Yalım Eralp

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor’da bu hafta: “Adalet Divanı’ndan soykırım kararı çıkması giderek daha da kesinleşiyor. Çünkü Roma Hukuku’ndan gelen bir kavram var: Medeniyetin vicdanı. Eğer Adalet Divanı “Bu bir soykırım değildir” derse ağırlığı tamamen kaybolur ve bundan böyle işlevsiz olur. ABD ile ilişkilerde ipler Netanyahu’nun elinde. Biden seçim sebebiyle fazla hareket edemiyor. İki devletli çözüm fikrini kabul edenlerin sayısı ise artıyor. Hatta dört Avrupa üyesi “Biz Filistin devletini tanımaya hazırız” dedi. Bu önemli bir gelişme çünkü Filistin devleti ne kadar çok tanınırsa iki devletli çözüm o kadar yerleşir.”

Netanyahu Hükümetinin derdi Hamas’ı yok etmek değil. Rehineler ikinci planda. Dert Filistinlileri sürüp o toprakların üzerine oturmak. Adalet Divanı ise karar için elini çabuk tutmalı. Hukuki inceliklerin zamanı değil. İsrail’in yaptıklarını görmezden gelirseniz bundan böyle bütün saldırılara yol açarsınız. Rusya’yı nasıl kınarsanız bundan sonra!

Terörist olaylara karşı ne yapmalı sorusuna uzmanlar farklı çözümler arıyor. Şiddete aynı şiddetle cevap vermek insanı ve devletleri şeytana dönüştürebilir. İsrail’de olduğu gibi. Demokratik bir ülkeyi otokrasiye çevirebilir. Mesele bu kadar önemli. Avusturya Arşidükü Ferdinand’ın Bosna’da 1914 yılında katline gösterilen tepki, Birinci Dünya Harbi’ne yol açmıştı.

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor: “Gazze'de tabii insani yardım şimdi deniz yoluyla ulaşıyor. Deniz yoluyla yardım edilmesi demek Biden'ın Netanyahu'ya boyun eğmesi demek. Çünkü bu, İsrail'in kurduğu kara ablukasını meşrulaştıran bir şey”, “Demokrat Parti'nin önde gelenleri artık Netanyahu'nun gitmesi gerektiğini söylüyorlar. Amerika bağırıyor, çağırıyor ama silah yardımını kesmiyor. Üstelik Amerikan kanunların da insani hukuka aykırı durumlarda silah yardımı kesilebilir maddesi olmasına rağmen. Ama lafla gitmiyor adam”, “Amerika eğer silah ve mühimmat yardımını durdurursa İsrail'i de durdurmuş olur. Ama seçim arifesinde bunu göze alabilir mi?”

Gazze’deki harp ve Amerika’nın tutumu Putin’e inanılmaz nefes aldırdı. Herhalde Putin , Biden ve Netenyahu’ya şükran dolu olmalı. Hem de Rusya’da Başkanlık seçimi sırasında Putin’in rakiplerini çeşitli şekillerde bertaraf ettiği bir dönemde. Putin’in otokratik Rusyası son derece tehlikeli bir ülke. Şimdi Moldova’yı tehdit ediyor. Rusya’daki sözde Başkanlık seçiminde hukuken Moldovya’nın parçası ama Rusya’nın hakimiyetinde olan Transdinyester’de oy verme sandıkları kurdu. Moldovya’nın haklı protestosuna karşı Rus Sefirinin cevabına bakın: “Ülke dışında olan Rus vatandaşlarının oy verme hakkı var.”

Son zamanlarda kişisel medeni cesaret göstererek sonunda ölen Rusya lideri Putin karşıtı Navalny oldu. Filistinlilere hürriyet diyerek kendini yakan Amerikalı asker hem fiziki hem medeni cesaret gösterdi. Birçok devlet ve kişi İsrail’in yaptığı soykırım derken Güney Afrika ağzında gevelemeden Adalet Divanı’na başvuruverdi. ABD Başkanı Biden ise en ufak medeni cesaret gösteremiyor. Bakalım dünyamızda hangi devlet medeni cesaret gösterip ABD’nin Gazze’de soykırıma ortak olduğu görüşüyle Adalet Divanı’na başvuracak.

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor’da bu hafta: “Zelensky bizim de esir değişikliği gibi konularda araya girmemizi istedi”, “Bir gün medeni cesaretini toplayan bir devlet ABD’yi soykırıma ortaklıkla itham edebilir”, “Gazze’de her halükarda olan zavallı Filistinlilere oluyor”, “Gazze konusunda bütün uzmanlar ve siyasetçiler ABD’nin deniz yoluyla yardım teklifini gülerek ve üzülerek karşılıyorlar.”

Çin Tayvan’a askeri bir harekatta bulunursa ABD ne yapacak? Soru bu. Ya da Çin Tayvan’ı Sovyetlerin bir zamanlar Berlin’i abluka altına aldığı gibi yaparsa ABD’nin tutumu ne olur? Kısacası ABD, Tayvan saldırıya uğrarsa onu korur mu? Başkan Biden ağzından kaçırıp korur deyiverdi; sonra düzeltildi. Belki de ağzından kaçırmadı belirsizlik olsun diye. ABD deniz ve hava gücünün önemli kısmını Pasifik’te tutuyor. Görüleceği gibi, ABD tutumu sisler altında.

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor’da bu hafta: “Türkiye'de Gezi olayları çıktığında CNN Türk'te çalışıyordum. Biz orada penguenleri gösterdik. Şimdi CNN International Gazze haberlerinin Kudüs bürosunun izniyle verilmesini protesto ediyor. Yani CNN International o zamanki CNN Türk'e dönmüş gibi. Adam kendini yaktı, Amerikan basınında fazla yer almadı…”, “İsrail sanki 'beni soykırım yapan ülke ilan edin' diye gayret sarf ediyor”, “Gazze konusunda Kamala Harris'in ifadeleri, ses tonu Biden'ınkinden farklı.”

'Putin zaten yeniden seçilecek, ne gerek vardı Navalny'i öldürmesine?' diyenler var. Bazen liderlerin aklı gidiyor. Netanyahu gibi. 30 binden fazla sivil ölmüş Gazze’de. Uluslararası Adalet Divanı soykırım iddialarını incelediği gibi Filistin’in işgalinin uluslararası sözleşmelere aykırı olup olmadığı konusunu da incelemeye başladı. Soykırıma uğramış Museviler şimdi de soykırım yapmakla itham ediliyor.

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor’da bu hafta: “ABD temsilcisi Adalet Divanı’nda komik duruma düşüyor”, “Liderlerin akıllarını kaybetmesi çok fena ama neyse ki önemli olan halkların akıllarını kaybetmemesi”, “Ukrayna savaşı Avrupa ve ABD’yi nasıl birleştirdiyse Gazze savaşı ise tam tersi bir etki yarattı.”

Bir süredir özellikle Katar ve Suudi Arabistan’da değişimin adımları görülüyor. Suudi kadın güzellik yarışmasına katılıyor! Katar’da filarmoni orkestrası kuruluyor. Ünlü müzik grupları konserler veriyor. Futbolcular transfer ediliyor. İnancın önüne milliyetçilik geçmeye başladı. İsrail’in Gazze saldırısı yüzünden ABD ile daha yakın ilişki arzusu darbe yedi. Suudiler de Çin ile yakınlaşmaya başladı. Bu modernleşme adımları onları kısa vadede demokratik yapmayacak. Sadece daha milliyetçi, otokrat ve dünyaya daha fazla açılımcı yapacak.

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor’da bu haftanın öne çıkanları: “Türkiye Navalny’nin ölümü hakkında en azından çok üzgünüz demeliydi”, “Filistin konusunda herkes endişe ifade ediyor ama önemli olan aksiyon almak. Bu konuda yapılacak çok şey var”, “Hakan Fidan Uluslararası Ceza Mahkemesi savcısı ile görüşüp ‘Karar için çok gecikmeyin, gecikmiş karar karar değildir’ demiş. Çok iyi yapmış.”

2020 savaşının Ermenistan’ın yenilgisi ile sona ermesinden sonra iki tarafın liderleri Aliev ve Paşinyan St.Petersburg’da buluşup barış anlaşması fikri üzerinde anlaştılar. Şimdiye kadar nisbeten kısa olduğu söylenen anlaşma için yedi taslak teati etmişler. Azeri tarafının “hadi” diye itelemesine rağmen Ermeni tarafı sanki işi ağırdan alıyor. Bunda Ermenistan iç politikası mı yoksa Rusya’nın menfi baskısı mı etken bilemiyorum. Barış anlaşması olunca Türkiye-Ermenistan ilişkileri de normalleşecek ve Ermenistan’ın yararına olacak.

Emekli Büyükelçi Yalım Eralp, “Evet Benim, Monşer”de anılarını anlatmaya devam ediyor: “Washington’da görev yaparken “FBI bize kendimizi korumamız için sadece Amerikan polisinin kullanabildiği 38’lik tabancalardan verdi. Her ay atış talimi de yaptırdı”, “Bir diplomat arkadaşımızın evinin yanına akşam o mahalleden olmayan bir araba gelmiş. Bizim evde de bahçede ayak izleri görünce FBI’a telefon ettik. Helikopterlerle indiler. Bizim evdeki ayak izlerinin bir köpeğe ait olduğu anlaşıldı. Şüpheli araçta ise bir siyahi adam ile bir beyaz kadın sevişiyorlarmış… Mahalle ayağa kalktı tabii…”

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor'da bu hafta: “İki tane rehineyi kurtarmanın vermiş olduğu hızla devam edecek görünüyor İsrail. Hatta adeta Adalet Divanı’na ‘Beni soykırım yapan ülke ilan et’ dercesine devam ediyor. Bu arada Mısır ‘ben İsrail ile barış anlaşmasını askıya alırım’ diye bir tehdit savurdu. Katiyen, hiçbir tehdide boyun eğmeyecek Netanyahu. Onun amacı Trump’ın kazanması. Bu belli oldu. Zaten Trump’ın kazanmasını isteyen iki devlet başkanı var: Netanyahu ve Putin.”

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor’da bu hafta: “Sisi Türkiye’ye gelmekten vazgeçmişti, şimdi Erdoğan onunla görüşmeye gidecek", “Ortadoğu’da ateşin düşmesi için Gazze’de ateşkes olması lazım. Oraya buraya bomba atarak bu işi durdurmak yanlış”, “Ateşkesi gerçekleştirseler rehineler serbest kalacak, insanlar rahat edecek. Bunu anlamayıp yanlışlar üzerinde devam etmek vahim bir hata”, “Dünya çok tehlikeli bir yere gidiyor gibi gözüküyor. Ortada çok ciddi bir lider yok Churchill gibi.”

İran üzerindeki BM Güvenlik Konseyi yaptırımlarının önemli bir kısmının süresi 18 Ekim 2023'te doldu. Yaptırımların sona ermesinden sonra, İran Savunma Bakanlığı, Batılı tarafların tutumuna rağmen İran'ın "bu dönemi, gücünü ve doğruluğunu kanıtlamak ve ayrıca savunma yeteneklerini güçlendirmek için kullanılacak bir fırsat olarak gördüğünü" açıkladı.Şimdi ilgili Batılı ülkeler bu yaptırımları ulusal yasalar ile devam ettirecek. İran’ın eli nükleer silah yapma konusunda şimdi sanki daha serbest.

Devletler; gayrı meşru gruplar, çeteler ve kara para yoluyla sallanıyor. Demokrasilerde dahi halklar yönetimleri çeşitli nedenlerle protesto ediyor. Bazı devletler çaresiz… Devletlerin zenginleri daha zengin yapmalarına artık insanlar isyan ediyor. Bazı ülkelerde devlet adamları veya yakınları yolsuzluk ithamları ile mahkemelerde… Bazıları ise adeta kendileri çeteleşmiş. Bizde sokaklarda protestolar olmaması kimseyi yanıltmasın. Memnuniyet göstergesi değil. Genelde protesto yasak gibi… Bizde oyun yok; bir kurucu var.

Emekli Büyükelçi Yalım Eralp, “Evet Benim Monşer”de 40 yıllık diplomasi anılarını anlatmaya devam ediyor: “Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil ilk göreve geldiği sene BM’de Kıbrıs’taki Türklerden azınlık olarak bahsetmiş. O zabıtları değiştirmek bana düştü ama bir kasa viskiye mal oldu."

ABD 2’nci Dünya Harbi’nden sonra kurduğu uluslararası sistemin tabutuna İsrail eliyle çivi çakıyor. 1945 ve daha sonra Sovyetlerin çöküşünden sonra kurulan sistem çatırdıyor. Dünyada ABD ve Batı düşmanlığı yayılıyorsa bunu bizzat kendileri yaratıyor. Oyun kurucu ABD bırakın oyun kurmayı, oyuncak olmuş sanki.

Yalım Eralp: “Uluslararası Adalet Divanı bir ateşkes kararı almadı belki ama meselenin özünde bütün bu olanların soykırıma ilintili olabileceğine dair çok önemli bir karar aldı.” “Baktığımızda insan haklarının üzerinde çok duran kuzey küre ülkelerine güney küre ülkeleri bir ders verdi. Bundan sonra kuzey küre ülkelerinin güney küre ülkelerine ‘şunu yapın, bunu yapın’ demeleri havada kalacak gibi… Durum Kuzey Küre ülkelerini utandıracak hale geldi…”

İki büyük devlet ABD ve Rusya özel ordu kurar da üçüncü büyük devlet Çin geride kalır mı? Şimdilik Çin’in özel orduları biraz farklı ve Çin daha dikkatli gibi. Çin bu konuda ABD ve Rusya’nın hatalarından ders almış gibi.

Evet Benim, Monşer!"in ikinci bölümünde emekli büyükelçi Yalım Eralp, Yunanistan'ın Gümülcine kentinde görev yaptığı yıllarda yaşadıklarını anlatıyor: "Bir sabah 5'te Atina'dan Sami Orhan telefon etti. 'Yunan gazeteleri Hiram Abas'ı deşifre ettiler, arabayla geliyoruz. Onu sınıra sen götüreceksin' dedi. Dedim ki soydaşlarla bir konvoy yapalım. Yola çıktık..."

Yalım Eralp ile Dünya Dönüyor | “Blinken bu hafta Afrika seyahatinde. Artık Ortadoğu’ya gitmiyor çünkü Netanyahu’ya laf geçiremiyorlar. Netanyahu bu durumda sanki harbi genişletmek ve Batı’da sempatik olmayan İran ve Suriye’yi şu veya bu şekilde işin içine katmak istiyor izlenimi veriyor. Geri çekilme niyetinde değiller.”

Ukrayna-Rusya savaşı tam anlamıyla Karadeniz’e sıçramasa da bu bölge son zamanlarda ufak çatışmalara da yol açtı. Rusya bölgeyi artık çok güvenli görmüyor; Karadeniz’e bağımlı kalmak istemiyor anlaşılan. Boğazların yükü bir ölçüde hafifler. Bu bağlamda, ticaretin bir kısmını Hazar üzerinden yapmayı planlıyor anlaşılan. Geçen sene Hindistan ile 24 adet nehir-deniz kargo gemisi inşası için anlaşma yaptı. Gemiler Hindistan’ın Goa tersanesinde 2027 yılına kadar yapılacak.

Halkı sokağa döküp sonra ticareti aynen ve hatta artarak devam ettirirseniz bir gün sokağa dökülen insanlar ne kadar kontrolünüz altında olsa da kontrolden çıkabilir ve hesap sorabilir. Dikkat: Bağırmanızı daha az sesle “sotto voce” yapmaya itina edin.

Gazze’de savaş dursa da Orta Doğu’yu güç yıllar bekliyor. Orta Doğu bir barış bölgesi olmadığı sürece durum düzelmez. Bunun için, Suriye’de durum normale dönmeli. Lübnan’da ciddi ve istikrarlı bir hükümet kurulmalı. Suudi Arabistan ile Yemen uzlaşmaya varmalı. En önemlisi Filistin devleti kurulmalı. Netanyahu sonrası İsrail topraklarını genişletmekten vazgeçmeli. Etrafı karıştırmamalı. Amerika artık bölgede oyun kurmaya çalışmamalı. Keza Rusya da… Avrupa Birliği ise politika üretmeye çalışmalı.

Serbestiyet kanalının yeni serisi “Evet Benim, Monşer” de emekli Büyükelçi Yalım Eralp, 40 yıllık diplomasi hatıralarını anlatıyor. 1987-1991 yıllarında arasında Türkiye’nin Hindistan Büyükelçiliği’ni yapan Eralp’in ilk bölümdeki hatıraları suikast sonucu öldürülen Hindistan’ın eski Başbakan’ı Rajiv Gandhi’nin Türkiye ziyareti ve Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in Hindistan gezisinden: "Türkiye ziyaretinden önce Rajiv Gandhi bana 'Özel bir isteğim var ama gizli kalacak' dedi. Denize dalmayı çok sevdiğini ama Hindistan'da güvenlik gerekçesiyle yasak olduğu için dalamadığını söyledi..."

Benim Hindistan’da Büyükelçilik yaptığım 1987-1991 yıllarında Hindistan’da ülkeyi kuran Kongre Partisi iktidarda idi : Devletçi ve sıkı bağlantısızlardı. Şimdi iktidarda milliyetçi ve serbest piyasacı BJP var. Dünya halkları Gazze vahşetini protesto ederken Hindular İsrail’e alkış tutuyor. Hükümetin mesajı açık: ”Müslümanlar bu protestolar size” demek isteniyor adeta. Hindistan “fabrika ayarları” ile oynuyor. Çok tehlikeli.