İnsan yerin yüzüdür. İnsanda yüz neyse yerde insan odur.
Bütün bir kuş, uçuş içindir. Şairin “sen uçuşu hatırla” demesi boşuna değildir. Kalan, en nihayette kalan, uçuştur. Uçuşun çizgileri varlığın izleridir. Yerin çekimine mağlup olmayıp da uçabilendir elimizde kalan. Yani maddeden kopabilen. Elastikiyete ve plastikiyete girebilen şeydir önemli olan. Bir biçime esir düşmeyen. Olmasında (ol dendiğinde olabilmesinde) maddi bir külfet veya ağır bir sıklet olmayan şeydir kalıcı olan. Sembol tırpanında hasat diye toplanan şeye anlam diyoruz. Bir şeyin anlamı, ondan geriye kalanıdır. Hayatlar biter, anlamlar kalır. Mektuplar okunur, maksatlar kalır. Kuş olur, uçuşu kalır. İnsan ölür, duası kalır.
Yunus Emre insanın evrimini anlatırken şöyle der:
Kuru idik, yaş olduk
Ayak idik, baş olduk
Havalandık, kuş olduk
Uçtuk Elhamdülillah
İnsanın yolculuğu, insana olan yolculukla aynı şeydir. Başka hiçbir canlıda olmadığı kadar insana özgü birşey var. İnsan, evriminden ibarettir. İnsan kainatın (kozmos) bir meyvesi olduğu gibi onun bir özetidir de. Sanki kainat insanın sonsuz ölçekli bir genişlemesi, insan kainatın yoğunlaşmış bir özeti gibidir.
İnsan ile kainat arasındaki bu mütekabiliyet önemli olduğu gibi kainat ile insan arasındaki devamlılık da önemlidir. Ve bu devamlılık sadece maddi bir devamlılık değildir. İnsan kainatın enerjisini alan bir odak, bütün akışların buluştuğu bir dipsiz kuyu ve doyumsuz bir değirmen gibidir. Kainat insanda öğütülür. Kainat insanda yenilir, yutulur. İnsanın damarlarında yıldıztozu bulunur.
Kanlı canlı insan kainatla bir organik bütünlük içinde olduğu gibi duyuları ve duyguları itibariyle de insan bütün kainata yayılmış, bütün bir kainattan süzülmüş gibidir. Zira insan, kainatın bilincidir. Ve evet, insanda kainatın bilinci dile gelir. Logos’un bir ayağının akla diğer ayağının dile meyletmesi bundandır. Düşünen hayvan ve konuşan hayvan henüz içinde tarih olmayan biyolojidir. Bilincin (akıl) dile gelerek (hitap) canlılık (hayat) kazanması bizi sadece daha insanın başlangıcına getirir. İnsan, yapıp ettiği, düşünüp söylediği ile kendini çizen bir ressam olduğu için herşey gelir yüzün kıyısına varır. İnsanın kararı yüzde verilir.
Evet, bütün bir beden yüz içindir. Herşey bir yüze varmak içindir. Yüzün yüzünde görünen şeye ifade diyoruz. İfade varlığın nesne olmayan bir biçimidir. İfade, önceden var olmayıp da olan, sonradan gelen (hadis) bir şeydir. Yüzde ifade belirir. Yüzde ifade varlığa doğar. Yüzde varlığa ifade doğar. İnsanın yüzünde beliren ifadede insan ortaya çıkar. İnsan var birşey değil, olan birşeydir. Bir nesne değil, bir oluştur.
İnsan yerin yüzü ise insanın yüzü nedir?