Seçimlerin çok ilginç sonuçları var. “Bölge” olarak adlandırılan Kürt nüfusun çoğunlukta olduğu illerde HDP’nin oyunun düşmesi, MHP’nin ise oyunun artması herhalde bu sonuçların en ilginci ve en zor açıklanabileni.
Açıklanamayan bu yükseliş, seçimden bu yana seçim hilesi tezlerinin de malzemesi oluyor.
Önce neden bahsettiğimizi hatırlayalım.
1 Kasım 2015’ten 24 Haziran’a MHP bölgede oylarını Van’da %155, Muş’ta %160, Diyarbakır’da %80, Mardin’de %181, Şırnak’ta %200, Hakkari’de %131, Siirt’te %123, Urfa’da %400, Bingöl’de %400, Bitlis’te ise %300 artırdı.
Peki, güvenlikçi politikaları savunan Türk milliyetçisi bir parti nasıl oldu da Kürtlerin çoğunlukta olduğu bir bölgede oylarını bu kadar artırabildi?
Bu sorunun cevabını masa başından, bölge ile üstünkörü bilgilerle akıl yürüterek vermek mümkün değil.
Cevap, bölgenin az bilinen etnik yapısı ve sosyolojik gerçeklerinde saklı.
Ama önce MHP’nin bölgede ilk defa böyle oylar almadığını hatırlamak gerekir.
Bunu fark etmek için de son seçimlerdeki oy oranlarını 1 Kasım 2015 ile değil, 7 Haziran 2015 ilke kıyaslamak daha doğru.
Çünkü 7 Haziran 2015’te 16.3 oy alan MHP, beş ay sonraki 1 Kasım 2015 seçimlerinde özel şartlar yüzünden 11.9 oy almış, oylarını AK Parti’ye kaptırmıştı.
Örneğin Van’da 1 Kasım’da 6348, 24 Haziran’da 16237 oy almış MHP’nin oyununun %155 arttığı görünüyor. Halbuki MHP Van’da 7 Haziran 2015’de 13.339 oy almıştı. Seçmen sayılarının da arttığı düşünülürse, partinin oyundaki artışın bu kadar büyük oranlara ulaşmadığı görülüyor.
MHP Van’da 2011 genel seçimlerinde de 12.713 oy almıştı. Yani MHP’nin Van’da “Nasıl olur”lu analizlerde gözden kaçırılan bir tabanı var.
Bu tabana bakmadan önce MHP’nin diğer şehirlerde aldığı oylara da 7 Haziran ve 2011’de aldığı oylarla karşılaştırmalı olarak bakalım.
(Tabii rakamları çoğaltmamak için yer vermiyoruz ama her seçimde seçmen sayılarının arttığı yine dikkate alınmalı.)
Diyarbakır (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %80 göründüğü)- 2011: 5722, 7 Haziran: 8491, 1 Kasım: 6619, 24 Haziran: 11959.
Urfa (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %400 göründüğü)- 2011: 22.315, 7 Haziran:42.479, 1 Kasım:22.082, 24 Haziran: 80.732.
Muş (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %160 göründüğü)- 2011:7503, 7 Haziran: 3606, 1 Kasım: 2708, 24 Haziran: 7050
Mardin (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %181 göründüğü)- 2011: 2037, 7 Haziran: 4190, 1 Kasım: 3701, 24 Haziran: 10.423.
Şırnak (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %203 göründüğü) – 2011: 2029, 7 Haziran: 5315, 1 Kasım: 3081, 24 Haziran: 9366
Hakkari (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %131 göründüğü)- 2011: 1224, 7 Haziran: 3576, 1 Kasım: 2232, 24 Haziran: 5165.
Siirt (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %123 göründüğü) 2011: 1430, 7 Haziran: 3389, 1 Kasım: 2379, 24 Haziran 5311.
Bitlis (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %300 göründüğü)- 2011 4632, 7 Haziran: 6049, 1 Kasım: 2092, 24 Haziran: 6591.
Bingöl (1 Kasım- 24 Haziran arası artışın %400 göründüğü)- 2011: 1674, 7 Haziran: 3691, 1 Kasım: 2273, 24 Haziran: 8501.
Rakamların söylediği gibi bölgede MHP’nin oylarında bir artış var, fakat bu 1 Kasım’la kıyaslandığındaki gibi radikal artışlar değil ve en önemlisi ilk defa bölgede MHP bu oyları almıyor.
Peki, bölge ile ilgili klişeleri düşününce ezber bozan bu oyları MHP kimden alıyor?
Yorumcularının çoğunun aklına “hile” dışında ilk gelen ihtimal; “Memurlardan, özellikle de son dönemde sayıları artan asker ve polislerden bu oyu aldığı.”
Halbuki bu rakamlara bütün memurların oyunu alacak bir partinin bile ulaşması mümkün değil.
Sorunun “hile yapıldı” ya da “memurlar verdi” gibi kolay bir cevabı yok.
Farklı iller için bölgenin demografik özellikleri, etnik gruplar arası dengelerle oluşan siyasi eğilimler, seçim tarihi, aşiret-devlet ilişkileri ve tabii devlet bürokrasinin değişen sosyolojisine ayrı ayrı bakmak gerekir.
Biraz da seçim tarihine ihtiyacımız var. Örneği Zaza şehri Bingöl’de 1977 yılında belediye başkanlığı MHP’deydi. ODTÜ’lü 29 yaşındaki başkan Hikmet Tekin, 1979 yılında PKK tarafından öldürülmüştü. Onun ilçesi Genç’te MHP’nin sandıktan yüzde 10’la üçüncü parti çıkması o yüzden şaşırtıcı değil.
MHP, 1999 seçimlerinde Van’dan milletvekili çıkarmıştı. Van’ın etnik olarak Türk nüfusunun yaşadığı Erciş ilçesinde, 1995 seçimlerinde MHP, yüzde 30 oyla birinci partiydi. Daha sonra göçlerle demografisi değişse, MHP bu seçimlerde de Erciç, Gevaş gibi ilçelerde 3. Parti olarak sandıktan çıktı ve bu ildeki oy artışına sebep oldu.
Bitlis’in Ahlat Adilcevaz ve Tatvan ilçeleri de yine demografik olarak Türk nüfusuna sahip ilçeler ve MHP buralarda da hep güçlü oldu. 1989’da Ahlat Belediye Başkanlığı’nı MHP kazanmıştı. Son seçimlerde de oyunu Adilcevaz’da %12, Ahlat’ta %9’a çıkarmayı başardı.
MHP’nin yükselen oyunun sadece Türk nüfusla açıklanamayacağı yerler de var. Urfa ve Mardin’de MHP, Arap oylarını da almış görünüyor.
Cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan’a %96 destek çıkan Urfa’nın Arap nüfusunun çoğunlukta olduğu ilçesi Harran’da milletvekilliği seçiminde birinciliği AK Parti’nin önünde %48.8 ile MHP kazandı. Yine aynı demografik yapıya sahip Akçakale’de %26 ile MHP ikinci parti oldu. Haliliye ve Eyyübiye’de de yüzde 10 civarında oy aldı.
Yine Mardin’in Türk ve Arap nüfusun yoğun olduğu ilçeleri Ömerli (8.23) , Artuklu (4.51) ve merkezinde, Diyarbakır’ın demografisi benzer ilçeleri Çüngüş, Çermik ve Ergani’den aldığı oylar bu illerde MHP’nin oylarını artırdı.
Şırnak ve Hakkari’de ise MHP oylarını Kürt aşiretlerden aldı. Şırnak’ta Zeyrek, Hakkari’de Gerdi aşireti MHP’li, MHP’nin adayları da bu aşiretlerin mensupları. 7 Haziran’da eğer HDP barajı geçmeseydi, MHP milletvekili çıkarabilecek güce ulaşmıştı. Bu seçimde de Şırnak Uludere'de yüzde 4.4, Beytüşşebab'ta 7.9’a oyunu yükseltmesinde, bölgede sayıları artan JÖH ve PÖH birliklerinin de etkisi olabilir.
Yani MHP’nin bölgede yükselen oylarının siyasi ve sosyal bir arka planı var.
Diğer bölgelerde olduğu gibi bu bölgede de daha önce 1 Kasım gibi şartlarda AK Parti’ye kayan milliyetçi oylar, MHP’nin iktidarın bir parçası olmasının rahatlığıyla evine döndü.
İktidar nimetlerinden faydalanmak isteyen aşiretlerin bir kısmı, AK Parti tarafı başka aşiretlerce doldurulduğu için MHP üzerinden iktidara ortak olmayı seçmiş görünüyor.
Ama bölgenin Kürtler dışındaki diğer etnik gruplarının ve PKK’ya karşı duran bazı Kürt aşiretlerin tepkiselliğini MHP’yle ifade etmeleri bölgedeki tansiyon hakkında bir fikir veriyor.
Yani hiç bir şeyin basit bir açıklaması yok.
(Bu yazıyı yazarken bölge hakkında anketler ve araştırmalar yapan Rawest Araştırma’nın uzmanlarından Roj Girasun’un araştırma ve bilgilerinden yararlanıldı)