Yıl 2003. Aylardan Eylül. Değişik siyasi eğilimlerden 40'a yakın insan(Doğu Konferansı Grubu) İran'a gittik. Orada, Dışişleri Bakanlığının konuğu olduk. Bir hafta boyunca, hemen her eğilimden İranlıyla konuştuk. Tahran, Kum, İsfahan gibi önemli kentleri gezdik.
O gezimizde sevgili Hrant Dink de vardı. Bir geceyi Tahran Ermenilerinin kulübünde geçiren Hrant, onların yaşamına ilişkin ilginç öykülerle dönmüştü. Tarihi yapılarıyla etkileyici şehir İsfahan'ın Ermeniler tarafından kurulmuş olması, başta Hrant olmak üzere hepimizin ilgisini çekmişti.
Derin bir tarihi ve felsefi geçmişe sahip olan İran'a yaptığımız bu gezi, İslami bir rejimle yönetilmemin ne anlama geldiğini kavramamız bakımından da çok öğretici olmuştu.
O dönemde Cumhurbaşkanı reformcu Muhammed Hatemi'ydi. Mecliste de çoğunluğu, reformcular ellerinde tutuyorlardı. Ancak buna rağmen iktidar muhafazakarların elindeydi. Çünkü sistemin kilit noktalarında onlar vardı.
Neler değişebilir?
Bu kilit noktalar ilk kez değişiyor. Meclis ve Uzmanlar Kurulu'nda reformcuların çoğunluğu elde etmesi, İran politikasında köklü değişimlere yol açabilir. Henüz kesin sonuç alınmasa da ilk haberler, en büyük seçim bölgesi olan Tahran'da reformcuların, ya da ılımlıların seçimlerde çok büyük zafer kazandığını gösteriyor.
İki reformcu siyasetçi, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, eski cumhurbaşkanlarından Haşimi Rafsancani, değişimin etkili isimleri olarak öne çıkıyorlar. Güçleri artacak gibi görünüyor.
Batıyla ilişkiler
İranlılar, çok uzun yıllardan beri, değişim istiyor. İçe kapanmış ülkelerinin, hayatlarını ne ölçüde zorlaştırdığının farkındalar. Ancak her seferinde, muhafazakarlar bu çabaları engellemeyi başardılar.
Son dönemde İran'ın Batıyla, ABD'yle ilişkileri yumuşatma hamlelerinin, seçimin sonuçlarını etkilediği söylenebilir.
Sistemin dört ayağı
İran'da Meclisi çoğunluğunun değişmesi herşeyin değişmesi anlamına gelmiyor. Zira sistem dört ayaklı. Birisi; bildiğimiz Meclis, yani Parlamento. İkincisi de Uzmanlar Meclisi. Bunlardan ikisinin üyeleri dün yapılan seçimlerle belirlendi, reformcuların önde gittiği anlaşıldı. Bu iki kurul diğer iki iktidar odağını belirlemede etkin bir rol sahibi.
İran'ın üçüncü ve en etkili iktidar odağı Anayasayı Koruyucular Konseyi. Bu kurul, Uzmanlar Meclisi ile Parlamento adaylarının dini esaslara uygun olup olmadığına karar veriyor. Bu kurulun bir başka yetkisi de kanunların dini esaslara uygun olup olmadığını kararlaştırması. Bir anlamda bu Konsey, hem Anayasa Mahkemesi görevini yerine getiriyor, hem milletvekili adaylarını belirliyor.
Uzmanlar Meclisi, dördüncü iktidar odağı olan dini lideri seçiyor Bu nedenle bu seçimlerde Uzmanlar Meclisi'nde çoğunluğu kimin kazanacağı çok önemli. Hasta olan dini lider Ali Hamaney'in yerine başka bir lideri seçilecek olursa, reformcular iktidarın tamamını ele geçirmiş olacaklar.
Muhafazakarlar, yıllarca hem Uzmanlar Meclisini, hem Anayasayı Koruyucular Konseyini ellerinde tuttular. Mecliste reformcular çoğunluğu elde etseler bile, iktidarı kullanamadılar, istedikleri kanunları çıkaramadılar.
Dengeler değişebilir…
YAZININ TAMAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN