Ak Parti İBB Başkan Adayı Murat Kurum bugün (25.01.2024) Haliç Kongre Merkezi’ndeki proje tanıtım toplantısında “Silivri’ye metrobüs” vaadinde bulundu. Metrobüs hattının Beylikdüzü’nden Silivri’ye uzatılması, Kadir Topbaş’tan bu yana her İBB Başkanı ve adayının vaatleri arasında yer almasına rağmen bugüne kadar yapılamadı. Peki neden?
Ak Parti İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Murat Kurum’un Haliç Kongre Merkezi’ndeki proje tanıtım toplantısında mevcut metrobüs hattının İstanbul’un en batısındaki ilçesi Silivri’ye kadar uzatılacağını vaat etmesi, yıllardır süren bir tartışmayı alevlendirdi.
“Silivri’ye metrobüs” vaadini ilk ortaya atan, merhum eski İBB Başkanı Kadir Topbaş’tı. Topbaş, metrobüs hattının Avcılar’dan şimdiki ilk durağı olan Beylikdüzü TÜYAP’a uzatılmasından sonra yaptığı bir açıklamada, “sıradaki hedefin Silivri’ye uzatmak olduğunu” söylemişti: “(…) Bu projemizin arkasından Büyükçekmece’den Silivri’ye kadar gelecek olan metrobüs hattı üzerinde çalışıyoruz. Arkasından da 32.5 km’lik metro projelendirmesi yapıyoruz.” (17.03.2017, Silivri Hürhaber – https://www.silivrihurhaber.com/topbas-tan-silivri-ye-metrobus-mujdesi-56203.html)
Ancak Topbaş’ın görevden alınması üzerine İBB Başkanı olarak seçilen Mevlüt Uysal, bu beyanatın sadece bir sene sonrasında, Silivri’ye metrobüs projesinden vazgeçildiğini ve bunun “mantıklı bir çözüm olmadığını” belirtti: “Metrobüs şu anda normal kapasitesinin üzerinde yolcu taşıyor. 500 bin günlük kapasite ile planlanmış şu anda 900 bin kişi. Silivri’ye uzatıldığı zaman 1 milyon 300, 1 milyon 400 bin yolcu sayısı demek. Metrobüse binen vatandaşlarımızın halini hepimiz görüyoruz. Dolayısıyla şu anda var olan sıkıntıyı nasıl aşarız onun çözümünü ararken, Silivri’ye kadar uzatarak o çözülemez” (28.03.2018 – https://emlakkulisi.com.tr/metrobus-hatti-silivriye-uzatilacak-mi/566628)
Ekrem İmamoğlu’nun seçim vaadi
2019 yılında seçilen mevcut İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun seçim vaatleri arasında da Silivri’ye metrobüs sözü yer alıyordu. Ancak İmamoğlu, bu vaadini seçildikten sadece yıl sonra, 2020 yılında “Populizmle değil, bilimle hareket etmek lazım.” diyerek rafa kaldırdıklarını açıkladı. (03.01.2020 – https://emlakkulisi.com.tr/metrobus-hatti-uzatilacak-mi/625383)
Silivri Belediye Başkanı ve İBB MHP Grup Sözcüsü Volkan Yılmaz da İBB Meclisi’nde iki defa söz alarak İmamoğlu’na “Silivri’ye metrobüs” vaadini ve neden uygulamadıklarını sordu: “Silivri’de yaşayan CHP’ye gönül vermiş hemşehrilerim İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’na ‘Beylikdüzü-Silivri arasına yapılacak metrobüs ne oldu?’ diye sormamı istiyor ve bir yanıt bekliyorlar. Şimdi ben de soruyorum: CHP’li eski Silivri Belediye Başkanının hem kendi seçim beyannamesinde hem de Ekrem Bey ile ortak beyannamesinde yer alan Silivri-Beylikdüzü arasındaki metrobüs veya hızlı tren projesi ne oldu? Biz ne bütçede görebildik ne de bütçede konuşulanlarda duyabildik. Ben artık Silivri’de ve Beylikdüzü’nde yaşayan hemşehrilerime, hatta İstanbul’dan Silivri’ye pikniğe, denize gelmek isteyen vatandaşlara açık yüreklilikle söyleyebilirim ki; İBB’nin Beylikdüzü ile Silivri arasına metrobüs ya da başka bir ulaşım aracını yapmaya niyeti de yok, gücü de yok!” (26.11.2021 – https://www.silivri.bel.tr/haber/yilmaz_silivri-beylikduzu_metrobus_hatti_icin_ibbnin_niyeti_de_yok_gucu_de/5460) Yılmaz, 2023 yılındaki bir İBB Meclisi konuşmasında ise Silivri’ye metrobüs vaadinin bir “algı operasyonu” olduğunu iddia etti ve “vaat ederken aklınız neredeydi?” diye sordu. (https://www.silivri.bel.tr/haber/yilmazdan_imamogluna_silivriye_metrobus_vadederken_akliniz_neredeydi/5965)
Hayal mi Algı mı?
Peki Silivri’ye metrobüs vaadinin hayata geçirilebilirlik payı var mı, yoksa boş bir seçim vaadinden mi ibaret? Metrobüs hattının 15 seneden bu yana Beylikdüzü TÜYAP’tan 10 dakika mesafedeki Büyükçekmece’ye dahi uzatılamamasının teknik sebeplerinden biri, “Deve Bağırttıran Yokuşu” olarak bilinen Büyükçekmece-Beylikdüzü arasındaki dik eğimli ve bol virajlı rampa. Metrobüsklerin bu rampada güvenli ve verimli bir biçimde seyredebilmesi için hem mevcut yolun genişletilmesi, hem de mevcut eğimi ve virajları by-pass edecek yeni bir yol inşaatına ihtiyacı var. Ancak bu da milyarlarca liralık bir kamulaştırma ve inşaat maliyeti demek.
İkinci büyük sorun ise Mevlüt Uysal’ın da yukarıda paylaştığım demecindeki yoğunluk sorunu: Metrobüsler mevcut durumda TÜYAP durağından boş olarak kalkıyor ve henüz Avcılar’daki ana durağa gelmeden %100 dolmuş oluyor. Bu nedenle Avcılar’dan yeni bir hat ile yeniden boş metrobüsler kaldırılmak zorunda. Aynı şekilde Avcılar’dan boş olarak kalkan metrobüsler de Cevizlibağ’a gelmeden tamamen doluyor ve Cevizlibağ’dan yeni bir hat kalkıyor. Metrobüs hattının teknik sorunlar aşılarak Silivri’ye uzatıldığını düşünelim. Silivri’den boş olarak kalkan bir metrobüs, yaz aylarında henüz Büyükçekmece’ye varmadan tamamen dolmuş olacak. Bu nedenle Silivri’den nüfus ve yoğunluk olarak kat kat büyük bir ilçe olan Büyükçekmece’den de boş metrobüsler kalkmak zorunda. Yani sadece bu güzergah için iki ayrı hat açılması lazım. Her hat, onlarca yeni metrobüs ihtiyacı demek. En son İBB ihalelerine bakıldığında, 25 metrelik Akia metrobüslerin sadece bir tanesi için ödenen rakam yaklaşık 1 milyon Euro. Yani yaklaşık 33 Milyon TL. Bu, tek bir metrobüsün bedeli. Söz konusu iki hat için, gidiş dönüş olarak en az 100 metrobüs gerekecektir. Otokar’ın yerli metrobüslerinde bile maliyet, 100 adet için 606 Milyon TL, yani bir tanesi yaklaşık 6 Milyon TL’ye geliyor. Üstelik bu rakamlara yakıt, bakım-onarım, personel vb. giderler dahil değil. Silivri ve Büyükçekmece’nin yaz ve kış yoğunlukları arasında kat kat fark var, hatta yaz kış hafta içi hafta sonu yoğunlukları arasında da ciddi farklar var. Yani yazın belli günler ve belli saatlerde bu hatlar bile yetmeyeceği gibi, kışın belli günler ve saatlerde ise metrobüsler tam doluluğa ulaşmayacak. Bu da maliyet hesaplarını altüst eden bir dengesizlik.
Kısacası; “Silivri’ye metrobüs gelecek” cümlesi teknik ve maliyet anlamında gerçeklikten kopuk, kelimenin tam anlamıyla bir “seçim vaadi” olmaktan öteye gitmeyen, popülist bir cümle. Çözüm ise Silivri’de eskiden beri var olan ve bir ucu Edirne’ye, oradan Bulgaristan’a uzanan demiryolu (banliyö) hattını Halkalı’daki mevcut hızlı tren hattıyla birleştirmek olabilir.
Bu konuda CHP’den Silivri Belediye Başkan Aday Adayı olan eski İETT Bilgi İşlem Daire Başkanı Şeref Can Ayata’nın şu yorumu da tartışmaya son noktayı koyuyor: “Fizibilite çalışmasını yapmak bir sene, kamulaştırma ve istimlak süreleri bilinmez bir süre, inşaat en az 3 sene sürecektir. Yolculuk sayısı ve ücret geliri bakımından hat yatırım karlı olmadığı öngörülmekle, baş başa dahi olmadığı düşünülmektedir. Bu, halka yeni ulaşım zamları olarak geri dönecektir, mevcut metrobüs garaj ve araç sayısı göz önününde bulundurulduğunda, en az yeni 5 garaj ve 250 yeni araç demektir, maliyetleri nasıl finanse edilecektir? Üstelik bu hattın İstanbul’un en batısına yeni 5 milyon nüfus taşıma riski vardır, bu da beraberinde ön görülemeyen çok çeşitli şehircilik problemleri getirecek, İstanbul’un kalan son tarım arazilerine inşaat rantına kurban edecektir.”