Ali Değirmenci, kısa bir süre önce Illinois Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ali Akarca ile önemli bir söyleşi yaptı. (Karar, 14.03.2016) Akarca’nın ekonomik veriler üzerinden bir modelleme geliştirmiş. Bununla partiler arasındaki stratejik oy geçişlerini, seçmenlerin eğilimlerini ve seçim sonuçlarını öngörmeye çalışıyor.
Söyleşide parti/seçmen ilişkisine ve seçmenlerin tercihlerine dair mühim tespitler bulunuyor. İlgilenenlere röportajı okumalarını öneririm. Ben bu yazıda Akarca’nın darbelere dair analizini aktarmakla yetineceğim. Üç noktaya dikkat çekiyor Akarca:
Muhafazakarlara darbe
1. Darbeler hep muhafazakâr partilere karşı yapıldı. Müesses nizam, iktidarları rejimin modernleşme çabaları önünde bir tehdit olarak gördü. Ya darbeyle düşürdü, ya da yargıyla kapattı. 28 Şubat hariç tüm darbelerde tek parti iktidarı vardı. 28 Şubat’ta iki parti hükümetteydi ama her ikisi de muhafazakârdı. Darbeleri koalisyonlar takip ediyor. Ancak her seferinde muhafazakârlar tek bir parti çatısı altında toplanıp iktidara yürüyorlar, bu da yeni bir darbeyi doğuruyor.
2. Darbeler büyük bir ekonomik tahribata neden oldu. Akarca’ya göre darbeler yapılmasaydı Türkiye’de ya koalisyonlar olmazdı veya çok nadir olurdu. Son 65 yılın 24’ü koalisyonlar ve azınlık hükümetleriyle, 5’i de askeri yönetimle geçti. Tek parti iktidarları ile karşılaştırıldığında tablo şöyle: Milli gelir, koalisyonlarda 1.5, askeri yönetimlerde ise 2.2 puan daha yavaş büyüdü. Enflasyon koalisyonlarda 26.4, askeri yönetimlerde ise 7.8 daha yüksek oldu. “Şayet tüm yıllarda tek parti hükümetleri altındaki gibi büyüseydik şimdi kişi başına düşen gelirimiz % 56 daha yüksek olacaktı.”
3. Darbeler, demokratik siyasetin değerini düşürdü. Akarca, darbelerin siyasete olan negatif etkilerini iki başlık altında topluyor: Biri, “rekabeti önemli ölçüde sandalye kazanmak yerine orduyu etkilemeye kaydırmasıdır.” Diğeri ise “demokratik yollardan iktidar olma şansı olmayan marjinal grupları, orduya ve yargıya sızarak güç kazanmaya teşvik etmesidir.”