“Katillere af yok… Kayseri’ye, Kayseri’ye.. Hain, Hain… Sehpaya, Sehpaya.. İnine, İnine…”
27 mart 1963 akşamı Ankara Kızılay’daki Adalet Partisi genel merkezi önünde toplanmış öfkeli gençler öfkeyle böyle tempo tutarak, binayı taşlıyordu.
Dört gündür sokaklarda olan kalabalıkları böylesine kızdıran bir tahliye kararıydı.
27 Mayıs darbecilerinin idama mahkum ettiği ama yaşı nedeniyle cezası müebbet hapse çevrilen 80 yaşındaki eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan İsmet İnönü’nün girişimiyle üç yıldır yattığı Kayseri Cezaevi’nden nihayet sağlık koşulları yüzünden tahliye edilmişti.
Öfkeli kalabalık o akşam Celal Bayar’ın evinin balkonunu tahrip etti, AP’ye yakın Yeni İstanbul gazetesini taşladı, Adalet Partisi genel merkezine girdi, öfkeli kalabalıktan kaçanlardan biri de 39 yaşındaki partinin genç yönetim kurulu üyesi Süleyman Demirel’di.
O günlerde bu tahliye için çok ağır sözler söylenmişti.
Bayar’ın bütün eski defterleri açılmış, “ama onun öldürdüğü gençler akşam evlerinde yatamayacak” yazıları yazılmış, “devrime ihanet”, “bu kararla DP’lilerin bitleri kanlandı” başlıkları atılmıştı.
Önceki gün Ahmet Altan ve Nazlı Ilıcak’ın aldıkları ceza yattıkları süreye sayılıp tahliye edilmesinden sonra verilen tepkiler, 56 yıl önce Bayar’ın tahliyesine verilen tepkileri hatırlattı.
Üstelik bunca öfkenin hedefinde bu kez bir dönemin cumhurbaşkanı değil, konuşmaları ve yazılarından ibaret bir iddianameyle 3.5 yıldır hapis yatan 70 yaş üstü iki yazar vardı.
Sanki bir ağır ceza mahkemesinde değil de, mahkeme-i kübrada yargılanıyorlarmış gibi, karşılarına iddianamelerindeki suçlamalar değil, bütün hayatları boyunca yapıp ettikleri çıkarıldı.
Savcının iddianamesinde onları neyle suçladığını kimse merak etmedi. “Atakürt yazısından, Merve Kavakçı’nın yanında durmaya, İkinci Cumhuriyetçilikten askeri vesayetle mücadeleye kadar haklarında farklı kesimlerde birikmiş siyasi öfke, son dönemde aldıkları pozisyonlar, yazdıkları yazılar, yaptıkları haberler, attıkları başlıklar hatta yapmadıkları haberlerle uzayıp giden bir alternatif iddianameye çevrildi.
Ama herhalde, iktidarın bir uzantısı olarak gördükleri hukuktan, Altanlar ve Ilıcak için müebbet hapis isteyen laikler için onların hala en affedilmez suçu, AK Parti iktidarına destek vermiş olmak, yani kendi mahallelerine ihanet etmekti.
Ama, son pozisyonları yüzünden iktidar yanlısı çevrelerin de nefretini kazanmışlardı.
Böylece herkes için kolay ve maliyetsiz bir hedef haline gelmişlerdi.
Sanki FETÖ’yü onlar kollayıp, büyütmüş, Türkçe Olimpiyatlarında çoşkulu konuşmalar yapmış, Ergenekon davalarını onlar başlatmış, polislerini savcılarını onlar atamış, korumuş, kendilerini bu davaların savcısı ilan etmiş, sanki Hürriyet’inden Sabah’ına, Yeni Şafak’ından, Akit’ine kadar neredeyse bütün gazeteler zamanında bu davalara destek vermemiş, haberlerini yapmamış, sanki darbeyi yapan generalleri onlar terfi ettirmiş gibi bir dönemin bütün suçlarının, o dönemlerin yöneticilerine kesilmesi tehlikeli olan bütün faturaları bu iki isme kesiliverdi.
Tabii ki yanlış kararlar verdiler, pozisyonlar aldılar, kötü, aktivist gazetecilikten kaynaklı büyük yanlışlara imza attılar.
Bu siyasi hesaplaşmayı o zaman yapmak anlamlıydı, ama şimdi bambaşka suçlamalarla 3.5 yıldır haksızlığa uğramış, nihayet tahliye edilmişken yapmaya kalkmak ahlaki ve mertçe değil.
Özellikle de karşımızda hukuken skandal denebilecek bir dava varken…
Bundan 3.5 yıl önce ‘darbe çağrışımıyla subliminal mesaj içeren söylemlerde bulundukları’ gibi hukuk tarihinde eşi benzeri olmayan bir suçlamayla gözaltına alındılar.
Nazlı Ilıcak ve Mehmet Altan tutuklandı. Ahmet Altan önce serbest bırakıldı.
İlk mahalle baskısı o gece yaşandı ve sosyal medyadaki itirazlar üzerine ertesi gün Ahmet Altan hakkında da tutuklama kararı çıkarıldı.
Sonra haklarında iddianame çıktı, bütün ömürlerini bu örgüt içinde geçirmiş Hüseyin Gülerce’nin, Nurettin Veren’in tanık olduğu bir davada Altan kardeşler ve Nazlı Ilıcak FETÖ’nün medya yapılanması olmakla suçlandı.
Haklarındaki suçlamalar bu tanıkların “öyle duydum”lu iddiaları, şu kadar telefon görüşmesi yapmışsın gibi deliller, bir televizyon programındaki konuşmalar, yazılar ve tweetlerden ibaretti.
Hukuk tarihine geçen “Subliminal mesaj”, iddianamede herhalde mahcubiyetle “darbe çağrışımı” na döndürüldü, “anayasayı ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlamasıyla haklarında ağırlaştırışmış müebbet istendi. Bu Meclis’i bombalatan darbecilere istenen cezayla aynıydı.
İki yıl boyunca tutuklu yargılandılar. Haklarındaki suçlamaların temelini oluşturan 2 saat 31 dakikalık televizyon programından kesilmiş, bağlamından koparılmış 1 dakika 20 saniyelik bir videoydu. Savcı ve gazeteciler dahil, kimse oturup 2.5 saatlik programı izlememişti.
(Programdaki konuşmaların dökümü için. https://www.karar.com/yazarlar/yildiray-ogur/kanaat-notuyla-tutuklugun-devamina-5950)
İki yıl sonra, üçü de benzer suçlamalarla yargılanmalarına, üçünün de benzer bireysel hak ihlali başvuruları olmasına rağmen Anayasa Mahkemesi sadece Mehmet Altan ve başka bir davada tutuklu bulunan Şahin Alpay’ın başvurularını seçti, tutuklu yargılanmalarının hak ihlali olduğuna karar verdi.
Verdiği karar aynı zamanda iddianamedeki suçlamaların temelsizliğini de kanıtlıyordu:
“Suç işlediğine dair kuvvetli belirtiler ortaya konulmadan temelde yazılarına ve konuşmalara dayanılarak başvurucu hakkında tutuklama tedbirinin uygulanmasının, ifade ve basın özgürlüklerine ilişkin olarak olağan dönemde Anayasa'nın 26. ve 28. maddelerinde yer alan güvencelere aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.”
Ama bu kararla sadece Mehmet Altan tahliye oldu, aynı durumdaki Ahmet Altan ve Nazlı Ilıcak’la ilgili tahliye başvuruları reddedildi.
Sonra mahkemeden üçüne de ancak darbeye doğrudan katılmış askerlere verilmiş ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası çıktı.
Bu arada geçen haziran ayında Anayasa Mahkemesi, Ahmet Altan ve Nazlı Ilıcak’ın bireysel başvurularını da inceleyip kararını açıkladı. Aynı dosyada Mehmet Altan için hak ihlali kararı veren mahkeme, Ahmet Altan hakkında 10’a 5, Nazlı Ilıcak hakkında ise bazı tweetlerini gerekçe göstererek oy birliğiyle “hak ihlali yoktur” kararı verdi.
Ama karara karşı çıkan beş üye arasında Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan ve başkanvekili Engin Yıldırım da vardı.
Başkan Zühtü Arslan yazdığı karşı oy yazısında, televizyon programındaki tüm konuşmaları ve yazıları tek tek değerlendirip şöyle dedi:
“Suçladığı hükümete yönelik sözlerini bir bütün olarak ve bağlamında değerlendirdiğimizde, bunları “darbeye zemin hazırlamak” şeklinde nitelendirmek ve suç işlendiğine dair kuvvetli belirti olarak görmek mümkün değildir.”
“Soruşturma makamları bu iki yazının birkaç cümlesinden hareketle başvurucunun darbe teşebbüsünden haberdar olduğunu ve darbenin zeminini hazırladığını söylerken bunun olgusal temellerini ortaya koyamamışlardır.”
Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Engin Yıldırım’ın karşı oy yazısı daha da netti:
“Ağır eleştirel ifadeler ve üslubunun sertliğinden başka olgusal olarak kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösterir herhangi bir delil gösterilmemiştir. Dolayısıyla gösterilen gerekçeler ilgili ve yeterli görünmekten uzaktır.”
https://www.anayasa.gov.tr/media/5983/2016-23668.pdf
Bir ay sonra mahkemenin ağırlaştırılmış müebbet kararı temyiz için gittiği Yargıtay’da bozuldu.
Yargıtay, tutuklanmaları üzerinden üç yıl geçtikten sonra, haklarına yapılmış onca haberden sonra Ahmet Altan ve Nazlı Ilıcak'ın 'anayasayı ihlal” den yani darbeden değil FETÖ'ye bilerek ve isteyerek yardım etme suçundan yargılanmaları gerektiğini söyledi, neredeyse aynı suçlamalarla yargılanan Mehmet Altan’ın ise “yeterli ve inandırıcı delil bulunmadığından” beraatını istedi.
Normal şartlarda yattıkları süre düşünülüp, Altan ve Ilıcak’ın da tahliye edilmesi gerekiyordu. Ama yine mahalle baskısı baskın geldi, tahliye talepleri kabul edilmedi.
Mahkeme yeniden görülmeye başlandı. Ve nihayet 3.5 yıl sonra dün savcı mütalaasını açıkladı. Savcı Yargıtay’ın bozma kararındaki cezaları istedi.
Ama bu ceza, mahkemede müşteki olarak bulunan Meclis’in, içinde bir İstiklal Mahkemesi savcısı yatan avukatını kesmedi. Mahkemeden, Yargıtay’ın, Anayasa Mahkemesi’nin kararları bırakıp, ilk ağırlaştırılmış müebbet kararlarında ısrar etmelerini istedi. Hakim, Mehmet Altan hakkında beraat kararı verirken, aynı suçlamalarla yargılanan Ahmet Altan’a terör örgütüne üye olmadan yardımdan 10 yıl 6 ay, Nazlı Ilıcak’a da aynı suçtan 8 yıl 9 ay hapis cezası verdi.
Zaten 3.5 yıldır hapiste oldukları için de aldıkları ceza yattıklarına sayılarak, adli kontrolle tahliye edildiler.
Ama Anayasa Mahkemesi başkanının, başkanvekilinin “delil yok” dediği, Yargıtay’ın iddiaları abartılı bulup bozduğu, en son mahkeme savcısının bile iddialarını düşürüp, suçu “terör örgütüne yardım” a bağlayabildiği, hakimin de böyle karar verdiği bir davada müebbet yerine 10 yıl hapis cezası verilmesi, dosyada ne yazdığını dahi bilmeyenleri hayal kırıklığına uğrattı.
Çünkü onların alternatif iddianamesinde karar çoktan verilmişti: “Hapishanede çürüsünler.”
Yazı ve konuşmalardan ibaret bir iddianameyle 70 yaş üstü iki yazarın hapiste geçen 3.5 yıldan sonra 10 ve 8 yıl yıl hapis cezaları alıp, tahliye olması, “FETÖ’cüler tahliye ediliyor” kampanyasına dönüştürüldü.
Kendini en ileri giden FETÖ avcısı olarak görenlerin iddiaları havada uçuştu, bir anda Altan ve Ilıcak FETÖ’nün beyin takımı ilan edildi.
Ve Türkiye’nin daha sert kırılma anlarında dahi dolaşıma girmemiş o söz tekrar dolaşıma girdi: “Acırsanız acınacak hale gelirsiniz!”
Bu sözü ilk kim kullandı, tarihi, kaynağı nedir herhangi bir iz bulmak zor. Atasözü kitaplarında böyle bir söz yok. "Merhamet etmeyene, merhamet edilmez" gibi tam tersini tavsiye eden bir hadisin olduğu İslam’dan da böyle bir söz çıkarılamaz.
“Acaba Necip Fazıl’ın mı” diye bir an düşünseniz, aklınıza “Merhamet ağızların iğrenç sakızı” diyen acımasız bir mahkeme reisinin, “Siz merhametten, acıma duygusundan, yalnız kötülük doğacağına inanmışsınız” diyen bir dervişe dönüşünün anlatıldığı Reis Bey gelir.
Ancak Machievelli’nin Prens’e tavsiyelerden biri ya da bir mafya raconu olabilecek bu söz, bugün artık “masumiyet karinesi”, “suçun şahsiliği”, “şüpheden sanık yararlanır”, “bir kişi ancak iddianamesindeki suçtan yargılanır” gibi temel hukuk ilkelerinin hepsinin önüne geçmiş durumda.
En son Bülent Arınç, KHK için “facia” deyince karşısına bu sözle çıkıldı.
Bir müdürün, bir yöneticinin tasarrufuyla KHK listelerine girmiş, işinden olmuş, hakkında soruşturma dahi açılmamış, başka bir işe girmesi engellenen, yurtdışına çıkışı yasaklanmış açlık sınırlarında yaşayan insanların mağduriyetine ya da 40 yıldır bütün cumhurbaşkanı, başbakanları kandırmış bir örgüte, herkesin desteklediği meşru bir cemaatken inanıp girmiş ve devlet çıkın dediğinde de çıkmamak dışında bir suç işlememiş insanların hapse atılmasına itiraz ettiğinizde, bir anda bu insanlar haklarındaki iddialar, suçlamalar bir tarafa bırakılıp, köprüde halka ateş açan teröristlerle eşitleniyor, “Acırsanız acınacak duruma düşersiniz” diye korku salınarak, basit hukuk ve adalet ilkelerinin işlemesi engelleniyor.
Halbuki kimsenin kimseye acımasına gerek yok. Sadece hukukun kendi kuralları içinde işlemesine izin vermeniz yeterli.
1963 yılında Başbakan İnönü de askerleri karşısına alma pahasına, hapisteki DP’lilerin tahliye edilmesi kararını verecek hakimlerin önünü açmıştı.
O günlerde hapishaneden tahliye edilenlerden biri DP’li eski Ulaştırma Bakanı Muammer Çavuşoğlu’ydu. Ertesi gün gazetelerde onun hapishane çıkışı kızıyla kucaklaşma görüntüleri vardı.
Kızının adı Nazlı Çavuşoğlu’ydu.
56 yıl sonraki dünkü tahliyelerden geriye en iç acıtıcı fotoğrafı kalan Nazlı Ilıcak…
Nazlı Ilıcak, babasını Kayseri cezaevinde ziyaret ettiğinde orada yatan bütün DP’lilerden defterine bir şeyler yazmasını istemişti.
O milletvekillerinden biri olan Burhan Belge deftere şöyle yazmıştı:
‘Nazlı, senin hayat levhan temiz, boş, tertemiz, manasız husumetlerin yarattığı bir faciaya dair tafsilatın o levhayı kaplamasına ne lüzum var. Sen ve senin neslin, husumeti, düşmanlığı, kini yahut öç almayı değil, yalnız ve yalnız sevgiyi taşıyacaksınız ve sizden sonraki nesillere, sevginin müjde ve mesajını ileteceksiniz ki sadece bugünkü yaraların kapanması ile kalmasın; bu aziz milletin bağrında bir daha böylesine yaralar açılmasın.’
Maalesef öyle olmadı. Kimse masum kalamadı, boş levhalar kirlendi.
Hukukun temel ilkeleri yerine, “Acırsanız acınacak duruma gelirsiniz” dedikçe de bu husumet sarmalından çıkamayacağız, bu yaraları kapatamayacağız…