Türkiye ve Rusya'nın tarihlerinde dostluktan ziyade ihtilaf var. Son on yıl boyunca iki ülke arasında fikir ayrılıkları devam etti. Karadeniz, Kafkaslar, Ermenistan, enerji politikaları konusundaki görüş ayrılıklarına, Rus istihbaratının Türkiye'de Çeçen liderleri hedef alan operasyonları eşlik etti.
Fakat tüm bu fikir ayrılıkları “anlaşmamak üzere anlaşan” bu iki bölgesel güç arasındaki diplomatik jestleri engellemedi. Hatta bu jestler zaman zaman Batı kamuoyunda, Türkiye'nin NATO'dan uzaklaşması olarak yorumlandı.
Peki ne oldu da Rusya ve Türkiye arasında bu centilmenlik paktı bozuldu?
Suriye'de iki tarafın birbirine zıt pozisyonları yeni değil. Rusya kanlı Esad rejiminin ilk günden beri hem siyasi anlamda hem de ekonomik ve askeri açıdan sponsoru oldu. Lakin Rusya'nın aktif olarak Türkiye'nin Suriye sınırında Türk yetkililerin bir etnik temizlik girişimi ve önemli bir ulusal güvenlik olarak gördüğü operasyonları Türkiye için bir kırmızı çizgi anlamına geliyor.
Rusya'nın bu konuda defalarca kere uyarılmış olmasına rağmen, Türkiye'nin hassasiyetlerini hiçe saymasının kaçınılmaz sonucu Türkiye'nin değişen angajman kurallarını yerine getirmesi oldu. Bu Rusya'ya genel manada da verilen bir “one minute” uyarısı.
Türkiye dış politikasını rasyonel bir denge üzerinde geliştiriyor. Bir yandan bölgesel bir aktör olma amacının gereği belli riskler alıyor, irade gösteriyor. Diğer yandan ise dünyaya angaje olan bir ülkenin sahip olduğu ekonomik, güvenlik ve siyasi temkinliliği elden bırakmıyor. Kendi limitlerinin farkında olarak, o limitleri ileri taşımaya ve aşmaya çalışıyor.
Her eylem, tıpkı her “eylemsizlik” hâli gibi risklere gebedir.
Türkiye'nin Rusya'nın devam eden agresyonuna cevap vermemesi, vermesinden çok daha ciddi güvenlik riskleri oluşturduğu aşikârdır.
Sınırında emperyal bir gücün, kendisi için ciddi bir güvenlik riski oluşturan Esad rejiminin ilerlemesini sağlaması Türkiye için eyleme geçmek için yeterli bir sebeptir.
Siyasi olarak dünya kamuoyunda izole edilmiş, ekonomik olarak Türkiye'nin Rusya'ya olduğundan çok daha fazla Türkiye'ye mahkûm olan Rusya'nın savaş jetlerinin düşürülmesi karşısında verebileceği tepkinin dozu konusunda Türkiyeli karar alıcılar yanılmadı. Hamasi bir kaç salvo dışında Rusya'nın oynayabileceği siyasi ve ekonomik kart masada görünmüyor.
Ancak Türkiye'nin bu jet düşürme hadisesi ile hem Suriye siyasetinde, hem de küresel ölçekte imajında kazandığı itibar, bu iyi hesaplanmış hamlenin akıllıca olduğunu gösteriyor.
[i] Rusça one minute, bir dakika