“Adam var ki bir adama zararı olur, adam var ki ‘melmekete’ zararı olur. Eyle degil mi hocam?”
Malatya’da “Şire Pazarı”na giderken karşılaştık onunla. Arkadaşım Ferman Bey tanıştırdı bizi.
Kasketinden ayakkabısına, tepeden tırnağa siyahlar giymişti.
Seksen Darbesinin sayısız kurbanlarından biri, 77 yaşındaki güleç yüzlü Şexo Dayı. 1981’de içeri alınmış, işkence görmüş, yok yere 42 ay hapis yatmış.
Ve Kenan Evren’in koyduğu anayasa değişene kadar da siyah giymeye ahdetmiş.
O günden beri de ahdine sadık kalmış.
**
“12 Eylülde biz çok mağdur olduk. Ben bir öğrenci değildim, ben bir köylü vatandaştım. Alevi olduğumuz için bizi ezdiler” diyor Şexo Dayı.
Neden hedef alındıklarını izah ediyor: “Ekseri Alevi köyleri… Siz terörist besliyorsunuz, teröriste ekmek veriyorsunuz, sizde silah var. Yani hiçbir sebep yok…”
Geçmişte ona yaşatılanlardan, 12 Eylül Darbesinin elebaşı Evren’in ölümünden konuşuyoruz.
“Ölünün arkasından konuşmak iyi bir şey değil” diyor Şexo Dayı. O öyle söyleyince, annemin “ölüden şeytan bile elini çeker” sözünü hatırlıyorum. Ama yaşananları unutmak da mümkün değil.
“Benim buralarda sade benim bildiğim yirmi kişinin cenazesi kayıp. Aileleri mezarına sahip çıkamıyor. Ama yine de bak, cezalı olduğu halde [onun cenazesini] devlet töreniyle kaldırıyorlar.”
Hiçbir siyasi partinin başsağlığı mesajı yayınlamadığına dair haberlerden söz ediyorum. “Ama yasalar daha hala ‘yürürde’ duruyor” diyor, “bu yasalar değişene kadar ben bu siyaha devam edecem.”
**
12 Eylül 1980’de başlayan bir kabustu bu.
Tarihin garip bir tecellisi olarak, yine bir 12 Eylül günü, 2010 Referandumuyla dava yolu açıldı, Evren yargılandı, hüküm giydi, rütbeleri söküldü.
O yaşarken hükmü verildi: “Sen bu halka kötülük ettin ve bu halk seni mahkum etti.”
Onunla gelen karanlık dönemin sahiden geride bırakılması için gerekli bir şarttı bu; ama yeterli şart değildi.
Zihniyeti, ideolojisi, hukuku ve anayasasıyla onun empoze ettiği düzen de çöpe atılmalıydı.
İnsan onuruna dayalı, devletin ideolojik tarafsızlığını öngören, herkesin hukukunu garanti altına alan bir anayasa yapılmalıydı.
Bugün de ihtiyaç budur.
**
Berfo Ana gözü açık gitti. Ama 12 Eylül’ün başka bir kurbanını 35 senedir giydiği siyahlardan kurtarmak mümkün.
“Ben vadettim, kefenim de siyah olsun” diyor Şexo Dayı.
Gönül istiyor ki öyle olmasın.