Türkiye belki yeni tanışıyor ama silahlı kuvvetlere ihtiyaç duymayan, psikolojik savaş ve medya silahlarını kullanan ve hedef ülkenin siyasi ve ekonomik istikrarını bozmaya yönelik eylemlerle desteklenen yeni nesil darbelere “beyaz eldivenli darbe” (golpe de guante blanco) deniliyor. Deyimin aslının İspanyolca olmasının nedeni bu tür darbelerin, askeri darbeler gibi, ilk olarak Latin Amerika ülkelerinde denenmiş olması. İspanyolcada kuvvet, şiddet ve tehdit kullanmadan, dolayısıyla ellerini kirletmeden işlenen suçlar için kullanılan “beyaz eldivenli suç (delito de guante blanco) deyiminden türetilmiş.
Latin Amerika’daki darbeler tarihi hakkında “Karanlık Zamanlar” (Tiempos de Oscuridad) başlıklı kitabın yazarı Şili asıllı İspanyol Profesör Marcos Roitman Rosenmann, SSCB’nin yıkılmasıyla birlikte, 1990 yılından itibaren Latin Amerika’da askeri darbelerin sona erdiği nispi bir sükûnet döneminin yaşandığına işaret ediyor. Ama bu dönemin çok uzun sürmediğini belirten Prof. Roitman askeri darbelerin arkasında olan ABD ile bağlantılı küresel güçlerin ya da çok uluslu şirketler, uluslararası banka ve kuruluşlardan oluşan Troika’nın Venezuela’daki gibi sistem karşıtı rejimlerle sınırlı olmayan yeni düşmanlarını belirlediğine dikkat çekiyor.
Beyaz eldivenli ilk darbe girişimi, 2002’de Chávez rejimine karşı sahneye konuluyor ama başarıya ulaşamıyor. Buna karşılık yedi yıl sonra bu kez Honduras’ta Devlet Başkanı Manuel Zelaya’ya karşı muhalefetin hâkim olduğu Kongre (yasama) ile Yüksek Seçim Mahkemesi ve Yüksek Adalet Divanı’nın (yargı) ortaklığıyla bu tür darbelerin ilki gerçekleşiyor. Burada ayrıntılarına girmek mümkün değil ama Costa Rica’ya sürülen Başkan Zelaya’nın Kongre’de okunan sahte istifa mektubuyla başlayan bu darbe tam bir komediye dönüşüyor.
Beyaz eldivenli darbelere bir başka örneği Paraguay’da 2008 seçimlerini kazanarak resmi ideolojinin 61 yıllık iktidarına son vermiş olan Devlet Başkanı Fernando Lugo’nun 2012 yılında Kongre tarafından devrilmesi oluşturuyor. Temsilciler Meclisi ve Senato’da büyük çoğunluğa sahip beş siyasi parti, Curuguaty bölgesinde polisle yerliler arasında çıkan ve 17 kişinin ölümüyle sonuçlanan çatışmaların siyasi sorumlusu ilan ettikleri Başkan Lugo’yu Anayasa’nın 193. maddesinde öngörülen başkanlık sistemlerine özgü “impeachment” yoluyla görevden alıyor. Bu nedenle Paraguay’daki bu darbeye “parlamento darbesi” de deniliyor. Aslında bu darbeyi Yeni Kıta’nın devi Brezilya’da Devlet Başkanı Dilma Rousseff’e karşı sonuç alma aşamasına gelen darbe girişiminin bir provası olarak görmek de mümkün.
Brezilya’da İmpeachment’a giden yolda kritik süreç
Brezilya’da Başkan Dilma Rousseff’e karşı Türkiye’deki Erdoğan karşıtlığıyla aynı zamanda ve tuhaf bir paralelizm içinde başlayan “devirmeci” hareketin geçirdiği aşamaları zaman, zaman aktarmaya çalışıyorum. Prof. Marcos Roitman’ın ABD ve Avro bölgesinin onayıyla çok uluslu sermaye ve ulusal uzantılarınca yürütüldüğünü öne sürdüğü “Ekspres Yıkama” (Operação Lava Jato) operasyonunda artık sona yaklaşılmış durumda. Bugün (15 Nisan) 513 üyeli Temsilciler Meclisi’nde Bayan Rousseff’e “impeachment” yolunun açılıp açılmamasına ilişkin süreç başlıyor. Paraguay’da olduğu gibi, milletvekillerinin üçte ikisi bu yönde karar alırsa süreç Senato’da devam edecek.
Konuyla ilgili haberlerde, sürecin devamı için 81 senatörün salt çoğunluğunun onayının yeterli olduğu, üçte iki çoğunlukta ise başkanlığı askıya alınacak olan Rousseff’in ayrıca 8 yıl siyasi haklarından yoksun kalacağı bildiriliyor. Anayasa uyarınca yargılama süreci ya da dönem sonuna kadar görevi bırakması gereken Dilma Rousseff’in yerine başkanlığı Başkan Yardımcısı Michael Temer üstlenecek. İlginç olan şu ki Temer, Rousseff’in Emekçiler Partisi PT (Partido dos Trabalhadores) mensubu değil. PT’nin büyük ortaklarından Brezilya Demokratik Hareketi PMDB’nin (Partido do Movimento Democrático Brasileiro) 5 Nisana kadar başkanlığını üstlenmiş bir politikacı. İlginç olan bir başka husus da PMDB’nin bir ay kadar önce PT ile yaklaşık 13 yıllık ortaklığına son vermiş olması.
Aslında PMDB Bayan Rousseff’in hükümetine destek vermekten vaz geçen tek parti değil. Geçen Salı günü İlerici Parti PP (Partido Progresista) de hükümet koalisyonundan ayrıldığını açıkladı. Parti Başkanı Ciro Nogueira, Rousseff ve PT karşıtlığının büyük destekleyicisi O Globo’ya yaptığı açıklamada bu karara katılmadığını, ama uymaktan başka çaresi olmadığını söyledi.
Ortakları tarafından böyle yalnız bırakılan Bayan Rousseff, özellikle yardımcısı Michael Temer’i, aleyhindeki komplonun şefi olarak niteliyor. Bunda haklılık payı var tabii ama aynı zamanda Temer ’in siyasi geçmişi de “impeachment” sürecinin durdurulmasındaki tek şansı. Çünkü 75 yaşındaki Temer’in sevilen bir siyasetçi olduğunu söylemek mümkün değil. Eğer Rousseff hakkında yolsuzluk iddiaları varsa, Temer hakkında da var. Nitekim efsane Başkan Lula de Silva’nın bu çelişkili durumu ortaya koyarak milletvekilleri nezdinde çekimser oy kullanmaları için kulis yaptığı söyleniyor. Sonucu önümüzdeki günlerde göreceğiz.
Türkiye için çıkarılacak sonuçlar
Bir süredir Türkiye’de Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AK Parti’ye karşı uluslararası ayakları olan yeni kuşak bir darbe planının yürütüldüğü iddia ediliyor. Hatta bazıları uçuk, komplo teorileri bile öne sürülüyor. Bu iddiaları gülünç bulan bir kesim de var. Bütün dünyanın bir araya gelerek Türkiye’ye karşı operasyon yaptığı gibi yaklaşım çok inandırıcı değil elbette.
Bununla birlikte, Batı medyasının yalan, yanlış haberler ve yanlı değerlendirmeler, hatta bazen küfürlerle Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yüklendiği, çeşitli konularda sürekli Türkiye aleyhine yayınlar yaptığı göz önüne alındığında, Latin Amerika’daki gibi, beyaz eldivenli bir darbe girişimiyle karşı karşıya olduğumuz sonucuna varmak irrasyonel bir düşünce değil.
Brezilya örneğine bakıldığında, seçilmiş bir Başkan’a karşı sokak hareketleriyle başlayan, yolsuzluk iddialarıyla devam eden ve yasama organında muhalefet cephesinin genişletilmesi ile son aşamaya gelen bir darbe girişimi görülüyor. Son olarak MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin partinin yeniden dizayn edilmek istendiğine ilişkin feryadı dikkate alındığında, Brezilya ile benzerlikleri görmezden gelmek kolay değil elbette.
Latin Amerika örneklerinde gözden kaçırılmaması gereken bir husus daha var. O da başkanlık sistemiyle yönetilen bu ülkelerde sisteme özgü “impeachment” kurumunun hukuki değil, siyasi amaçla kullanılarak darbeler yapılması. Paraguay ve Brezilya’da olan bitenlerde hep bu kurum gündemde. O bakımdan vesayet organlarını ortadan kaldıracağı ve darbelerinin önünü keseceği söylenen başkanlık sisteminin de beyaz eldivenli darbe girişimlerine karşı anayasal bir kalkan oluşturmadığını kabul etmek gerekir. Prof. Marcos Roitman’ın dediği gibi yeni kuşak darbelere karşı en etkin yol, demokratik bir topluma sahip olmaktan geçiyor kuşkusuz.