açık olacağı belirtildi ancak bu açıklamadan habersiz binlerce vatandaş birçok kentte kuyruklara girdi ve alışveriş sıralarında izdiham oluştu, tartışmalar yaşandı. Bazı yerlerde polis ve bekçiler sokağa çıkma yasağının başladığı yönündeki anonslarıyla vatandaşlardan evlerine dönmelerini istedi. Devriye gezen polisler, megafonlardan fırınların ve eczanelerin açık kalacağını anons etti. Maske takmayan çok sayıda kişinin yasağın başladığı saat 24.00’e kadar sokaklarda olduğu görüldü.
Uzmanlardan da yaşanan olaylara ilişkin değerlendirme geldi. Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Tevfik Özlü “Sokaklara taşanların bulaştırmasının önümüzdeki günlerde bir bedelinin olacağını düşünüyorum” dedi. Özlü, son 4-5 gündürün iyi haberler geldiğini ve buna sevindiklerini belirterek “Ama ben bugün bir kırılma noktasına geldiğimizi düşünüyorum. Bugün sokaklara taşan insanların bulaştırmasının önümüzdeki bir hafta-on gün içinde bedelinin olacağını düşünüyorum. Halkın tedbirsiz şekilde sokağa çıkmasıyla ‘korkunç bir bulaşma olasılığı’ ortaya çıktı. İyi olmasını temenni ederim ama iyi görünmüyor. Bana Türkiye’nin her yanından görüntüler geliyor. Eğer doğruysa bunlar çok ciddi problem var, mutlaka müdahale edilmeli” ifadelerini kullandı. Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Ateş Kara ise ‘‘Risk çok büyüdü. Sokağa çıkanlar kendini karantinaya alsın’’ dedi.
‘YASAK 14 GÜNE ÇIKSIN’
Dr. Serdar Savaş da sokağa çıkma yasağının 14 güne çıkarılması çağrısında bulundu. Savaş “Birkaç saat önce sokağa çıkma yasağı ilan edildi ve bunun arkasından insanlarımız marketlerde, manavlarda, pazar yerlerinde ve fırınlarda bir araya geldiler. Çoğu maskesiz olarak. Şimdi evlerinde bu aldıkları mikropları birbirlerine daha fazla bulaştıracaklar. Saygıdeğer devlet büyükleri, sayın bilim kurulu üyeleri, saygıdeğer Sağlık Bakanımız ve bütün karar vericiler lütfen bu sokağa çıkma yasağını 14 gün uzatıp ve bu sırada çalışmaları evlerde arama tarama test çalışmalarını ciddiyetle uygulayacak organizasyon yapsınlar. Bu bizim son şansımız olacaktır” diye konuştu.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Alper Şener ise sokağa çıkma yasağı öncesi alışverişe gidenlere “Kendinizi izole edin” çağrısı yaptı. Şener “Akşam dışarı çıkanlar, kendilerini 14 gün izole edip yayılımı önlesin. Önümüzdeki 14 gün içinde dikkat edecekleri şeyler ateş, kuru öksürük ve nefes darlığı. Bunlar koronavirüs tanımında yer alan hususlar. Bu belirtileri olanların en kısa sürede en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaları çok önemli” değerlendirmesinde bulundu.
YASAĞI ÖNCEDEN İLAN ETSEK DAHA BÜYÜK TELAŞ YAŞANIRDI
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, sokağa çıkma yasağı kararının vatandaşları bulaştan korumak adına alındığını söyledi. “Vatandaşlarımızdan talebimiz şudur: Telaşa gerek yok” diyen Soylu, bakkalların önündeki kuyruklara dikkat çekilmesi üzerine “Bu saatte sokakta Türkiye’de açık olan yerler çok az olduğu için çok doğal olarak milletimizin telaşı var. Ben bunu normal karşılıyorum ama bu telaşa da gerek yok. Çünkü fırınlar açık. Kendi araçlarıyla ekmek dağıtabilecekler, genelgemizde bu açık. Sadece marketler açık değil. Türkiye, çok uzun zamandan beri bizim ‘evde kal’ çağrılarımıza uymaktadır. Zaten evde gerekli tedarikler söz konusudur” diye konuştu. “Bulaşa kapılmak için marketlerde, fırınlarda oluşturulan kalabalığa gerek olmadığını, herkesin sakin olması gerektiğini ifade etmek istiyorum” diyen Soylu, şöyle devam etti: “Bu yoğunluklarda açık olan çok az iş yerleri önündeki yoğunluklardır. Zannediyorum yarım saat içinde ortadan kalkar.” Sokağa çıkma yasağı duyurusu birkaç gün önce yapılsaydı vatandaşların ihtiyaçlarını daha rahat giderebileceklerine ilişkin soruya Soylu “Sanki daha büyük bir telaş olurdu” karşılığını verdi. Soylu ‘‘Bunu tespit edebiliyoruz, 250 bin kadar insan hareketi görüldü, o da kısa sürede durdu” bilgisini de verdi.
GECE PAZARINA CEZA YAĞDI
İki günlük sokağa çıkma yasağının ardından vatandaşlar temel ihtiyaçlarını karşılamak için açık olan market, akaryakıt istasyonları ve bakkallara akın etti. Birçok kentte de sabah açılması gereken pazarlar geceden kuruldu. İstanbul Sultangazi’de bulunan 50. Yıl Kapalı Semt Pazarı esnafı da fırsattan istifade tezgah kurdu. Pazardaki tezgahlardan sebze ve meyve alan vatandaşlar daha sonra alana gelen polis ve zabıta ekipleri tarafından uzaklaştırıldı. Ardından pazar esnafı, tezgahlarını toplayarak alandan ayrıldı. Ümraniye’de de zabıta ve polis ekipleri pazarın kurulduğu caddeye giderek üç pazarcıya ayrı ayrı 3 bin 150 TL para cezası kesti.
EVLERE EKMEK SERVİSİ
Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı, İçişleri Bakanlığı’nın sokağa çıkma yasağı uygulanacağını kendilerine yarım saat önce bildirildiğini açıkladı. Balcı “Fırınların önünde vatandaşlarımız varsa beklememelerini öneriyoruz. Yasaktan yarım saat önce haberdar olmamıza rağmen üretimde bir sıkıntı yaşamıyoruz” dedi. Balcı, fırıncıların araçlarıyla ara sokaklar dahil ekmek dağıttıklarını söyledi. İçişleri Bakanlığı da evlere ekmek dağıtımının Vefa Sosyal Destek Grubu vasıtasıyla başladığını duyurdu. Bakanlığın açıklamasında “Sokağa çıkma yasağı olan illerde evlere ekmek dağıtımı sorunsuz ilerlemektedir” denildi. Ekmek dağıtımının valilik ve kaymakamlıklarca yapılan planlama doğrultusunda başlandığı belirtildi.
'ERKEN İLAN EDİLEN YASAKLA MÜCADELE ZAAFA UĞRADI'
Muhalefet, yasağın iki saat önceden duyurulmasına tepkili. CHP’den “48 saatlik bulaşı 48 dakikada yaydık” açıklaması gelirken, Davutoğlu “Türkiye krize, krizi yönetmekten aciz yönetimle yakalanmanın sıkıntılarını yaşıyor” dedi. Akşener “Ne kadar acemi olduklarını ispatladılar” ifadelerini kullanırken, Karamollaoğlu da salgınla mücadelenin zaafa uğradığına dikkat çekti.
SÜKUNETİ KORUYUN
CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu, sosyal medyadan sükunet çağrısı yaptı. Kılıçdaroğlu, paylaşımında “Sokağa çıkma yasağında ihtiyaçlarınız hem belediyelerimiz hem de diğer yetkililer tarafından karşılanacaktır. Lütfen panik oluşmasına izin vermeyin, sükunetinizi ve sağlığınızı koruyun, evde kalın size ulaşılacaktır. Sağlığınız her şeyden önemli” ifadelerine yer verdi. İstanbul Milletvekili Oğuz Kaan Salıcı ise “Günlerdir korunmaya çalışılan sosyal mesafe bir gecede yok edildi, hem de içişleri Bakanlığı eliyle” yorumunda bulundu. CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel de “O kadar beceriksizce, acemice, planlamadan yapıldı ki 48 saatlik bulaşı 48 dakikada bütün Türkiye’ye yaydık” ifadelerini kullandı.
NE KADAR ACEMİ OLDUKLARININ İSPATI
İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, iki saat önce ilan edilen sokağa çıkma yasağına tepki gösterirken “Tam karantina teklifimizi yasak başlangıcından 2 saat önce vatandaşa bilgi vererek uygulayan iktidar, bir kez daha kriz yönetiminde ne kadar acemi olduklarını ispatladı. Tüm vatandaşlarımızı sakin olmaya, yasağa uyarak kendilerini ve sevdiklerini korumaya davet ediyorum” diye konuştu. İYİ Parti Grup Başkan Vekili ve Kocaeli Milletvekili Lütfü Türkkan ise “Her şeyin bir yolu yordamı var. Bunlar gerçekten yol yordam bilmeyen, basiretsiz beceriksiz adamlar. İşi doğru yapmayınca sokaklara bakın. Neye yaradı bu sokağa çıkma işi şimdi?” diyerek kararın uygulanma şekline tepki gösterdi.
HANGİ AKLA MANTIĞA SIĞAR?
Saadet Partisi lideri Temel Karamollaoğlu, salgınla mücadelenin zaafa uğratıldığını söyledi. Sosyal medya paylaşımı yapan Karamollaoğlu “Salgınla mücadele bu gece itibariyle maalesef zaafa uğratılmıştır. Hafta sonu yasağının detaylarını açıklamadan “yasak var” diyerek panik yaptırmak hangi akla mantığa sığar! İnsanımızı paniğe sevkeden virüs veya açlık değil yönetimin basiretsizliğidir” değerlendirmesinde bulundu. Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Fatih Aydın ise İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’ya “Bu gecenin tek bir sonucu olmalı: Süleyman Soylu istifa etmelidir” dedi.
BU ADAIM DOĞRU ZAMANLAMA YANLIŞ
Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, marketlere akın eden vatandaşları hatırlatarak “Türkiye krize, krizi yönetmekten aciz yönetimle yakalanmanın sıkıntılarını yaşıyor. Görüntüler düşündürücü ve üzücü, sosyal mesafe kuralları ihlal ediliyor, vatandaşlarımız risk altında” ifadelerini kullandı. Davutoğlu, karardan yerel yönetimlerin haberdar edilmemesine de tepki gösterdi. Davutoğlu, şunları söyledi: “Yerel yönetimlerin yasaktan haberdar olmamasının, bir parti ayrımından çok ciddi bir iletişim hatası olduğunu düşünüyorum. Sokağa çıkma yasağı kararı doğru ama yöntem yanlış, zamanlama yanlış. 2 saat kala sokağa çıkma yasağı ilan ettiler. Vatandaş da ‘ya uzarsa’ diye düşündü. İlk andan itibaren noktasal, ayaküstü alındığı intibaı veren kararlarla karşı karşıya kaldı toplum. Yanı başımızdaki İtalya ve İran’da ölümler yaşanırken hükümet koronavirüs bizi teğet geçecek gibi davrandılar. Yurt dışından gelenlere karantina uygulansaydı bu hastalık anadoluya yayılmayabilirdi. Kronik hastalıklardaki ölümlerde de artış yaşandı. Çünkü koronavirüsün olmadığı hastane kalmadı, olan hastanelere de bu hastaları götürmek doğru değil.”
ŞEFFAFLIK VE İSTİŞARE VURGUSU
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan “Dün gece yaşananlar, şeffaflık ve istişare ilkelerine uyulmadığı zaman nasıl bir sonuçla karşılaşacağımızı bir kez daha gözler önüne sermiştir” dedi. Evlerinde olması gereken vatandaşların sokağa döküldüğünü ifade eden Babacan “Daha önce de defalarca söylediğimiz gibi, Türkiye dar bir kadroya, tek bir karar merciine sığdırılamayacak kadar büyük bir ülkedir” ifadelerini kullandı.
KARARDAN HABERİMİZ YOKTU
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu karardan haberlerinin olmadığını söyledi. İmamoğlu “Sokağa çıkma yasağı kararı ansızın alınmamalı. İBB olarak bu kritik karardan haberdar değiliz, bilgilendirilmedik. Yarın İstanbul’da hangi hizmetleri verip vermeyeceğimizi bile bilmiyoruz. Ortak akıl ve iş birliği olmayan her karar sadece kafa karışıklığı ve panik yaratır” dedi. İmamoğlu, şöyle devam etti: “Arzu ettiğimiz bir sokağa çıkma yasağı olmadı. Bilim Kurullarının ilettiği üzere biz bunun 2, 3 hafta olması gerektiğini sizlerle paylaşmıştık. Bunun simülasyonu yapılmalıydı. Ona göre herkes hazırlığını yapmalıydı. Hiçbir kurumun net bir bilgisi yok. Yani yarın hangi kurumun, hangi noktada vazifeli olduğu iletilmiş değil. Bu konuda çalışmaların yapıldığı söylendi. Biz de bunları bekliyoruz. Belediyeleri daha dikkate alan bir devlet yapısıyla daha doğru bir karar alınabilirdi. Buna üzgünüz. Lütfen sakin olun, kararları bekleyin, bizi takip edin.” İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer de “Herkes evinde kalsın. Paniğe telaşa gerek yok. Kimseyi ekmeksiz, susuz bırakmayağız. Sakin olun, huzurlu olun. Yanınızda olmaya devam edeceğiz” paylaşımı yaptı. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş ise vatandaşlara evlerine dönmeleri yönünde çağrıda bulundu.
MHP’DEN BİR DESTEK BİR ELEŞTİRİ
MHP’den karara ilişkin iki farklı yorum geldi. MHP Genel Başkan Yardımcısı Semih Yalçın “Sokağa çıkma yasağı kararı, yerinde ve uygundur” dedi. MHP Ordu Milletvekili Cemal Enginyurt ise Twitter hesabında yaptığı paylaşımda “Devlet kaos önler, yaratmaz” etiketini kullanarak sorularını şöyle sıraladı: “Yasak gündüz açıklansa olmaz mıydı? ‘24:00’da başlayacaktır’ diye ilan edeceğinize, ‘24:00’da duyursanız daha iyi olmaz mıydı? Milletin sokağa döküleceğini hesaplamadınız mı? Hesapladıysanız niye tedbir almadınız?”
HDP: BASKIN YASAK PANİK YARATTI
HDP’nin sosyal medya hesabından yapılan açıklamada “Panik havasını yaratmanın amacı ne?” diye soruldu. HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan da “Vatandaşı hafta içi sokağa çıkarıp, haftasonu eve kapatırsan, işyerinden aldığı virüsü evdekilere daha çok bulaştırır. Baskın sokağa çıkma yasağı panik yarattı. Millet ekmek kuyruklarında. Kriz bundan daha kötü yönetilemezdi” dedi.